AVRASYA BÖLGESİNDE SINAİ TRENDLER VE İŞ FIRSATLARI Tuğrul Erkin Türk-Avrasya İş Konseyleri Koordinatör Başkanı 26 Kasım 2007, Istanbul

Avrasya – Genel Bakış 25 milyon kilometrekarelik bir alan... 310 milyona yakın bir nüfus... 1 trilyon dolara yakın toplam milli gelir... Yüksek büyüme oranları... 670 milyar doların üzerinde ticaret hacmi.. Zengin petrol ve doğal gaz kaynakları.. YENİ BİR KÜRESEL EKONOMİK GÜÇ!

Avrasya – Genel Bakış Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Soğuk Savaş’ın sona ermesi. Küreselleşme ►Bölgeselleşme Planlı ekonomiden pazar ekonomisine geçiş süreci. İlk yıllarda ekonomik çöküş, daha sonra toparlanma ve hızlı büyüme. Büyümenin itici gücü: Enerji ve ham madde kaynakları. Ekonomik büyümeye paralel olarak (her ülkede farklı ölçüde olsa da) demokratikleşme.

Türkiye ve Avrasya Türkiye SSCB dağılır dağılmaz daha BDT şekillenmeden önce bağımsızlığına kavuşan genç devletlere ve onların ekonomik dönüşüm süreçlerine destek vermiştir. Türkiye bu ülkelerin egemenliğini ilk olarak tanıyan ve derhal diplomatik ilişkiler kuran ilk ülkeler arasında yer almıştır. Türk Hava Yolları bölge ülkelerine ilk doğrudan seferleri başlatan hava yolu şirketi olmuştur. Bölge ülkeleri bürokratları Türkiye’de bankacılık, dış ticaret, kambiyo rejimi, vergilendirme vb. konularda eğitim görmüşlerdir. Binlerce öğrenci Türk öğrenim kurumlarında öğrenim görmüş ve Türkiye bölge ülkelerinde okullar ve üniversiteler açmıştır. Türk müteşebbisleri, girişimcilik ruhları ve yılmayan karakterleri ile yüksek risk taşıyan bölgeye rahatlıkla girmiş, karşılaştıkları sorunları hızla aşarak bölgeye tamamen uyum sağlamış bu ülkelerde yatırımcı, danışman ve yönetici olmuşlardır.

Türkiye’nin Avrasya Bölgesi ile Ticareti İTHALAT (USD) İHRACAT TOTAL 1986 SSCB 352.642.000 140.583.000 493.225.000 1991 1.096.613.000 610.606.000 1.707.219.000 1992 AVRASYA 1.239.673.000 678.597.000 1.918.269.0000 1996 3.074.490.000 2.668.086.000 5.742.576.000 2000 5.694.653.000 1.658.585.000 7.353.238.000 2005 17.260.890.000 5.173.951.000 22.434.842.000 2006 22.949.828.000 6.972.190.000 29.922.018.000 2007 (Ocak-Eylül) 22.202.039.000 7.132.652.000 29.334.691.000

Müteahhitlik Sektörü Türkiye’nin 2002-2006 yılları arasında toplam sözleşme bedeli : Yaklaşık 40 milyar $ Avrasya ülkelerinin toplam sözleşme bedelindeki payı: % 43’den fazla

Avrasya Ülkeleriyle Turizm Kaynak: DTM

Türkiye – Avrasya Projeksiyonu : 2025 Yılı Avrasya ülkeleri doğal bir bölgesel ekonomik entegrasyon sürecine yönelmektedirler. Bu süreç uzun vadede bir ekonomik ve siyasi birliği doğuracak tüm objektif ve sübjektif koşulları da yaratmaktadır. Bu çerçevede Türkiye ile Avrasya arasında ekonomik ve ticari ilişkilerin 2025 yılında erişeceği boyutla ilgili tahmin şöyledir : 2006 2025 Ticaret Hacmi: 30 150 Milyar Dolar Müteahhitlik: 43 150 Milyar Dolar Turizm: 4 10 Milyon Turist Türk Yatırımları: 12 20 Milyar Dolar

