Şirin BENUĞUR TUFAN Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin 10. Uluslararası İstanbul Bienali Gezisine İlişkin Görüşleri Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

2 Uluslararası İstanbul Bienali İKSV tarafından 8 Eylül–4 Kasım 2007 tarihleri arasında gerçekleştirilen 10. Uluslararası İstanbul Bienali, sanat eleştirmeni Hou Hanru'nun küratörlüğünde düzenlenmiştir. Bienalde “İmkânsız değil, Üstelik Gerekli: Küresel Savaş Çağında İyimserlik" ana başlığı altında 5 sergi mekânında, 96 uluslararası sanatçı ve sanatçı grubunun 150'yi aşkın projesi sergilenmiştir. Bienali, ücretsiz olarak iki ay boyunca İstanbul ve çevre illerdeki üniversitelerden gelen üniversite öğrencisinin gezdiği açıklanmıştır.

3 Güncel sanat örneklerinin sergilendiği, sanatın sorgulandığı ve tartışıldığı bir ortam olan bienallerin, özellikle görsel sanatlar eğitimi alan öğrenciler bakımından olası etkilerinin önem taşıdığı düşünülmektedir.

4 Araştırma, 10. Uluslararası İstanbul Bienali çerçevesinde, bienallerin plastik sanatlar eğitimindeki yeri ve etkisinin belirlenmesi amacıyla, öğrenci görüşlerine dayanan bir çalışmadan oluşmaktadır. Bu temel amaç doğrultusunda şu sorulara yanıt aranmıştır: Resim-İş Öğretmenliği Programı öğrencileri: bienal konusunda herhangi bir bilgiye sahipler mi? bienalde yer alan çalışmalarla ilgili izlenimleri/düşünceleri nelerdir? Bienalde yer alan çalışmaları izlemenin sanatsal gelişimlerine etkisi konusunda düşünceleri nelerdir? Araştırmanın Amacı

5 Araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Anketi oluşturan açık uçlu sorularla ayrıntılı veri elde edilmesi amaçlanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın güvenirliğini gerçekleştirmek amacıyla, yanıtlar araştırmacı ve bir uzman ile incelenerek “Görüş Birliği” ve “Görüş Ayrılığı” olan maddeler belirlenmiştir. Araştırmanın güvenirliğinde P. 96 değeri bulunarak araştırma güvenilir kabul edilmiştir. Elde edilen veriler, frekanslarla birlikte tablolar biçiminde sunulmuştur. 80 öğrenciden 46’sı anket formunu yanıtlamıştır. Bu öğrencilerden 31’i kız, 15’i erkek öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın Yöntemi

6 1.Öğrencilerin çoğu bienalin ne olduğu konusunda “İki yılda bir gerçekleştirilen ulusal ya da uluslararası nitelikteki çağdaş sanat ve kültür etkinliği” biçiminde görüş belirtmişlerdir. Öğrencilerden biri “ Güncel sanat ve düşünce dünyasına yaptığı etkinin yanı sıra kültürel ve toplumsal konuları ele alıp tartışmaya açan önemli ve etkili bir etkinliktir” bir başka öğrenci, “Bienal daha çok toplumsal-küresel değişimi çağdaş bir açıdan bize veren çağdaş sanat etkinliğidir” biçiminde görüş bildirmiştir. Bulgular

7 2. Öğrenciler bienali gezme amaçlarını “Güncel sanatı yakından takip edebilmek”, “Sanata olan bakış açımı geliştirmek”, “Bilgi edinmek” biçiminde açıklamışlardır. “Dünya sanatının günümüzde nasıl olduğunu gelecekte hangi noktalara geleceği hakkında fikir sahibi olmak amacıyla bu geziye katılıyorum” 3. Öğrencilerin bienal hakkında bilgi edinmek amacıyla ağırlıklı olarak İnternetten yararlandıkları görülmektedir. Hiç araştırma yapmayan öğrenci sayısı 13 kişidir. 4. Öğrencilerin bienal mekanları arasında yer alan İstanbul Manifaturacılar Çarşısı, Antrepo No:3, Atatürk Kültür Merkezi’nden birini ya da ikisini mekanların birbirinden uzaklığı nedeniyle gezmeyi tercih ettikleri anlaşılmaktadır.

