Türkiye’nin Su Ayak İzi Raporu Su, Üretim ve Uluslararası Ticaret İlişkisi Dünyadaki su kaynaklarının yalnızca %2.5’u tatlı su kaynağı (%79’u buzullar ve %20’si yeraltı suları) ve bu rakamın da yalnızca %1’i kolayca erişilebilen yüzey sularını oluşturuyor. Günümüzde 2.6 milyar insan yeterli hijyen olanaklarından mahrum; 884 milyon insanın ise temiz suya erişimi bulunmuyor. Dünya nüfusunun altıda biri, günlük ihtiyaçları olan 50 litre temiz suyu karşılamak için güvenilir bir kaynağa sahip değil. Su mücadelesini alevlendiren asıl konunun, yoksul ülkelerdeki nüfus artışı değil, zengin ülkelerdeki tüketim artışı olduğu belirtilmektedir. Bugün 4500 milyar m3 olan küresel su ihtiyacının 2030 yılına kadar 6900 milyar m3’e çıkacağı öngörülüyor. Talepteki bu artış, mevcut güvenilir ve erişilebilir su rezervlerinin % 40 üzerinde. WWF-Türkiye tarafından SYGM ile işbirliği içerisinde Unilever ve OMO’nun desteğiyle hazırlanan “Türkiye’nin Su Ayak İzi Raporu”; su, üretim ve uluslararası ticaret ilişkisini ele alarak, Türkiye’nin su ayak izini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ülkemizin su ayak izinin hesaplanması, doğrudan ve dolaylı su kullanımının, iç ve dış su ayak izinin ve suyun ekonomi içerisindeki rolünün ortaya koyulması hedeflenmektedir. Bu Rapor ile aynı zamanda ticarete konu olan ürünlerde sanal suyun akışı incelenmekte, su yönetiminde söz sahibi olan paydaşlara yönelik çeşitli politika önerileri getirilmektedir. Rapor sadece ülke su kaynaklarının korunmasına değil, şirketlerimizin ihracat potansiyelinin artırılmasına da yardımcı olacak öncü bir çalışma niteliği taşımaktadır. Günümüzde yaşanan küreselleşme süreci, hızlı nüfus artışı, kentleşme ve iklim değişikliği etkileri göz önünde bulundurulduğunda, tatlı su kaynaklarının miktarı ve farklı sektörler arasındaki uygun paylaşımı, karar vericilerin en fazla üzerinde durduğu konulardan biri haline gelmiştir. Buna bağlı olarak, ülke içinde tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde o ülke içinde ve küresel ölçekte kullanılan suyun miktarını ve kalitesini ölçmek önem kazanır. Sektörler arasında verimlilik oluşturarak ekonomik bağlantıları kurmak ve geleceği bu çerçevede planlamak; kalkınmanın çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan sürdürülebilir bir biçimde gerçekleşmesini sağlayacaktır.

İÇERİK Sanal su-su ayak izi bileşenleri Yöntem veri kaynakları Türkiye’nin su ayak izi Kişi başına düşen su ayak izi Üretimin ve tüketimin su ayak izi İhracat ve ithalatın su ayak izi Karar vericiler-iş dünyası-bireyler

Sanal Su Nedir? (Tony Allan, 1993) Üretim için gerekli su miktarının hacim olarak ifade edilmesidir 1 bardak kahve=140 litre 1 dilim ekmek=40 litre 1 t-shirt=2700 litre 1 bardak süt=255 litre Virtual water-embedded water-exogenous water The virtual water content of a crop c in a country (m3/ton) is calculated as the ratio of total water used for the production of crop c to the total volume of crop produced in that country. CWU [c] is the volume of water use at farm level for the production of crop c in the country (m3/yr) and Production [c] the total volume of crop c produced per year in the country (ton/yr). VWC-c (m3/ton)= CWU (m3/year)-c/Production-c(ton/year) Bir ürünün sanal su miktarı=Ürünün bir yıllık üretiminde kullanılan toplam su miktarı/Bir yılda kaç ton üretildiği 1 hamburger=2400 litre 1 portakal=50 litre