AFGANİSTAN İşbirliği Olanakları Ulaşım başta olmak üzere her türlü altyapı inşası Tarım ve sulama sistemlerinin kurulması alanında yatırımlar Ülkenin enerji altyapısının yeniden kurulmasına yönelik projeler 6 milyondan fazla Afgan mülteci için konut projeleri

AZERBAYCAN İşbirliği İmkanları FIRSAT ! Azerbaycan’da petrol ve doğalgaz ihracatından sağlanan gelirler, ekonominin diğer sektörlerinin geliştirilmesi için kullanılmaktadır. Bu amaçla bir fon da oluşturulmuştur. Diğer yandan ülkenin makroekonomik durumu giderek istikrar kazanmaktadır. Azerbaycan yetkililerince 2020 yılına kadar petrol gelirlerinden alt yapı projeleri için 100 milyar dolar ayrıldığı ifade edilmektedir. 20 yıl içerisinde petrol ve gaz gelirlerinin 650 milyar doların üzerinde gerçekleşeceği beklentisi vardır. Tüm bunlar Türk firmaları için giderek artan sayıda iş imkanları anlamına gelmektedir. Diğer yandan petrol ve doğalgaz ihracatından sağlanan gelirler sayesinde Azerbaycan’da artan yatırım potansiyelinin Türkiye’ye çekilmesi için projeler geliştirilmelidir. Potansiyel taşıyan sektörler: bilişim teknolojileri, gıda, imalat sektörü, inşaat malzemeleri, kimyasal ürünler, ilaç ve tıbbi malzemeler, tekstil, tarım.

BELARUS İşbirliği İmkanları Belarus, Orta Avrupa ile Rusya Federasyonu arasında transit taşımacılıkta coğrafi açıdan stratejik konuma sahiptir. Ülkeden geçen yolcu sayısının büyüklüğü nedeniyle turizm ve otel işletmeciliği alanında önemli işbirliği fırsatları vardır. Belarus ile Rusya Federasyonu arasındaki Gümrük Birliği Anlaşması ve sonrasında gelen anlaşmalar sayesinde bu ülkede üretilen malların sıfır gümrük ile Rusya Federasyonu’na ihracatı mümkündür. İki ülke arasındaki ilişkilerin ortak yatırımlarla desteklenmesi, uzun vadeli işbirliğini gündeme getirecektir. Özellikle KOBİ’ler! Belarus’ta özellikle telekomünikasyon, karayolları ve enerji gibi alanlarda altyapı yatırımlarına büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Otomotiv sanayi de yüksek bir potansiyel arzetmektedir.

GÜRCİSTAN İşbirliği İmkanları Oldukça gelişmiş bir tarım sektörüne sahip olan Gürcistan'ın tarım ürünlerinin işlenmesinde, paketlenmesinde ve ihracatında, meyve suyu üretimi, et ve süt ürünleri alanında ortak çalışmalar Gürcistan'ın tekstil sanayisinin yenilenmesi ve deri sanayisinin geliştirilmesine, ülke içinde midibüs-minibüs ve kamyonet tipi özel girişim açısından önem taşıyan araçların üretimine yönelik projeler Gürcistan'ın kaynak suyu rezervlerinin değerlendirilmesine yönelik projeler Gürcistan’ın Karadeniz kıyısındaki turistik bölgelerine gelen toplam turist sayısının yakında 1 milyona çıkması ve turizm gelirlerinin kısa zamanda ikiye katlanması beklenmektedir. Türk firmalarının bu alanda sahip oldukları geniş deneyim ile birçok proje gerçekleştirebilirler. Özellikle yeni ve ileri teknoloji transferleri ve büyük finansman kaynakları gerektiren projelerde üçüncü ülkelerle işbirliği düşünülebilir. Örneğin; hidroelektrik santrallerinin inşaatı, petrol çıkarımı ve işlenmesi, gaz türbin ve termik santrallerinin inşaatı, elektrik dağıtımı, hidrokarbon ürünlerinin nakliyesi ve karayollarının, limanların ve demiryollarının rehabilitasyonu

