Elektrik Piyasası ve Organize Sanayi Bölgeleri Muhsin ERSOY EPDK Başkan Danışmanı V. OSB Enerji Zirvesi 26 Kasım 2011 KKTC

Türkiye Elektrik Piyasası OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi Sunum Planı OSB Enerji Zirveleri Türkiye Elektrik Piyasası OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi

OSB Enerji Zirveleri Rekabet ortamından en fazla faydalanabilecek tüketici grupları olan OSB’ler; ucuz, kaliteli, sürekli elektrik enerjisi sağlanabilecek en önemli oluşumlardır, Beşincisi yapılan enerji zirveleri OSB katılımcılarının elektrik piyasasına bakış açısını değiştirmiş ve ufkunu açmıştır, İlk zirvede katılımcıların tereddüdü son zirvelerde bilinçli bir arz / talebe dönüşmüştür.

OSB Enerji Zirveleri Türkiye’de tüzel kişilik kazanmış, mevcut veya kuruluş aşamasında yaklaşık 264 adet OSB bulunmakta ve bunların 137 adeti OSBÜK üyesidir ve Kasım 2011 ayı itibarıyla 135 OSB’ye Kurul Kararı (EPDK) ile OSB Dağıtım Lisansı verilmiştir.

OSB Enerji Zirveleri OSB elektrik piyasasında lisanslı faaliyet talebi, Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik, İletime doğrudan bağlı sistem kullanıcılığı, Serbest tüketici ve perakende satış hizmeti, Dağıtım bedeli.

Türkiye Elektrik Piyasası

Elektrik Piyasa Yapısı Düzenlenen Faaliyetler İletim Dağıtım Perakende Satış Piyasası Rekabetçi Faaliyetler Perakende Satış Toptan Satış Piyasası Serbest Olmayan Tüketiciler Üretim Serbest Tüketiciler -EÜAŞ -Yİ-YİD-İHD -ÖZEL ÜRETİCİ -OTOPRODÜKTÖR -TETAŞ -Özel toptan satış şirketleri -İhracat, ithalat Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında www.epdk.gov.tr 7

Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri Türkiye Elektrik Piyasası Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri TEK 1994 2001 TEDAŞ TEAŞ TETAŞ TEİAŞ EÜAŞ Dağıtım Dikey Entegrasyon Üretim, İletim, Ticaret Üretim Toptan Satış- Ticaret İletim 1970 8

Elektrik Piyasası Reformu Strateji Belgesi YİD Kanunu (No: 3996) Elektrik Piyasası Kanunu (No: 4628)8) Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK) (No:5346) YEK Değişikliği (No: 6094) Özel sektörün elektrik faaliyeti Kanunu: 3096 Strateji Belgesi DUY Nakdi uygulama F-BSR Gün öncesi piyasası-Teminat mekanizması Yİ Kanunu (No : 4283) 1984 1994 1997 2001 2003 2004 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2013 Özel sektöre dağıtım ve üretim, dağıtım işletmeciliğinin önü açıldı. Dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi başlangıcı 42 küçük HES siözelleştirilmesi EPDK Mali Uzlaştırma Ve Serbest tüketici Tebliği TEK EÜAS % 100 Liberalleşme (özelleştirme+ Piyasa mekanizmaları) Strateji Belgesi uygulaması TEDAS TEAS TEİAS TETAS

Kurulu Gücün Dağılımı Kurulu güç 51.076 MW - Yenilenebilir % 36 Petrol Ürünleri 3 , 4 % Yerli Kömür 16 9 İthal Kömür 6 Doğal Gaz 36 Hidro 33 1 Rüzgar Diğer Eylül 2011 Kurulu güç 51.076 MW - Yenilenebilir % 36 - Termik % 64

Elektrik Üretiminin Dağılımı Petrol Ürünleri 1 , 9 % Yerli Kömür 18 4 İthal Kömür 3 Doğal Gaz 45 2 Hidro 22 Rüzgar Diğer 5 (Son 12 Ay - Eylül 2011) Elektrik Üretiminin Dağılımı Üretim (son 1 yıl) 222.1 TWh Yenilenebilir % 25 Termik % 75 Puant yük (2011) 36.122 MW