Su Ayak İzi Nedir. (Arjen Y Su Ayak İzi Nedir? (Arjen Y. Hoekstra, 2002) Mal ve hizmetlerin tüketimi ve üretimi için kullanılan doğrudan ve dolaylı su miktarı Su Ayak İzi, birim zamanda harcanan (buharlaşma dâhil) ve/veya kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir. Bir bireyin, toplumun veya iş kolunun su ayak izi; bireyin veya toplumun tükettiği malların ve hizmetlerin üretimi için kullanılan veya üreticinin mal ve hizmet üretimi için kullandığı toplam temiz su kaynaklarının miktarıdır (Water Footprint Network, 2012).

Su Ayak İzi: Kimin? Neyin? Ürünün su ayak izi Bireyin su ayak izi Ülkenin su ayak izi Bir bireyin su ayak izi: Bir birey tarafından tüketilen hizmet mal ve ürünlerin üretimi için kullanılan toplam temiz su kaynağı miktarıdır. Bu miktar hizmet mal ve ürünlerin “sanal su içeriklerini” tüketim miktarları ile çarpılmasından tahmin edilebilir. Bir ulusun su ayak izi: Bir ulus tarafından tüketilen hizmet mal ve ürünlerin üretimi için kullanılan toplam temiz su kaynağı miktarıdır. Ulusal su ayak izi iki şekilde değerlendirilebilir. Aşağıdan yukarı doğru olan yaklaşımda, tüketilen tüm hizmet ve malların miktarları, bu mal ve hizmetlerin “sanal su içeriklerinin” çarpımıyla bulunur. Yukarıdan aşağıya doğru yaklaşımda, tüketilen tüm yerel su kaynakları miktarı ile sanal su ithalatının toplamından, sanal su ihracatının çıkarılmasıyla hesaplanır. Bir ürünün su ayak izi (eşya, mal veya hizmet) o ürünün üretildiği asıl yerdeki ürünü oluşturmak için kullanılan toplam temiz su miktarıdır. Üretimin tüm aşamalarındaki toplam kullanılan su miktarını belirtmektedir. Bir ürünün su ayak izi o ürünün “sanal su içeriği” ile aynıdır.

Su Ayak İzinin Bileşenleri Nelerdir? Yeşil su ayak izi Yağmur suyu Mavi su ayak izi Yüzey ve yeraltı suyu Gri su ayak izi Kirli suyu temizlemek için gerekli tatlı su Yeşil su ayak izi, bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyunu ifade eder. Mavi su ayak izi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarını ifade eder. Gri su ayak izi, kirlilik yükünün bertaraf edilmesi ya da azaltılması için kullanılan su miktarını ifade eder. Ürünün üretiminden veya tedarik zincirinden doğan kirli suyun temizlenmesi için gerekli su miktarıdır. Ancak, yeşil su ayak izinde sözü edilen yağmur suyu kaybolmaz ya da yeraltı sularına karışmaz; toprakta ya da bir süre için toprak üstünde saklanır. Yağış miktarı, yeşil su arzını ve talebini etkilediği için, bir bölgenin yeşil su gereksinimi değerlendirilirken iklim değişikliği ve değişkenliği göz önünde bulundurulmalıdır. Gri su kavramı nüfus ve endüstriyel büyüme ile ilişkili olarak ele alınır. The grey water footprint is an indicator of the degree of freshwater pollution and is defined as the volume of freshwater that is required to assimilate the load of pollutants based on existing ambient water quality standards.

