Gelişme Ekonomisi

İkili Yapı / Dualite Ekonomik ve sosyal bölünmüşlük Sektörler ya da bölgeler arasındaki teknolojik gelişmişlik farkları Kesimler arasındaki sosyal gelenek ve davranış farkları

İkili Yapı

Tarım ve Sanayi arasındaki teknolojik dualitenin yarattığı engeller Engellerden ilki, ülkede faaliyet gösteren yabancı sermayenin, özellikle sanayi sektöründe yarattığı karını, kendi ülkesine transfer etmesi sonucunda, bir süre sonra ev sahibi ülkenin yatırım ve tasarruf düzeylerindeki azalmanın yaratacağı engeldir, ikinci engel, kırsal ya da para ekonomisine geçememiş olan kesimde, üretim emek-yoğun ve değişken teknik katsayılara (değişken sermaye-emek oranı) sahipken, teknolojik anlamda daha gelişmiş olan sanayi sektörü sermaye-yoğun ve sabit teknik katsayılara sahipse, sanayi sektöründeki teknoloji, tarımdaki gelişmeyi engelleyebilir.

Ele alacağımız modeller Lewis’in Sınırsız Emek Arzı modeli Rei-Fanis modeli Harris-Todaro modeli Myrdal’ın Geri İtme modeli

William Arthur Lewis (1915 - 1991) Doğum yeri: Saint Lucia Çalışma Alanları: Kalkınma ekonomisi, dünya ekonomisi tarihi Büyük Britanya’nın bir kolonisi olan St. Lucia’da doğan Lewis, kolonide yaşayanlara Britanya hükümetinin getirdiği sadece avukatlık veya tıp okunabilir sınırlamasının dışına çıkmak için, LSE’ye yazılır. Doktorasını da LSE’de tamamladıktan sonra, 1939’da LSE’de başlayan akademik kariyerini 1948’de Manchester üniversitesinde sürdürür ve daha sonra 1963’de Princeton üniversitesine geçer. 1948’e kadar sanayi iktisadı alanında, daha sonra dünya ekonomisi tarihi ve kalkınma ekonomisi alanlarında çalışır. 1979’da Nobel ekonomi ödülünü almıştır. Çeşitli Çalışmaları: 1949. Economic Survey 1919–1939. London: Allen and Unwin. 1954. “Economic Development with Unlimited Supplies of Labour.” Manchester School 22 (May): 139–191. 1955. The Theory of Economic Growth. London: Allen and Unwin. 1965. Politics in West Africa. London: Allen and Unwin. 1980. “The Slowing Down of the Engine of Growth.” Nobel Lecture. Printed in American Economic Review 70, no. 4: 555–564.

Lewis’in Sınırsız Emek Arzı Modeli tarımda düşük marjinal verimlilik Hızlı nüfus artışı Tarımda giderek daha küçük parçalara bölünen arazi yapısı Kapitalist olan ve olmayan sektör

KAPİTALİST SEKTÖR Kapitalist sektör, ekonominin sermayeyi yeniden üretebilen, bunun için kapitaliste pay verebilen ve kar amacıyla ücretli emek istihdam eden sektör

KAPİTALİST OLMAYAN SEKTÖR Kapitalist olmayan sektör ise, ekonominin sermayeyi yeniden üretemeyen ve kar amacıyla emeği kiralamayan sektördür

Lewis’in Sınırsız Emek Arzı Modeli Emek Miktarı N3 N2 N1 W A D1 D2 D3 S P O Ücret ve Marjinal Ürün

Göç

Harris-Todaro Göç Modeli Kırsal kesim ve kentsel kesim vardır Üretimde azalan marjinal verimlilik söz konusudur Denge, kentsel kesimdeki ücretlerin kırsal kesimdeki emeğin marjinal verimine eşit olduğu noktadadır; WA = (LME / LMUN) WM (WA: kırsal kesim ücreti, WM: kentsel kesim ücreti, LMUN: kentte iş arayanlar,LME: kentteki iş sayısı)