KAZAKİSTAN İşbirliği Olanakları Altyapı: Demiryolları, karayolları, havaalanları, deniz ve nehir limanları, köprüler ve geçitler, termal elektrik santralları, elektrik hatları ve telekomünikasyon ağları. İmalat: Tekstil ve konfeksiyon, mobilya, tarım ürünleri işleme, gübre, balıkçılık, çocuk gıdası, şekerleme, içecek, şarap, yüksek teknolojili ekipmanlar, otomotiv, elektrikli aletler, ev aletleri, ilaç, veteriner malzemeleri, parfüm ve kozmetik, yüksek teknoloji ile demir ve alüminyum işleme, yapı malzemeleri, atık yönetimi. Sosyal sektör: Sağlık, eğitim, spor, turizm, kültür ve konut yapımı alanlarında yatırımlar. Astana’nın imarı ile ilgili faaliyetler.

KIRGIZİSTAN İşbirliği Olanakları Kırgızistan'da başlıca yatırım alanları: Altın, uranyum, kömür gibi madenlerin çıkartılması, Deri, deri benzeri maddeler ve kürk eşya sanayi (deri işleme ve deri kaplama üretimi), Çanak, çömlek, çini, porselen vb. sanayi, Cam ve cam ürünleri sanayi, Taş ve toprağa dayalı diğer sanayi (süper bazalt teli üretimi, kuru üretim tipli çimento fabrikası), İnşaat (karayolu, demiryolu ve konut inşaatı), Taşımacılık, Haberleşme, Gıda sanayi, Turizm, Pamuk ve yün işleme Büyük hidrolik potansiyel

MOLDOVA İşbirliği İmkanları Moldova’nın avantajları: Orta Avrupa ve BDT ülkeleri arasındaki konumu; Rusya, Romanya ve Ukrayna gibi pazarlara yakınlığı; ucuz iş gücü ve düşük vergi seviyesi. İç pazarın küçüklüğüne rağmen Moldova’dan bütün BDT ülkelerine ve Romanya’ya sıfır gümrükle ihracat yapma imkanı özellikle Serbest Bölgeler’de yatırım ve üretim yapmayı cazip kılmaktadır Özelleştirme sürecinin hızlandırılması ile birlikte Türk firmalarının özellikle gıda, dericilik, şarap üretimi gibi sektörlerde yatırım yapabilecekleri düşünülmektedir. Gagavuz Özerk Yönetimi ve burada bulunan Vulkaneşti Serbest Bölgesi yatırım için uygun imkanlar sunmaktadır. Bu bölgede özellikle bağcılık, hayvancılık, süt ve süt ürünleri, seracılık konusunda geniş iş imkanları bulunmaktadır.

MOĞOLİSTAN Yatırımlar Hakkında Moğolistan’da çok sınırlı sayıda Türk yatırımcı bulunmaktadır. 11 Türk firması tarafından yaklaşık 1.4 milyon dolarlık yatırım yapılmıştır. Ülkede bulunan Türk vatandaşlarının toplam sayısı 200 civarındadır. İşbirliği İmkanları Madencilik, enerji, doğal kaynaklar: Maden alanlarının rehabilitasyonu, hidroelektrik santrallerin kurulması Sanayi: Süt ve süt ürünleri tesisleri; et işleme tesisleri; un, makarna, bisküvi, şekerli mamüller, çikolatalı mamüller, ay çiçek yağı fabrikaları Tarım: Sulama sistemlerinin geliştirilmesi Telekomünikasyon Turizm