Yöntem ve Veri Kaynakları Water Footprint Network’ün (Su Ayak İzi Ağı) oluşturduğu ülke ölçeğinde su ayak izi hesaplama yöntemleri kullanılmıştır. (Water Footprint Assessment Manual) www.waterfootprint.org Üretim miktarları Su ayak izi Toplam su ayak izi değişkenleri Türkiye İstatistik Kurumu Water Footprint Milyar m3/yıl FAO Network

Mekonnen and Hoekstra, 2011 Güney Amerika-Bolivya Asya-Moğolistan-Kazakistan Mekonnen and Hoekstra, 2011

Türkiye’nin Su Ayak İzi Nüfus: 75. 627.384 (TÜİK, 2012) Su potansiyeli: Yıllık ortalama yağış: 643 mm/yıl Türkiye’nin yüzölçümü: 783.577 km2 Yıllık yağış miktarı: 501 milyar m3/yıl Buharlaşma: 274 milyar m3/yıl Yeraltına sızma: 41 milyar m3/yıl Yüzey suyu akışı: 186 milyar m3/yıl Kullanılabilir yüzey suyu: 98 milyar m3/yıl Yeraltı suyu çekilmesi: 14 milyar m3/yıl Net kullanılabilir tatlı su kaynağı: 112 milyar m3/yıl Kişi başına düşen tatlı su miktarı: 1.519 m3/kişi/yıl Kişi başına düşen tatlı su miktarı 1,519 m3/yıl, Türkiye’nin mevcut su kaynaklarından (su bütçesinden) yola çıkarak nüfusa paralel olarak kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarını ifade etmektedir. Türkiye için bu veri Devlet Su İşleri tarafından hesaplanmakta olup ülkenin su varlığını yansıtmaktadır. Kişi başına düşen su ayak izi, bu veriden farklı olup ülke içerisinde tüketilen mal ve hizmetlerin üretimi için kullanılan toplam su miktarının, yani tüketimin su ayak izinin, nüfusa bölünmesiyle elde edilmiştir.

Türkiye’nin Su Ayak İzi

Türkiye’nin Su Ayak İzi Hoekstra et al. (2011 Türkiye’nin Su Ayak İzi + = + + + + = = = = + = Tüketim açısından bir ülkenin su ayak izi ele alındığında, su ayak izinin iç ve dış bölümleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bir ülkede tüketimin iç su ayak izi, ülkedeki su kaynaklarının tüketim amacıyla kullanılan bölümünü belirtir (mal ve hizmet üretiminde). Tüketimin dış su ayak izi ise, başka bir ülkelerde üretilen ve ithal edilen mal veya hizmetler için kullanılan suyu belirtir. Hoekstra et al., 2011

Türkiye’nin Su Ayak İzi Türkiye’nin su ayak izi (Mm³/yıl) (TÜİK, WFN, FAOSTAT) Türkiye’nin Su Ayak İzi % 80’i ülke içerisindeki su kaynaklarıyla ilişkilidir. Türkiye’nin ekonomik sürdürülebilirlik açısından kendi su kaynaklarını koruması çok önemlidir. Türkiye’de tüketimin su ayak izi ile üretimin su ayak izi neredeyse birbirine eşittir. Benzer şekilde; ülkeye ithalatla giren sanal su, ihracatla çıkan sanal su miktarına denktir. Bu da sanal su bütçesinin denkliğini gösterir. Türkiye’nin su ayak izi (Mm³/yıl) (TÜİK, WFN, FAOSTAT)

Üretimin Su Ayak İzi Bir ülke içerisinde üretilen tüm ürünler için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır.

Üretimin Su Ayak İzi Üretimin su ayak izi, ülkede suyun nasıl kullanıldığı ve bu kullanımın uygun ve sürdürülebilir olup olmadığının anlaşılmasını sağlar

Sektörlere Göre Üretimin Su Ayak İzi Tarımım su ayak izi Endüstriyel su ayak izi Evsel su ayak izi

Sektörlerin Su Ayak İzi

Tarımın Su Ayak İzi Tarımın üretimin su ayak izi içindeki payı Türkiye’de üretimin su ayak izinin yaklaşık olarak % 89’u tarım sektöründen kaynaklanmaktadır. Tarımın üretimin su ayak izi içindeki payı