Yüksek ve Düşük Senaryoya Göre Puant ve Enerji Talebi Tahmini Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Yüksek ve Düşük Senaryoya Göre Puant ve Enerji Talebi Tahmini YIL Yüksek Talep Düşük Talep Puant Talep Enerji Talebi MW Artış (%) GWh 2010 32170 7,7 209000 2011 33780 5,0 219478 2012 36314 7,5 235939 36043 6,7 234183 2013 39037 253634 38458 249873 2014 41965 272657 41035 266615 2015 45112 293106 43784 284478 2016 48450 7,4 314796 46674 6,6 303254 2017 52036 338091 49754 323268 2018 55886 363110 53038 344604 2019 60022 389980 56539 367348

Yüksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

Düşük Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

TEİAŞ Milli Yük Tevzi merkezi (Ankara) ve 9 Bölgesel Yük Tevzi Merkezi Elektrik İletim TEİAŞ Milli Yük Tevzi merkezi (Ankara) ve 9 Bölgesel Yük Tevzi Merkezi

İletim şebekesi ve enterkonneksiyon KARADENİZ AKDENİZ ALTINKAYA EREĞLİ AMBARLI BULGARİSTAN FILIPPI H.UĞURLU KAYABAŞI ÇANKIRI TİREBOLU BORÇKA GÜRCİSTAN BATUM ERMENİSTAN GUMRI BALIKESİR SOMA ALİAĞA DENİZLİ YATAĞAN KEMERKÖY OYMAPINAR SEYDİŞEHİR KONYA ADANA ERZİN G.ANTEP ANDIRIN ELBİSTAN KANGAL YEŞİLHİSAR KAYSERİ ÇAYIRHAN GÖLBAŞI KEBAN KARAKAYA ATATÜRK DİYARBAKIR Ş.URFA BATMAN HAKKARİ KARS ÖZLÜCE ERZURUM HORASAN IĞDIR D.BEYAZIT DIMODICHEV SURİYE DERİNER İSKENDERUN İRAN IRAK HALEP PS3 ZAKHO KESEK KHOY BAZARGAN BABEK KALKANDERE KOCATEPE TEİAŞ-APK 2008 220 kV EİH 154 kV EİH HES (PLANLANAN) HES (MEVCUT) TS (MEVCUT) TL (MEVCUT) TL (PLANLANAN) TS (PLANLANAN) Y.TEPE ALİBEYKÖY TUNÇBİLEK D.PAŞA KARABİGA ADA-GEBZE PAŞAKÖY OSMANCA GÖKÇEKAYA TEMELLİ SİNCAN BABAESKİ HAMİTABAT ÜMRANİYE BURSA AYDIN YENİKÖY BİRECİK SEYİTÖMER IŞIKLAR ADAPAZARI YUNANİSTAN KIZILTEPE AĞRI Z.KÖY TEPEÖREN UNIMAR HİLVAN ILISU DOĞANLI ÇUKURCA CİZRE VAN ERMENEK MERSİN HATAY İKİTELLİ A.ALANI KAPTAN UZUNDERE HİSAR GÜRSÖĞÜT KARGI SİVAS DEÇEKO YUSUFELİ KAVŞAK İSDEMİR BOYABAT AMASRA KARABÜK X BEYKOZ ÇARŞAMBA HOPA VARSAK MANİSA HABİPLER SAMSUN DGKÇ BORASCO SAN-SEL TES SAMSUN TES CENGİZ SİNOP TES AKFEN ÇAYLI TES ÇAN İÇDAŞ AKSA SİLOPİ TES K.KALE DGKÇ İÇANADOLU DGKÇ BAĞLUM KAYRAKTEPE YEDİGÖZE İAKSU ARKUN AKINCI ORDU-2 TATVAN ÇETİN ARTVİN 2 500 MVA 290 MVA 570 MVA 260 MVA 790 MVA 1 000 MVA 1 500 MVA 410 MVA ENTSO-E kapsamında Avrupa şebekesi ile senkronize olan Türkiye elektrik sistemi, Türkiye’de elektrik arz kalitesi ve güvenliğini artıracak ve nihayetinde Avrupa Elektrik Piyasasına tam erişimi sağlayacaktır.

sInIr ötesi elektrİk ticaretİ İhale KurallarI EPDK Toptan Satış lisansına sahip olmak; İhale Kuralları Dökümanı’nı imzalamak; EIC koduna sahip olmak (TEİAŞ); PMUM’a kayıtlı olmak,TEİAŞ’a borcu olmamak; TEİAŞ’la enterkonneksiyon kullanım anlaşması imzalamış olmak; Müflis ya da tasfiye durumunda olmamak; TEİAŞ tarafından ihalelerden, ikincil TİH (Ticari İletim Hakkı) piyasasından ve Program Bildiriminden (Nominasyon) hariç bırakılmamış olmak.