RUSYA FEDERASYONU İşbirliği İmkanları Türk firmalarının aracı kullanmaktan ziyade doğrudan dağıtım sistemleri kurma ve ticaret noktaları oluşturma yoluna gitmeleri önem kazanmaktadır. Türk firmalarının Rusya Federasyonu’ndaki yatırımlarını bölgelere kaydırmaları teşvik edilmelidir. Türk firmalarının Rusya pazarına girişte geniş finansal kaynaklara ve teknolojiye sahip Batılı firmalarla işbirliği yapmaları için uygun zemin yaratılmalıdır. Türkiye ve Rusya Federasyonu’nun başta KEİ bölgesi olmak üzere üçüncü ülkelerde yatırım, enerji ve taahhüt projelerinde işbirliğine gitmelerinde fayda görülmektedir. İki ülke KOBİ’leri arasındaki işbirliği desteklenmeli ve KOBİ’ler alanında ortak projeler gerçekleştirilmelidir. Türkiye’nin serbest bölgeler konusunda sahip olduğu deneyimin Rusya’ya aktarılabilmesi için projeler geliştirilmelidir. Rus firmalarının Türkiye’de yatırım yapmaları teşvik edilmelidir.

ÖZBEKİSTAN İşbirliği İmkanları Hafif Sanayi Grubu (Tekstil, İpek, Deri, Ayakkabı) İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Grubu Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme Grubu (Otomotiv Ürünleri ve Yedek Parçaları) Gıda Sanayi Grubu (Tarım, Gıda, İçecek) Endüstri Grubu ( Elektrik, Teknik, Makine, Kimyasal)

TACİKİSTAN İşbirliği İmkanları Karayolları ve demiryollarının modernize edilmesi ve yeni hatların açılması Otel ve konferans salonu inşasıan yönelik projeler Topraklarının yüzde 93’ü dağlık arazi olan Tacikistan, kış turizmine yönelik turistik tesislerin inşasına yönelik projeler Bu nedenle ülkede su arıtma sistemlerin kurulamsına yönelik projeler

TÜRKMENİSTAN İşbirliği İmkanları Türkmenistan Hükümeti henüz işletmeye açılmamış petrol ve doğalgaz yataklarının ekonomiye kazandırılmasına yönelik projeler Mineral gübre üreten 10 adet tesisin rehabilitasyonu Doğalgaz boru hatlarına ilişkin inşaatlar Altyapı yatırımları Sebze-meyve, tahıl, pamuk, yağlı tohumlar, diğer bitkiler, hayvansal ürünler işleme tesisleri ve girdi sağlayan endüstriler Tahılın pazarlanmasında depolama ve soğutma tesisleri ve işlenmesinde un fabrikaları, makarna tesisleri, çeltik ve mısır üretiminin boyutları göz önünde bulundurularak yeni çeltik fabrikalarının, mısır işleyen nişasta-glikoz endüstrisi

UKRAYNA İşbirliği İmkanları Ukrayna, ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi açısından Türkiye için stratejik bir konumdadır. Firmaların Ukrayna’da sadece ticaret yerine yatırıma yönelmeleri, ikili ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Halen makine, gıda, tekstil ve temizlik maddeleri gibi klasik mal gruplarına odaklanan ihracatımızın çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Ukrayna’da tarımla ilgili alanlarda modernizasyon ve yeniden yapılandırma faaliyetleri çerçevesinde her türlü yabancı yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. İnşaat ve inşaat malzemeleri, enerji, kimya, tekstil, elektrik ve elektronik, kauçuk gibi alanlar işbirliği yapılabilecek sanayi dallarıdır. Know-how, gelişmiş teknolojik ekipman ve bilgi teknolojileri konusunda Ukrayna’da sağlam bir altyapı söz konusudur. Bu alanda işbirliği yapılması faydalı olacaktır. Ukrayna ile demir-çelik sektöründe birçok işbirliği projesi geliştirilebilir.