Mekonnen and Hoekstra, 2011

Tarımın Su Ayak İzi Endüstri bitkileri arasında incelenen şeker pancarında Türkiye; Rusya, Almanya ve ABD’den sonra, dünyada %62lik payla 4. sıradadır. Türkiye’de şeker pancarı, mavi-yeşil su ayak izi oranı en yüksek olan ürünlerden biridir. Şeker pancarı mavi-yeşil su ayak izi oranı dünya ortalamasının çok üstündedir. Şeker pancarı üretiminin yaklaşık %35’i Konya Kapalı Havzası’nda gerçekleşmektedir. Havzanın su kaynaklarının %88’i tarımsal üretimde kullanılırken, yeraltı suyu seviyesinde her yıl yaşanan düşüş, havzada tarımsal üretimin sürdürülebilirliğinin su kaynaklarının iyi yönetimine bağlı olduğunu ortaya koymaktadır.

Endüstriyel Kullanımın Su Ayak İzi Mavi su ayak izi Gri su ayak izi Türkiye’de endüstriyel ve evsel su ayak izinde gri su ayak izinin baskın olması, ülkedeki ekonomik büyüme ve nüfus artışı tahminleriyle birleşince, gelecekte su kalitesi açısından gri su ayak izinin risk oluşturacağını söyleyebiliriz.

Evsel Kullanımın Su Ayak İzi % 13 Mavi su ayak izi % 87 Gri su ayak izi

Ülke içerisinde tüketilen mal ve hizmetlerin üretimi için kullanılan toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır. Türkiye’de tüketimin su ayak izi büyük oranda ülke içindeki su kaynaklarının kullanımına dayanmaktadır. Tüketimin Su Ayak İzi

Tüketimin Su Ayak İzi Bir ülkede tüketilen malların ve hizmetlerin üretiminde kullanılan tatlı su miktarıdır. Tüketim açısından bir ülkenin su ayak izi ele alındığında, su ayak izinin iç ve dış bölümleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bir ülkede tüketimin iç su ayak izi, ülkedeki su kaynaklarının tüketim amacıyla kullanılan bölümünü belirtir (mal ve hizmet üretiminde). Tüketimin dış su ayak izi ise, başka bir ülkede üretilen ve ithal edilen mal veya hizmetler için kullanılan suyu belirtir.

Sektörlere Göre Tüketimin Su Ayak İzi 5% 6% Tarımın su ayak izi Endüstriyel su ayak izi Evsel su ayak izi Türkiye’de tüketimin su ayak izi büyük oranda ülke içerisinde üretilen ürünlerden kaynaklanmaktadır. İthal ürünlerden kaynaklanan su ayak izi, tüketimin su ayak izinin %17’sini oluşturur.

Kişi Başına Düşen Su Ayak İzi Türkiye’de kişi başına düşen su ayak izi 1.642 m3/yıl (1996-2005) 1.977 m3/yıl (2006-2011) Türkiye’de kişi başına düşen su ayak izi 1996-2005 verilerine göre 1.642 m3/yıl olup, dünya ortalaması olan 1385 m3/yılın yaklaşık %20 üzerindedir. Türkiye’de kişi başına düşen mavi su ayak izi de dünya ortalamasının üstündedir. Raporda, Türkiye’nin kişi başına düşen su ayak izi 2006-2011 verileri kullanılarak tekrar hesaplanmış ve 1.977 m3/yıla çıkmıştır. Kişi başına düşen su ayak izindeki artışın, değişen tüketim alışkanlıklarına ve artan üretim hacmine bağlı olarak arttığı tespit edilmiştir. Dünya Ortalaması 1.385 m3/yıl (1996-2005)

Kişi Başına Düşen Tüketimin Su Ayak İzi Bu tabloda 1996-2005 dönemine ait veriler kullanılarak farklı ülkelerde kişi başına düşen tüketimin su ayak izini göstermektedir. Burada yeşil su ayak izinin en büyük bileşen olduğu görülmektedir. Bu durum, ülkenin üretiminin ve tüketiminin yağışlara ve iklim koşullarına duyarlı olduğunu gösterir. Ayrıca Türkiye’de kişi başına düşen mavi su ayak izinin de dünya ortalamasının üstünde olduğu görülmektedir.

