İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Öğr. Gör. A. Çağlar ERKAN ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI İŞÇİ: İsçi, is hukukunun temel kavramıdır (İs K. m.2). Buna göre, isçi bir is sözleşmesine bağlı olarak çalışan gerçek kişidir. Niteliği itibariyle tüzel kişilik isçi olmaya elverişli değildir. İs sözleşmesi üç unsurdan oluşur. İs, ücret ve bağımlılık. Nakliye sözleşmesi, kişinin isçi olarak kabul edilmesine yetmez. Sözleşme, serbest iradeyle kurulmuş bir hukuki ilişkidir. Serbest iradeyle kurulmuş bir is sözleşmesi yoksa, isçi kavramından söz edilemez. Çıraklar ve stajyerler isçi olarak kabul edilemez. İs sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli olmasının ya da tam veya kısmi süreli olmasının bir önemi yoktur. Önemli olan, hukuki ilişkinin kaynağının is sözleşmesi olmasıdır. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

İş VEREN İs sözleşmesinin taraflarından bir diğeridir. İsçi çalıştıran gerçek ve tüzel kişilere yahut isçi çalıştıran tüzel kişiliği olmayan kamu kurum ve kuruluşlarına işveren denir. Örneğin, üniversite de bir işverendir. Memurluk sözleşmesi dışında olarak, is sözleşmesiyle çalıştırdığı kişiler de vardır. İşveren, isçiden is görme, sadakat, emir ve talimatlara uyma borcunu yerine getirmesini talep etme yetkisine sahip kişidir. İşveren yönetim hakkına sahiptir. Soyut işveren, isin görülmesini isteyen işyerinin maliki olan kimsedir. Somut işveren ise, emir ve talimat verme yetkisi olan ve işyerini yöneten kişidir. Mesela, işyerin sahibinin fiil ehliyetinin bulunmaması halinde kanuni temsilcisi somut işverendir. Ya da iflas halinde iflas idaresi somut işverendir. Bir kişinin isçi çalıştırabilmesi için o işyerinin kendi mülkiyetinde olması gerekmez. Örneğin, alt isverenin durumu böyledir. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

ALT İŞ VEREN Bir is sahibinin her konuda tecrübeye sahip olması mümkün değildir. Örneğin bir müteahhit, su tesisatını bir şirkete, elektrik tesisatını bir başka şirkete yaptırabilir. Bir işverenden işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı islerinde veya asıl isin bir bölümünde işletmenin ve isin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren islerde is alan ve bu is için görevlendirdiği isçilerini sadece bu işyerinde aldığı iste çalıştıran kimseye, diğer işverene alt işveren denir (İs K. m.2/7). ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

ÖRN: (İ) İşveren (A) Müteahhit =Alt İşveren B C D E F G ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

ÖRNEĞE GÖRE (İ), isçi çalıştırmıyorsa, asıl işveren olamaz. Asıl işveren yoksa, alt işveren de olamaz. (İ) ile (A) arasındaki sözleşme, is sözleşmesi haricinde başka bir sözleşme (eser, nakliye, kira) olabilir. Çünkü is sözleşmesi olması durumunda (A), alt işveren değil, isçi olur. Asıl işveren (İ)’nin alt işverenin isçileri olan (E), (F), (G) üzerinde doğrudan hukuki bir etkisi yoktur. Bu isçiler, (A)’ya bağlıdır. Alt işveren, asıl işverenden daha zayıf bir durumdadır. Ancak asıl isverenin, alt isverenin isçilerine karsı hukuki sorumluluğu vardır. Ancak, cezai sorumluluğu yoktur. Mesela, (A)’dan ücretini alamayan (E), asıl isverene basvurabilir. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

Alt işverenliğin kurulabilmesi için iki unsur vardır: İşletmenin ve isin gereği; Teknoloji ve uzmanlık gerektirme. Doktrinde bu iki unsurun birlikte ele alınması gerektiği kabul edilmiştir. Ancak kimi yazarlara göre de ayrı ayrı ele alınması gerekir. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

Alt işverenden söz edebilmek için Alt işverenden söz edebilmek için, alt işverenin asıl işverenden is almış ve bu is için görevlendirdiği isçilerini aldığı iste çalıştırıyor olması gerekir. Bir isin bütününü alan veya aynı isçilerini aynı zaman diliminde farklı işyerlerinde çalıştıran kişi alt işveren değildir. Bir işverenden aldığı isi kendisi yapan kimse de alt işveren olamaz. Yani, alt işveren de isçi çalıştırmak zorundadır. Mesela, bir temizlik şirketi aynı isçileri çalıştırarak farklı bankaların temizlik isini alırsa, burada da alt işveren ilişkisi kurulamaz. Ayrıca, alt işverenin isçilerinin, asıl işverenin işyerinde çalışıyor olması da gerekir. Asıl ise yardımcı nitelikte olan yemekhane, güvenlik, bahçe bakımı, temizlik gibi isler alt işverene verilebilir. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