8 5. Öğrenciler, etkinliklerde yer alan çalışmalarla ilgili düşüncelerini “Sanat kavramı, anlayışı çok çeşitli ve farklıydı”, “Farklı, ilginç, mantıklı, düşünülerek hazırlanmış özgün eserler vardı”, “keyif verici, etkileyiciydi” biçiminde açıklamışlardır. “ Sanat” dediğimiz kavramın ne olduğunun ne olduğunun ne dün, ne bugün ne de yarın hiç kimse tarafından netçe ortaya konamayacağı. Belki de bu kavramın hiç olmayışı.” “Düşünce yapısı ve konuyu işleyişi açısından çok farklı eserler vardı. Farklı bakış açılarını bir arada görme olanağı bulduk” “Özgün, çağa uyumlu hatta çağı zorlayan” 6. Öğrencilerin büyük bölümü en çok etkilendikleri çalışmalar ve nedenlerini, düşünce ve görsellik olarak konuları özetlediği, daha çok duyuya aynı anda hitap ettiği için kısa filmler/video gösterileri olarak belirtmişlerdir.

9 7. Öğrencilerin çalışmalarından etkilendiği sanatçıların isimleri sorulduğunda 7 öğrencinin hiçbir isim hatırlamadığı, diğer öğrencilerin “Paul Chan”, “Ken Lum”, “Yan Pei Ming”, “Buthayna Ali” adlı sanatçıların isimlerini ağırlıklı olarak hatırladıkları anlaşılmaktadır. 8. Öğrencilerin 10. Uluslararası İstanbul Bienali ile ilgili genel değerlendirmesinde “Çok yaratıcı, sağlam, düşündüren, etkileyici çalışmalar vardı”, “Birkaç eser dışında ilgi çekici bir şey yoktu, tatmin Olmadım”, “Bakış açımızı geliştirdi, kalıcı etkiler bıraktı”, “Bienal ve buna benzer etkinlikler daha çok ve sık düzenlenmeli” bulgularına ulaşılmıştır.

10 9. Öğrenciler, bu tür etkinlikleri gezmenin sanat eğitimlerine etkisi konusunda ise “ Sanat anlayışımızın gelişmesi bakımından önemli katkıları var”, “Dünyadaki sanatın nerede olduğu, ne yönde ilerlediği konusunda fikir sahibi oluyoruz”, “Yeni fikirler edinmemizi, ufkumuzu açmamızı sağlıyor”, “Düşünmenin önemini anlatıyor” biçiminde görüş belirtmişlerdir. “Düşünmenin önemini anlatıyor” bulgusuna ilişkin olarak bir öğrenci, “ Bu tür etkinlikler dünyada neler yapıldığını görmek açısından, onların neleri aştığını görmek bakımından bize iyi bir fikir veriyor ve belki de etkilenerek yeni şeyler üretmemize olanak sağlıyor. Çünkü bienaldeki eserler tamamen düşünmeye yönlendirici. Ve bir sanatçı da çok resim yani hep aynı resmi yapmak yerine bazen resim yapmayı bırakıp düşünmelidir. Tam o düşünme anında bienal çalışmalarının katkısı olabilir. Ya da oturup düşünmemizi bize anlatabilir. Benim için şu an üretmek önemli ama oturup düşünme seviyesine geldiğimde bu gördüklerimin faydası çok olacaktır”