Sanal Su Dikkate Alındığında Türkiye’de Kişi Başına Su Tüketimi 5416 litre Türkiye’de içme ve kullanma amacıyla günlük kişi başına düşen su miktarı 216 litredir (TÜİK). Oysa sanal su dikkate alındığında, Türkiye’de kişi başına düşen su tüketimi 5.416 litre olarak belirlenmiştir. Bu da, doğrudan tüketimin yanı sıra dolaylı olarak mal ve hizmetler aracılılığıyla tüketilen su miktarını ifade etmektedir. Belediyelerde içme suyu şebekesi için çekilen kişi başı günlük su miktarı 216 litre/kişi-gün olurken, kanalizasyon şebekesinden boşaltılan atıksu miktarı 190 litre/kişi-gün olarak gerçekleşmiştir www.tuik.gov.tr

İhracatın ve İthalatın Su Ayak İzi Su ayak izi, uluslararası ticaretle birlikte ülkeler arası sanal su akışlarını göstermektedir. Bir ülkenin sanal su ihracatçısı ya da ithalatçısı olması, o ülkenin kendi su kaynaklarıyla ya da farklı ülkelerdeki su kaynaklarıyla ilişkisini açıklamaktadır. Türkiye’de üretilen ürünlerin büyük çoğunluğu ülke içinde tüketiliyor olsa da, üretimin su ayak izinin bir bölümü ihracat yoluyla diğer ülkelerin tüketiminin su ayak izini oluşturur. Örneğin, Türkiye’de üretilen kuru kayısı, büyük oranda Avrupa ülkelerine ihraç edilir. Böylece, kuru kayısı üretiminin su ayak izi Avrupa ülkelerinde tüketimin su ayak izine dâhil edilir. Öte yandan, Türkiye’de tüketimin su ayak izinin bir bölümü ithal edilen mallardan kaynaklanır. Örneğin, Türkiye’de tüketilen kahvenin su ayak izi Brezilya’nın üretiminin su ayak izine dâhildir. Ekonomik bir bakış açısıyla, su-fakiri ülkelerin ithalatçı, su-zengini ülkelerin ihracatçı olmaları gerekir (Velázquez, 2006).

İhracat ve ithalatın su ayak izi Su ayak izi uluslararası ticaretle birlikte ülkelerarası sanal su akışlarını gözler önüne serer Türkiye’deki ihracatın su ayak izi ile ithalatın su ayak izi neredeyse birbirine eşittir. Sanal su bütçesinin denkliğini ifade eden bu durum, Türkiye’nin ekonomik sürdürülebilirlik açısından kendi su kaynaklarını korumasının önemini vurgular. Pamuklu tekstil ve buğday unu, ihracatın su ayak izinde en büyük paya sahiptir. Türkiye’de ihracatın ayak izinde en büyük paya sahip olan üçüncü ürün çikolatalı şekerlemeler olup, daha çok Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine satılmaktadır. Fındık ise Avrupa ülkelerine, çikolatalı ürünlerde kullanılmak üzere ihraç edilmektedir. The major gross virtual water exporters, which together account for more than half of the global virtual water export, are the US (314 Gm3/yr), China (143), India (125), Brazil (112), Argentina (98), Canada (91), Australia (89), Indonesia (72), France (65) and Germany (64). The US, Pakistan, India, Australia, Uzbekistan, China and Turkey are the largest blue virtual water exporters, accounting for 49% of the global blue virtual water export. All of these countries are partially under water stress (Alcamo and Henrichs, 2002; Alcamo et al. 2003; Smakhtin et al., 2004). 1 gross cubic meter = 144000 liters. The major gross virtual water importers are the US (234 Gm3/yr), Japan (127), Germany (125), China (121), Italy (101), Mexico (92), France (78), the UK (77) and the Netherlands (71).