Türkiye Elektrik Piyasası İhale Platformu (TCAT) Türkiye Elektrik Piyasası Türkçe ve İngilizce Kullanıcı İsmi ve Şifre Her bir kullanıcı için istenirse statik IP Teklifler elektronik imzalı Tam Güvenlik Teklifler İhale Operatörü tarafından bile görülemez

21 Dağıtım Bölgesi

Serbest tüketici 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 75 633 49,2 40,6 38,6 32 27,8 30

Toptan satış piyasalarının yönelişi VOB: Vadeli Opsiyon Borsası PMUM: Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi Borsa (Takas) Dengeleme Piyasası Spot (Gün öncesi) Piyasa Gelecek Piyasaları Borsa dışı (OTC) Piyasalar Day ahead market will be fully in place after 1st December 2011. Futures electricity contracts have been launced within the umbrealla of Turkish derivatives Exchange in 26 September 2011 with cash settlement only. There are still technical and adm. Obstacles against physical settlement and OTC markets. Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz

Kurulu Güç ve Karşılanabilir Güç (MW) www.epdk.gov.tr

OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi

2011 gelişmeleri Türkiye kurulu gücüne 2011 yılında (Ekim’e kadar) 2.261 MW ilave tesis devreye alınmıştır, 5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimine İlişkin Kanun”(YEK Kanunu), kapsamında YEKDEM Yönetmeliği çıkarıldı, ENTSO-E bağlantısı sonrası, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği yayımlanmış ticari elektrik enerjisi alışverişleri, Bulgaristan, Yunanistan ve Avrupa’dan Türkiye yönüne 400 MW’a, ters yönde de 300 MW’a kadar olmak üzere 2011 yılı Haziran ayında başlatılmıştır, DUY değişikliği ile 1 Aralık 2011 tarihinde , piyasa katılımcılarının kendi portföylerini dengelemek ve sistem işletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sunmak amacıyla faaliyet gösterecek bir spot piyasa olan “Gün Öncesi Piyasası”na teminat sistemi ile birlikte başlanacaktır.

2011 gelişmeleri Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine Dair Yönetmelik çıkarılmış, TEİAŞ – PMUM ile uyumlu olacak şekilde gerekli düzenlemeler yapılmış ve Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin yapılacak Bağlantı ve Sistem Kullanım Usul ve Esasları çalışmasının ardından ilk uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir, 18 Mayıs 2009 tarihli ve 2009/11 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı eki Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi paralelinde serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmesi ve 2011 yılı sonu itibarı ile meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olması beklenmektedir, Yine Kanunun 3’üncü maddesi ile dağıtım şirketleri, üretim ve perakende satış faaliyetlerini, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ancak ayrı tüzel kişilikler altında yürütebileceklerdir.

OSB Yönetmelik değişikliği taslağı Kuruma sunulmayan veya onaylanmayan OSB’lerde Kurul tarafından re’sen belirlenen dağıtım bedellerinin uygulanması, Dağıtım bedeli ile ilgili Tablo-1’de daha kapsamlı ve uygulamaya paralel değişiklikler, Üretim tesisi sistem kullanım bedeli tahsili, Sanayi katılımcısı ve Sanayi harici katılımcı ayrımı.

Dağıtım bedeli Yönetmeliğin 16’ncı maddesi; Lisans sahibi OSB tarafından, onaylı sınırları içerisinde yıllık olarak uygulanacak dağıtım bedeli önerisi, bu yönetmeliğin ekindeki Tablo-1’e uygun olarak her yıl Ekim ayı sonuna kadar hazırlanarak Kurul onayı alınmak üzere Kuruma sunulur. 2011 yılı için EPDK’ya OSB’lerce sunulan Dağıtım bedeli önerileri: - Zamanında 104, Geç gelenler 19, - Gelmeyen 4 adet OSB var.

Dağıtım Bedeli Önerileri

Katılımcı sayısı ve önerilen 2010 dağıtım bedelleri

Öneriler OSB Enerji Zirvesinden çıkarılacak sonuçlar: EPDK’ya OSB Dağıtım lisansı için zamanında başvuruda bulunulmalı, OSB’ler Yönetmelikte yer almayan abone grupları oluşturmamalı ve Dağıtım şirketlerinin OSB sınırları içerisinde aboneleri olmamalı, OSB’ler Dağıtım bedeli önerilerini Yönetmelikte belirtilen son tarihten (Ekim ayı sonu) önce mutlaka EPDK’ya sunmalı, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini eksiksiz uygulamalı. 30

Sorularınız İlginize Teşekkürler