11 Öğrencilerin, sanata bakış açılarını, düşünme güçlerini ve görsel dağarcıklarını geliştirme amaçları oldukça önemlidir. kendilerini geliştirme ve dünyada sanatın yönelimi hakkında bilgi edinmede bu tür etkinlikleri izlemenin önemini kavradıklarını göstermektedir denilebilir. Öğrencilerin bienal teması doğrultusunda kültürel ve toplumsal konuların çok farklı yorum ve tekniklerle ifade edilmesinden etkilendikleri, bazı öğrencilerin bazı çalışmaların ifade dillerini çok da etkili bulmadıkları, temanın aksine karamsarlık hissettikleri anlaşılmaktadır. Öğrenciler, birbirinden farklı, özgün, düşünülerek hazırlanmış çalışmalardan etkilenerek, izledikleri çalışmaların hayal güçlerine ve yapabilecekleri çalışmaların çeşitliliğine katkı sağlayabileceğini belirtmektedirler. Sonuç

12 Kısa filmlerin, görme ve işitme duyularına aynı anda hitap etmesi, düşünce gücünün görüntüler ve seslerle yansıtılmasında etkili bulunması nedeniyle öğrenciler arasında en beğenilen çalışmalar olduğu bulgulardan anlaşılmaktadır. Etkilendikleri sanatçıların isimlerini hatırlama konusunda ise öğrencilerin çok da dikkatli olmamakla birlikte, birden fazla sanatçının ismini hatırlayan olduğu gibi, Osman Hamdi Bey yanıtının hatırı sayılır bir oranda olması da ilginç bir sonuçtu. Bu durum, not ya da günlük tutma alışkanlığımızın olmaması ya da bunun önemi konusunda gerekli bilince ulaşamadığımızın bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

13 Öğrencilerin bir bölümü bienalin sanatsal ve düşünsel boyutta bakış açılarını geliştirdiğini, kültürel katkı sağladığını ifade ederken, bir bölümü bu tür etkinliklerin şehre dolayısıyla ülkeye sanatsal, kültürel ve ekonomik katkısına değinmektedir. Bu tür ve buna benzer etkinliklerin daha sık yapılmasını ve diğer şehirlere de yayılmasını isteyen öğrenciler olduğu gibi bienali tatmin edici bulmayan öğrenciler de bulunmaktadır.

14 Öğrenciler bu tür etkinlikleri izlemenin sanat anlayışlarının, yaratıcılıklarının ve hayal güçlerinin, görsel algılamalarının gelişmesine katkı sağladığını bununla birlikte yeni teknikleri görerek yapacakları çalışmalara etkisinin olacağını ifade etmektedirler. Öğrenciler, düşünmenin önemine de değinerek, farklı kültürlere ait sanatçıların gerçekleştirdiği birbirinden farklı çalışmaları görmenin düşünsel yapılarını geliştirdiğini, dünyada sanatın yönü hakkında fikir sahibi olmak bakımından da bienali izlemenin son derece önemli olduğunu belirtmektedirler. Az sayıda öğrenciyle gerçekleştirilen bu çalışmanın verileri genellenemese de, bu tür etkinlikleri izlemenin görsel sanatlar öğrencilerinin sanat eğitimlerine katkısı olduğu söylenebilir.

15 Özellikle bienaller gibi süreli sanat etkinliklerinin etkili ve verimli bir biçimde nasıl gezilmesi gerektiği konusunda bir çalışma yapılabilir. Öğrencilerin güncel sanat ya da sanatta yeni oluşumlar konusunda bilgi düzeylerini arttırmak amacıyla proje çalışmaları yapmaları sağlanabilir. Öğrencilere, bu tür bienallerin düzenlenme nedenlerinin, sonuçlarının tüm yönleriyle ve bütünüyle anlatılması öğrencilerin bu tür etkinlikler konusunda çok boyutlu ve eleştirel düşünmesini sağlayacaktır. Deneysel sanat uygulamaları adı altında programlarda yeni anlatım olanaklarına yer verilirse, öğrencinin açılımı artacak, popüler kültür, güncel sanat – küreselleşme gibi kavramlara yabancı kalmayacaktır. Öneriler

16 Teşekkürler Şirin BENUĞUR TUFAN Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi