Pasinler Savaşı ( 1048 ) Nedeni : Selçuklular' ın  Anadolu'ya yönelik akınlarının artması Bizans'ın, Türklerin Anadolu'ya girme girişimlerini durdurmak istemesi Bizans'ın Anadolu otoritesini koruma isteği Önemi :  Türkler'in Anadolu'nun fethi için Bizans'la yaptıkları ilk büyük savaş ve kazandıkları ilk büyük zaferdir. Not :  Anadolu'nun fethinde üç önemli savaş görülür ;  Pasinler - Malazgirt - Miryokefalon * Pasinler Savaşı, Bizans'ın Anadolu'daki otoritesini sarsmıştır. Abbasi Halifesinin, Şii Büveyhoğulları'nın baskısı üzerine Tuğrul Bey'den yardım istemesiyle, Tuğrul bey iki defa Bağdat seferi düzenlemiş, Büveyhoğullarına son vermiştir. Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi tarafından doğu ve batının sultanı ilan edilmiştir. Önemi :  İslam dünyasının koruyuculuğu ve liderliği Selçuklulara geçmiştir. Tuğrul Bey döneminde ( 1040 - 1063 ),  sınırların Ceyhun' dan Fırat'a kadar genişlediği ; devletin sağlam temeller üzerine oturtulduğu ; Anadolu yönünde gelişmelerin başladığı görülmektedir

Alp Arslan Dönemi  ( 1064 - 1072 ) Azerbaycan, Kafkasya ve Türkistan seferlerine çıktı. Döneminde komutanları tarafından doğu Anadolu'ya seferler düzenlenmiştir. Fatımi devletine son vermek ve Mısır'ı fethetmek için, Mısır seferine çıkmışken Bizans İmparatorunun Doğu Anadolu'ya doğru sefere çıkması üzerine geri döndü. Malazgirt Savaşı  ( 26 Ağustos 1071 )  ( Büyük Selçuklular - Bizans ) :  Nedeni :  Selçuklular'ın, kendilerine gelen göç dalgalarını yerleştirecek alan için Anadolu'ya yönelmeleri, Anadolu'yu yurt edinme isteği Bizans'ın, Anadolu'dan Türkleri çıkarma isteği.  Sonuçları : Anadolu kapıları Türklere açıldı. Bu savaştan sonra Türkler,  yoğun olarak Anadolu'ya göç etmeye başladılar. Anadolu Türk Tarihi başladı, Anadolu'da ilk Türk beylikleri kuruldu. Hristiyan Bizans'ın İslam dünyası üzerindeki baskısı sona erdi. Türklerin batıya ilerleyişleri üzerine Bizans'ın Papa'dan yardım isteği, Haçlı Seferlerine sebep olmuştur. Önemi :  Türk milletine yeni bir yurt, yeni bir gelecek, yeni bir tarih hazırlayan önemli bir zaferdir.

Melikşah Dönemi  ( 1072 - 1092 ) Büyük Selçukluların en geniş sınırlara ulaştığı, kültür ve uygarlık alanında en parlak düzeye ulaştığı dönemdir. Amcası Kavurd' un Sultanlığını tanımaması üzerine, mücadele etmiş ve onu öldürtmüştür. Karahanlı ve Gaznelilere egemenliğini kabul ettirdi. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Tutak ve Artuk beyleri, Anadolu'nun fethiyle görevlendirmiştir. Suriye, Filistin ve Arabistan'da fetihler yapmıştır. Sultan Melikşah bütün müslüman ülkeleri yönetimi altına alma politikası izlemiştir. Dönemin en önemli iç olayı "Batınilik" propagandasıdır. Hasan Sabbah, Selçukluları içten parçalama ve yönetimi ele geçirmek için batınilik mezhebini yaygınlaştırmaya ve ileri gelen Türk yöneticilerini öldürtmeye başlamıştır. Nizamiye Medresesi bu dönemde önemli bir eğitim-öğretim kurumuna dönüşmüştür. Sultan Melikşah adına " Celali Takvimi " düzenlenmiştir.

Devletin Dağılışı Selçukluların Parçalanma Nedenleri : Melikşah'ın ölümünden sonra oğulları arasında taht kavgaları çıkması ( Berkiyaruk-Mehmet-Mahmut-Sencer ), devleti yıpratmıştır. Son selçuklu sultanı " Sencer " dir. Sencer'in , Katvan savaşında ( 1141 ) Karahıtay'lara yenilmesi ile devletin dağılış dönemi hızlandı. Sultan Sencer'in ölmesiyle Selçuklu Devleti parçalanmıştır. ( 1157 ) Selçukluların Parçalanma Nedenleri : Veraset anlayışı. ( Ülkenin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılması) Yönetime küstürülen Oğuzların ( Türkmenlerin ) ayaklanmaları Haçlı Seferleri  ( Dolaylı ) Doğudan gelen Moğol akınları Batınilerin çalışmaları. ( Batınilik ; Şii mezhebinin radikal siyasi hareketinin doğurduğu hareket ) Abbasi Halifelerinin egemenlik gücünü geri almak için yaptığı olumsuz çalışmalar Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla, bağımsızlık ilanları

Büyük Selçuklu Devletine Bağlı Devletler 1. Horasan Selçukluları :  Irak Selçukluları ortaya çıkınca Büyük Selçuklulara denilmiştir. 2. Irak Selçukluları ( 1119 - 1194 ) :  Kurucu : Mahmut     Merkez : Merv Harzemşahlar son verdi. 3. Kirman Selçukluları ( 1048 - 1187 ) : Kuruluş Bölgesi :  İran Kurucu :  Kavurd ( Çağrı Bey'in oğlu ) Oğuzlar son verdi. 4.  Suriye Selçukluları  ( 1069 - 1118 ) : Merkez :  Dımaşk ( Şam ) Kurucu :  Tutuş   ( Alp Arslan' ın oğlu, Melikşah' ın kardeşi ) Dımaşk ve Halep olarak iki kola ayrılmıştır. Halep koluna Artuklular son verdi. Dımaşk kolu iç karışıklıklar sonucu sona erdi. 5.  Türkiye ( Anadolu ) Selçukluları ( 1075 - 1308 ) : Merkez : İznik - Konya Kurucu : Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1243 Kösedağ savaşından sonra Moğollara bağlı duruma gelmişler, Sultan II.Mesut'un ölümüyle son bulmuşlardır.  

Atabeylikler Atabey :  Selçuklu Şehzadelerini eğitmekle görevlendirilen kişi. ( Osmanlılarda Lala ) Merkezi Otoritenin zayıflamasıyla bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ettiler. 1.  Salgurlular  ( Fars Atabeyliği ) ( İran ) ( 1148 - 1286 ) : Merkez :  Şiraz Kurucu :  Sungur İlhanlılar son verdi. 2.   İldenizliler  ( Azerbaycan Atabeyliği ) ( 1146 - 1225 ) : Merkez : Tebriz Kurucu : Şemsettin İldeniz Harzemşahlar son verdi. 3.   Beğteginoğulları  ( Erbil Atabeyliği )  ( 1144 - 1232 ) : Merkez : Erbil Kurucu :  Beğ-Teginoğlu Ali Varisi olmadığı için, vasiyet gereği Abbasi Halifeliğine katıldı 4.   Böriler  ( Şam Atabeyliği )  ( 1128 - 1154 ) : Merkez : Dımaşk ( Şam ) Kurucu :  Böri Zengiler son verdi. 5.  Zengiler ( Musul Atabeyliği )  ( 1127 - 1259 ) : Merkez :  Musul Kurucu :  İmadeddin Zengi

7.  EYYUBİLER  ( 1174 - 1250 ) Kuruluş Bölgesi :  Mısır Kurucu : Selahattin Eyyubi Mısır 'da Fatımilere son vererek kuruldular. Selahattin Eyyubi , Filistin,Suriye,Irak'ı alarak  Güneydoğu Anadolu' ya kadar sınırlarını genişletti. Hıttin ( Hattin ) savaşında ( 1187 ) Kudüs kralını yenilgiye uğratarak, Kudüs'ü ele geçirdi. * Üçüncü haçlı seferine sebep olmuştur. Eyyubiler ve Moğollar son verdi. 8.   MEMLUKLAR  ( 1250 - 1517 )  Kuruluş Bölgesi : Mısır Kurucu :     Aybey Memluk ( Kölemen ) :  Eyyubilerin köle olarak alıp yetiştirdikleri Türk Gençlerinden oluşan askerlere verilen isim.Aybey bunlardan birisiydi. Moğollar ve Haçlılarla mücadele ettiler. Ayn-ı Calut savaşında Moğolları yenilgiye uğratarak, Suriye ve Mısır'a girmelerini engellediler. Sultan Baybars, Anadolu'ya yardım'a gelerek Moğolları yenilgiye uğrattı. Abbasi Halifeliğini Mısır'da sürdürme politikası izlediler. Amaç İslam dünyası liderliğidir. Osmanlılar'la özellikle Ramazanoğulları ve Dulkadıroğulları beyliklerini egemenlik altına alma mücadelesine girdiler. Fatih döneminde bozulan ilişkiler, II.Bayezıt döneminde savaşlara dönüştü. Yavuz Sultan Selim Mısır seferiyle , Mercidabık ve Ridaniye savaşları sonucu, Memluklar'a son verdi.  

6.  HARZEMŞAHLAR  ( 1097 - 1231 )

( 1097 - 1231 ) Merkez :   Gürgenç Kurucu :  Atsız Ceyhun nehrinin doğduğu bölgenin iki tarafına Harzem ( Harezm ) denilmiştir. Harzemşahlar Moğollarla mücadele ederek yıpranmışlar, batıya çekilmişler, Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat tarafından ortadan kaldırılmışlardır.

TÜRK DÜNYASI Hazırlayan:Gizem Değirmenci

MOĞOL İSTİLASI ve SONRASI Cengiz ve Moğol Devleti Moğollar hakkında ilk bilgileri çin kaynakları vermektedir.Çinliler Moğollara Mongwa adını vermiştir.Moğolların tarih sahnesine ilk çıkaran kişi Cengiz Han’dır Cengiz,başta Kerait, Nayman ve Merkit gibi Moğolca konuşan kabileleri bir araya getirerek büyük bir imparatorluk kurmayı başarmıştır.Bu devlete Cengiz Devleti denildiği gibi Türk-Moğol Devleti de denilmektedir. Türk-Moğol devleti denilmesinin iki nedeni vardır.Birincisi Uygur Türkleri’nin devletin önemli kademelerinde görev yapması,ikincisi ise devletin nüfusunun çoğunluğunun Türklerden oluşmasıdır.Ayrıca Moğollar Türk Kültür ve uygarlığında büyük ölçüde etkilenmiştir

Cengiz Han’ın asıl adı Temuçin’dir Cengiz Han’ın asıl adı Temuçin’dir.1196 yılında yapılan Moğol kurultayında Cengiz ismini ve han ünvanını aldı. Daha sonra Cengiz 1210yılında Tangut seferine çıkarak Tangutları,1215yılında Çin seferine çıkarak Pekin’i egemenliği altına aldı. Batı’ya yönelen Cengiz’in,Merkit ve Nayman kabilelerin itaat altına almasıyla Harizmşahlarla komşu oldu. Harizmşahlarla Hoğollar başta iyi ticari ilişkiler kurdu.Bu ilişkiler 1218yılında bozuldu.Bu tarihte Harizmşah Devleti’ nin Otrar valisi bir Moğol kervanının mallarına el koydu ve kervandakileri öldürdü.Bunu üzerine sefere çıkan Cengiz, Otrar’ı(1219), Buhara ve Semerkant’ı(1220) ele geçirdi. Cengiz ordularını Hazar Denizi’nin kuzeyinden ve güneyinden Avrupa üzerine sefere göndermiştir.Batı seferinin sonuçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Birçok şehir yakılıp yıkılmıştır. Türkistan ile Çin ticaretinin gelişmesiyle Horasan ve Maveraünnehir’den tüccarları bu bölgeye çekmiştir. Çin’de İslamiyet yayılmıştır. Batı seferinin Anadolu açısından önemi şunlardır: yerleşik hayat yaşayan Türkler,Anadolu’ya gelerek yerleşik hayat kültürünü Türkler arasında yaymıştır. Anadolu Türklerin çoğunluğnu oluşturduğu bir bölge haline gelmiştir. Batı Anadolu’ya da yerleşim sağlanmıştır. Büyük bir Türk göç hareketi yaşanmıştır.(Orta Asya’dan batıya doğru.) Cengiz Han 1225 yılında batı seferinden döndü.1227yılında Tangutlar üzerine sefer hazırlığı yaparken öldü.

Cengiz ölmeden bir kurultay toplantısı yaparak veliaht olarak Ögedey’i seçtiğini ilan etmişti.Cengiz Han’ın ölümünden sonra doğuda Çin’in kuzeyi ve Kore’yi, batıda İran’ın tamamını ele geçirmişlerdir. NOT:Selçuklular da bu dönemde Moğollara bağlılıklarını bildirmişlerdir.