İhracatın Su Ayak İzi İhracatın su ayak izi (sanal su ihracatı), bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerin üretimi için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır. İthalatın ve ihracatın su ayak izinde ele aldığımız ülkeler arası sanal su akışının büyüklüğü; iklim, ticaret modelleri, ticaret politikaları ve bir ülkenin diğerlerine kıyasla belli bir ürünü üretmedeki karşılaştırmalı üstünlüğü gibi birkaç etkene dayalıdır. Örneğin, Mısır az yağış alan bir ülke olsa da, Nil Nehri gibi önemli bir su kaynağı sayesinde çeltik yetiştirebilmektedir. Mısır’da üretilen pirincin ihracatından elde edilen gelirle, yoğun miktarda yeşil suya bağımlı olan ve Mısır’ın iklim koşullarında yetiştirilmesi zor olan buğday ithal edilir. Bu durumda Mısır, sahip olduğu su kaynağının sağladığı karşılaştırmalı üstünlüğü kullanarak, ihtiyaç duyduğu buğdayı tedarik edebilmektedir. İşlenmemiş tarım ürünleri (%6), tekstil ürünleri (%20) ve işlenmiş tarım ürünleri (%4), toplam ihracat değerinin %30’unu oluşturur. Bu %30’luk ihracat değeri, ihracatın su ayak izinin %95’ine karşılık gelir. Tekstil ürünleri ihracatının tek başına ihracatın su ayak izinin %42’sine karşılık geldiği görülür. Mineral, cam ve metal ürünleri (%33) ile makine aksamları (%30) ve diğer ürünlerin (%7) ihracatının değeri, Türkiye ihracatının %70’ine denk düşer ve ihracatın su ayak izinin sadece %5’lik bölümünü oluşturur. Tarım ve tarıma dayalı sanayi ürünlerine göre ihracatın su ayak izi (WFN, FAO, TÜİK)

İhracatın su ayak izi İşlenmemiş tarım ürünleri (%6), tekstil ürünleri (%20) ve işlenmiş tarım ürünleri (%4), toplam ihracat değerinin %30’unu oluşturur. Bu %30’luk ihracat değeri, ihracatın su ayak izinin %95’ine karşılık gelir. Tekstil ürünleri ihracatının tek başına ihracatın su ayak izinin %42’sine karşılık geldiği görülür. Mineral, cam ve metal ürünleri (%33) ile makine aksamları (%30) ve diğer ürünlerin (%7) ihracatının değeri, Türkiye ihracatının %70’ine denk düşer ve ihracatın su ayak izinin sadece %5’lik bölümünü oluşturur. İhracat değerlerine ve su ayak izlerine göre Türkiye’nin ihracatı (MIT, TÜİK, FAOSTAT, WFN)

İthalatın su ayak izi Bir ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin üretimi için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır. Burada da pamuk, buğday ve Türkiye’de yetişmeyen ürünlerin ithalatını görmekteyiz. Tarım ve tarıma dayalı sanayi ürünlerine göre ithalatın su ayak izi (WFN, FAO, TÜİK)

İthalatın su ayak izi Türkiye’de ithalatın değeri ve su ayak izi incelemesi (MIT, TÜİK, FAOSTAT, WFN)

Pamuktan Tekstile Pamuk Tekstil -Küresel pamuk üretiminin %7’si -Çin’den sonra en büyük pamuk ithalatçısı Tekstil -Türkiye GSYH %8’i -İhracat değerinin %20’si Türkiye, %7’lik payıyla dünyadaki en önemli pamuk üreticilerinden biridir. Bununla birlikte, tekstil, GSYİH’nin %8’ini ve Türkiye’nin toplam ihracatının %20’sini oluşturur. Aynı zamanda, Çin’den sonra en büyük pamuk ithalatçısıdır. Pamuğun üretimi de işlenmesi de su yoğun süreçlerdir. Bu çerçevede, tekstil sektörü, pamuk gibi su ayak izi yüksek bir ürünün ithal edildikten sonra ülke içerisinde işlenerek katma değer yaratılmasına örnek teşkil eden bir tedarik zincirine sahiptir. Türkiye’de pamuk en yüksek su ayak izine sahip endüstri bitkisidir (%84 mavi (yüzey ve yeraltı su kaynakları)-%8 yeşil-%8 gri). Pamuk üretimi ve tekstil su yoğun süreçlerdir