ALT İŞVERENE GETİRİLEN KISITLAMALAR • Asıl isin bir bölümünde veya doğrudan üretime yardımcı islerde uzmanlık gerektiren isler, alt isverene verilebilir. Mesela, bir fabrikanın bilgi islem ünitesi alt isverene verilebilir. Ancak, bir çatının onarım isi alt isverene verilemez. Zira, bunun doğrudan üretimle bir ilgisi yoktur. • İsletmenin ve isin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren isler dısında asıl is bölünerek alt isverenlere verilemez. • Asıl isverenin, isi alt isverene vermesinden sonra, isverenin aynı isi kendi isçilerine vermesi mümkün değildir. • Asıl isverenin isçilerinin alt isveren tarafından ise alınması durumunda hakları kısıtlanamaz, • Daha önce o isyerinde çalıstırılan kimseyle alt isveren iliskisi kurulamaz. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

İş VEREN VEKİLİ İşveren adına hareket eden ve işletmede, yönetiminde görev alan kişilere denir. Örneğin, genel müdür, genel müdür yardımcıları, personel müdürü, şefler İs K. açısından işveren vekili sayılır. İşveren kendisine ait yetkilerini parçalayarak dağıtır. Amacı, islerinin daha sağlıklı yürütülmesidir. İşletmede bir kişinin işveren adına hareket edip onun yetkilerini kullanabilmesi için, işverenin vekalet vermesi gerekir. İşveren vekili de bir isçidir. Ancak işveren vekilini diğer isçilerden ayıran husus, işvereni temsil yetkisine sahip olmasıdır. Bağımlılık unsuru ve emir ve talimatlara uyma borcu söz konusudur. İşveren vekilinin kendisine verilen yetki sınırları içinde yaptığı işlemlerden işveren sorumludur. Ancak bu sorumluluk hukukidir. Cezai sorumluluk şahsidir. İdari para cezası kesilmesi halinde bunu işveren vekili öder. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

• İşveren adına hareket etme, Temsil yetkisinin kapsamı ya tek taraflı olarak işveren tarafından ya da tarafların ortak kararıyla is sözleşmesine konmak suretiyle belirlenir. İşveren vekilinin isçi alıp-çıkarma yetkisi ya tek taraflı olarak işveren tarafından ya da is sözleşmesine hüküm koymak suretiyle verilebilir. İşveren vekili, işletmenin bütününden ya da bir kısmından sorumlu olabilir. İşveren vekili sayılabilmek için su unsurların bir arada bulunması gerekmektedir: • İşveren adına hareket etme, • İs, işyeri veya işletmenin yönetiminde görev alma. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

İŞ YERİ Eski kanuna göre işyeri, isin görüldüğü yere denir. Yeni kanuna göre ise, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlarıyla isçinin birlikte örgütlendiği yere işyeri denir. Bir işyerinde bir tek isçi çalışıyor olsa bile orası, işyeri olur. Bunun için bir alt sınır öngörülmemiştir. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan is organizasyonu kapsamında bir bütündür. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

Asıl işyeri : İşyerinde mal ve hizmet üretilen yerdir. İşyerine bağlı yerler : Üretilen mal ve hizmet ile nitelik yönünden bağlı bulunan ve aynı yönetim altında bulunan yerlerdir. Yani amaçta ve yönetimde birlik olmalıdır. Örneğin, bir yerde peynir, başka bir yerde teneke kutu üretilmektedir. Amaç, o peynirin tüketiciye ulaşmasıdır, öyleyse amaçta birlik sağlanmıştır. Bu işyerleri aynı kişiye ait ise, yönetimsel bağlılık sağlanmıştır, tek işyeri sayılır. Ancak peynir üretilen yer (A)’ya, teneke üretilen yer (B)’ye aitse yönetimde birlik olmaz. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

Eklentiler : Eklentiler, işyerinin bütünü içerisinde sayılır ve işyeri sayılır. Mesela, burada meydana gelen kazalar, işyerinde olmuş sayılır. Avlu, çocuk emzirme alanı, dinlenme alanı, yemekhane, otopark ve benzeri yerler eklentidir. Araçlar : Araçlar da işyeri sayılır. Mülkiyetinin işverene ait olması gerekmez, kiralanmış olsa da olur. Araçların, isin yapılaması ve görülmesi için kullanılıyor olması gerekir. ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

-Çırak ve ADAY ÇIRAK -Akort Ücret -Öğrenci -Götürü Ücret -Kalfa -Asgari Ücret -Usta -Usta Öğretici -Ücret -Temel Ücret -Ücret Ekleri -Giydirilmiş Ücret ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU

TEŞEKKÜRLER Sonraki Konu İş Kanununun Kapsamı ve İş Sözleşmesi ÖĞR. GÖR. A. ÇAĞLAR ERKAN MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ TEFENNİ MESLEK YÜKSEKOKULU