Cengiz Han hayattayken ülkeyi oğulları arasında paylaştırdı Cengiz Han hayattayken ülkeyi oğulları arasında paylaştırdı.Büyük oğlu Cuci’ye Kıpçak ülkasini,Çağatay’a Türkistan’ı, Ögedey’e de doğu bölgelerini vermiş, küçük oğlu Tuluy’u ana yurtta tutmuştur.Cengiz Han’ın oğulları merkez güçlü olduğu sürece devletin bir valisi gibi topraklarını yönetirken merkezi otoritenin zayıflamasıyla bağımsız olmuştur.Cengiz Devleti’nden sonra şu devletler kurulmuştur: Altın Orda (Karadeniz’in kuzeyi ve Kıpçak Ülkesi) İlhanlılar (İran ve Anadolu) Çağatay Hanlığı (Türkistan) Kubilay Hanlığı (Moğolistan ve Çin)

Moğol Devleti’nin Parçalanması ve Moğol-Türk Devletleri a)Altın Orda (1227-1502) Cengiz,büyük oğlu Cuci’nin erken ölümü üzerine onun payına düşen toprakların idaresini Cuci’nin ikinci oğlu Batu’ya verdi.Cuci’ye ayrılan toprakları Cuci’nin oğulları arasında paylaştırmıştı.Batu’nun egemenliği başta olduğu dönemde kardeşleri tarafından tanınmıştı. Batu döneminde Ruslar üzerine sefere çıkılmış ve Moskova ele geçirilmişti.1240yılında Kiev alınmış ve Macar topraklarına girilmişti. Batu’dan sonra idareyi alan Berke Han,İslamiyeti seçmişti. İslamiyetin etkisi ve bölgede başka Kırgızlar olmak üzere çok sayıda Türk’ün bulunması Altın Orda devleti’ni kısa zamanda Türkleştirmiştir.Berke Han devlete parlak bir dönem yaşatmıştır.

Özbek Han zamanında devlet içinde İslamiyet hızla yayılırken, devlet kurumları da İslami esaslara göre düzenlenmiştir.Canıbek Han ise İlhanlılarla başarılı savaşlar yaparak devletin sınırlarını genişletmiştir. Devletin zayıflamasıyla Rus prenslikleri, Litvanya ve Lehistan devletten ayrılmıştır.Toktamış Han’ın devleti toparlamaya çalıştığı bir dönemde ortaya çıkan Timur, devlete son vermiştir.Devletin zayıflamasıyla Noyanlar, devletin değişik bölgelerinde Kazan, Küçüm, Nogay, Kırım, Özbek gibi küçük hanlıklar kurmuştur. Altın Orda Devleti 13. ve 14. yüzyılda Doğu Avrupa’nın en güçlü devletiydi.Sınırları içinde çok sayıda Türk bulunması,Türkçe konuşulması ve Rusların güneye inmelerini engellemeleri en önemli özellikleridir.

b)İlhanlılar (1256-1336) İlhanlı Devleti’nin kurucusu Cengiz Han’ın torunu Hülagü’dür. Devlet en geniş sınırlarına ulaştığında Irak, İran, Azerbaycan ve Anadolu’ya sahip olmuştur. Anadolu üzerinde yaklaşık 100 yıl kalan İlhanlıların başlıca özellikleri olarak sayılabilir. Hülagü,1258 yılında Abbasi Devleti’ni yıkarak Bağdat’ı almıştır. Ahmet Teküdar’dan itibaren İslamiyet’i seçmişlerdir. 1335 yılında Bahadır Han’ın ölümüyle yıkılmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti’ni Kösedağ Savaşı’ndan dentimleri altına almışlardır.

c)Çağataylar (1227-1369) Çağatay,Cengiz’in ikinci oğluydu.Çağatay2a Türkistan (Maveraünnehir ve Balkaş Gölü civarı) verilmişti.Devletin Türklerin çoğunluğu oluşturduğu bir bölgede kurulmasından dolayı Türk kültüründen etkilenmişlerdi. Tarma Han ile birlikte İslamiyet’i benimsediler.Yerli hanedanlara son vermemeleri devletin zayıflamasıyla birlikte olumsuzluk oluşturmuştur. Devletin zayıflamasıyla devletin kontrol ve idaresi komutanlara geçmiştir.Timur Çağatay Hanlığı’na son vermiştir.