Pamuğun su ayak izi Mavi su ayak izi: Yüzey ve yeraltı suları

Pamuk üretimi: Mavi su ayak izi

Su kullanımında değişim: pamuktan tekstil üretimine Türkiye pamuk üretiminin %50’sini ihraç ediyor Mavi su ayak izinin etkileri gri su ayak izine doğru kayıyor Son yıllarda, Türkiye’nin pamuk üretiminde önemli bir azalma yaşanmıştır. Pamuk üretim alanı 2011 yılında 2002 yılına kıyasla yaklaşık %30 azalmış olsa da, aynı dönemde verim yaklaşık %40 artmıştır. Pamuk üretim alanının Türkiye’de azalmasının başlıca nedenleri arasında; iklim koşulları, çiftçilerin alternatif ürünlere yönelmesi, artan üretim maliyetleri ve dalgalanan ürün fiyatları gösterilmektedir. Bununla birlikte, verimde yaşanan artış sayesinde 2011 yılında, on yıl öncesinin üretim hacmi neredeyse yakalanmıştır. Pamuğun tekstil için işlenmesi su yoğun bir süreçtir. Pamuğu üretmek, işlemek ve son ürünü dağıtmak için kullanılan toplam suyun neredeyse %60’ı, bu tedarik zincirinin “işleme” kısmına aittir. Bu nedenle, Türkiye pamuk işlemeye devam ettiği müddetçe, ekonomide tekstil sektörünün kullandığı su miktarı da artmayı sürdürecektir. Bununla birlikte, işleme aşaması sonrası oluşan atık suyun bertaraf edilmesi, diğer bir ifadeyle, gri su ayak izi önemli bir etki olarak karşımıza çıkacaktır. Su yoğun tedarik zinciri: %60’ı pamuk işleme Gri su ayak izi etkileri, sürdürülebilirlik ve tedarik zincirinde risk yönetimiyle ilişkili

Türkiye’nin Su Ayak İzi Türkiye’nin su ayak izi (Mm³/yıl) (TÜİK, WFN, FAOSTAT) Türkiye’nin Su Ayak İzi Su ayak izinin yüksek ya da düşük olması tek başına bir anlam ifade etmez. Üretim ve tüketim süreçlerinin su kaynakları üzerindeki etkisini anlamak için ilgili havzadaki koşulların bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmesi gerekir. Suyun bol olduğu bir havzada su ayak izinin topluma, ekosistemlere ya da ekonomiye etkisi görece az olabilmektedir. Ancak, su kıtlığı yaşayan bir havzadaki yüksek su ayak izi; sağlıklı ve yeterli içme suyuna erişim, nehirlerin kuruması, bazı canlı türlerinin yok olması ve geçim kaynaklarının azalması gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Türkiye, ağırlıklı olarak ülke içerisindeki su kaynaklarına bağlıdır; üretimi uygun olmayan ürünleri ithal eder ve su yoğun, katma değeri yüksek ürünleri ihraç eder. 2023 yılına yönelik İhracat Stratejisi’nde Türkiye, ihracatını 500 milyar dolara yükseltmeyi ve uluslararası ticarette %1,5 pazar payına sahip olmayı hedeflemektedir. Bu strateji doğrultusunda Türkiye, bir takım önlemleri ve eylemleri öncelikli hale getirmiştir. Özellikle, tarımsal ürünlerde katma değeri yüksek ürünlere öncelik verilmesi hedeflenmektedir. Öte yandan Türkiye, tekstil ve hazır giyimi, uluslararası ticarette önemli bir yere sahip olan yükselen endüstriler olarak konumlamıştır. Ekonomik hedefleri doğrultusunda ilerleyen Türkiye, artan nüfusun ve büyüyen ekonominin, tarımın ve imalatın su ayak izleri üzerinde yaratacağı baskıyı dikkate almalı, su konusunu makroekonomik kararlara entegre etmelidir. Su ayak izinin olumsuz etkilerini azaltmak ve su kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlamak, su kaynaklarını kullanan tüm kesimlerin birlikte hareket etmesini gerektirir. Karar vericiler, yüksek su ayak izinin ve etkilerinin üstesinden gelebilmek için daha uygun stratejiler geliştirirken, iş dünyası ve bireyler farklı ölçeklerde çeşitli adımlar atmalıdır. Bu anlamda Türkiye’nin Su Ayak İzi Raporu, su ayak izi kavramı etrafında tüm paydaşların katılımıyla yeni bir tartışma ortamı yaratmayı ve öneriler geliştirmeyi hedeflemektedir.

Öneriler

Nehir havzası ölçeğinde su ayak izi analizleri yapılmalı Ulusal ve bölgesel kalkınma planlarında tarım, sanayi, kentleşme, enerji ve turizm sektörlerine yönelik stratejilerin su politikalarına entegre edilmesi Hazırlanacak olan Türkiye’nin Ulusal Su Stratejisi ile Ulusal Havza Yönetim Stratejisi ve Eylem Planı’na su ayak izi yaklaşımı dahil edilmeli Türkiye’nin mevcut su kaynakları üzerindeki riskleri ortaya konulmalı ve nehir havzası planlama sürecinde riskleri ortadan kaldıracak düzenlemeler getirilmeli Su yönetimi süreçlerinde ve su kaynaklarıyla ilişkili üretim alanlarında kamu dışı paydaşlarla işbirlikleri kurulmalı Havza yönetim planlarında zarar görmüş tatlı su ekosistemlerinin rehabilitasyonu öncelikli olarak ele alınmalı

Kurumların su kaynaklarıyla ilişkili sorunları sosyal, ekonomik ve çevresel açıdan değerlendirebilecek gelişmiş bir anlayışa sahip olması Tedarik zincirleri boyunca su kullanım miktarının ve risklerinin belirlenmesi Su ayak izlerinin ölçülerek su kıtlığı yaşanan veya gelecekte yaşayabilecek havzalarda etkilerini azaltmak için harekete geçilmesi Kurumların bir araya gelerek, doğa ve insanlar için temel hak olan suya erişimin güvence altına alındığı uluslararası sözleşmeleri desteklemesi Su ayak izi etkilerini azaltmanın ötesine geçilerek, su kaynaklarının sürdürebilirliği amacıyla işbirlikleri kurulması Su Koruyuculuğu (Water Stewardship) kapsamında; WWF’nin Su Risk Filtresi gibi yenilikçi araçlarını kullanarak fiziksel, yasal ve itibarlarına yönelik risklerin ortaya koyulması

İhtiyacın üstünde tüketimden kaçınılması Su ayak izinin ölçülmesi, su kaynakları üzerinde yarattıkları gerçek etkinin farkına varılması Sürdürülebilir üretim süreçleriyle desteklenen sertifikalı ürünlerin tercih edilmesi ve evsel su kullanımında su tasarrufunun bir alışkanlık haline getirilmesi İhtiyacın üstünde tüketimden kaçınılması Geri dönüşebilir atıkların uygun şekilde ayrıştırılması Enerji ve su tasarrufu sağlayan ürünlerin tercih edilmesi STK’lara destek verilerek ortak çabaya katkı sağlanması Farklı sektörlerde yoğun su talebinin olduğu ve/veya su kalitesinin olumsuz yönde etkilendiği nehir havzalarında detaylı su ayak izi çalışmaları gerçekleştirilmesi, söz konusu havzalarda su kaynakları üzerindeki gerçek etkinin ortaya konulmasında ve havza yönetim planı hazırlık süreçlerinde yararlı bir araç olacaktır.

Wonder-Water Cafe (Pekin, Londra, Helsinki) Wonderwater Café is a pop-up event exploring the relationship between food and water consumption. Designed to raise awareness of the water footprint, it aims to make us think about the impact of what we eat on local and global water use.

Wonderwater Cafe London launches at Leila’s Shop during London Design Festival. http://www.wonderwater.fi/projectsposts/wonderwater-cafe/

Teşekkürler…