Dengede Harris-Todaro Modeli

Harris-Todaro Modeli ve Enformel Sektörün Oluşumu

Göçü belirleyen faktörler Terk edilen ve/veya göç edilen bölgenin ücret ve/veya gelir düzeyi, İki bölge arasındaki ücret ve/veya gelir farkları Siyasi/terör olayları Her iki bölgenin kentleşme oranları Coğrafi uzaklık İşsizlik oranları Göç edilen bölgede yaşayan/ikamet eden akraba/arkadaş sayısı Ticari hayatın zenginliği/hareketliliği

2008 Yılında Dünya’da Net Göç

Kentleşme

Dünyada Gelir Durumlarına ve Bölgelere göre Kentleşme Oranları 1950-2015 1970 1990 2000 2005 2010 2015 Dünya 29.0 35.9 43.0 46.7 48.7 50.8 52.9 GÜ 52.1 64.6 71.2 73.2 74.1 75.2 76.4 GOÜ 18.1 25.2 35.2 40.3 42.9 45.5 48.0 AGÜ 7.3 13.1 21.0 24.7 26.7 31.6 Afrika 14.7 23.4 32.0 36.2 38.3 40.5 42.8 Asya 16.8 22.7 31.9 37.1 39.8 42.5 45.3 Avrupa 50.5 62.6 70.6 71.7 72.2 72.9 73.9 K.Amerika 63.9 73.8 75.4 79.1 80.7 82.1 83.4

2006 Yılında Dünya’da Kentleşme Oranları

Megakentlerin Nüfusları (milyon) ve Sorunları 1995 2005 2015 Problemi Tokyo / Japonya 26.8 35.5 36.2 Deprem Mumbai / Hindistan 15.1 18.8 22.6 Muson yağmuru ve sel Meksika / Meksika 16.6 19.2 20.6 Kirlilik San Paolo / Brezilya 16.5 18.6 20.0 Suç ve kargaşa Seul / Güney Kore 13.4 13.8 13.5 Aşırı kalabalık Lagos / Nijerya 10.3 11.7 17.0 Hijyen ve atıklar

ABD’nin Başlıca Kentlerindeki Trafiğin Yıllık Maliyeti, 2003 Kişi Başına Yıllık Gecikme (saat) Trafik Tıkanıklığı Maliyeti (milyon $) Los Angeles 93 10.686 San Francisco 72 2.605 Washington DC 69 2.465 Atlanta 67 1.754 Houston 63 2.283 New York 49 6.780

ILO’nun 1972 Kenya Raporuna Göre Enformel Sektörün Özellikleri Piyasasına giriş son derece kolaydır, Daha çok kendi öz kaynaklarına dayanarak iş yapar, Çoğunlukla aile işletmeciliği şeklindedir, Faaliyetleri küçük ölçeklidir, Emek-yoğun üretimi ve kopya teknolojileri kullanır, İçerisinde yer alanların vasıflılığı çoğunlukla formel (resmi) eğitim sistemi dışında edinilmiştir, Düzenlenmemiş ve son derece rekabetçi piyasalardır.

Enformel Sektör Geliri, 1995 ( GSYİH’nın %’si olarak) Slovakya Özbekistan Çek Cum. Estonya Litvanya Kazakistan Letonya Moldova 5.8 6.5 11.3 11.8 21.6 34.3 35.3 35.7 Polonya Romanya Macaristan Bulgaristan Rusya Ukrayna Azerbeycan Gürcistan 12.6 19.1 29.0 36.2 41.6 48.9 60.6 62.6

Toplam İstihdamın %’si Seçilmiş Ülkelerdeki Enformel Sektör İstihdamı Ülke Yıl Toplam İstihdamın %’si Erkek Kadın Toplam Meksika 1999 32.7 30.7 31.9 Barbados 1998 6.8 4.9 5.9 Peru 48.9 60.6 53.8 Brezilya 1997 28.3 43.4 34.6 Mali 1996 v.b. 71.0 Botswana 12.3 27.6 19.3 Güney Afrika 35.5 26.1 Etiyopya 38.9 64.8 50.6 Kenya 43.9 29.5 36.4 Hindistan 2000 55.4 57.0 55.7 Nepal 67.4 86.5 73.3 Filipinler 1995 15.8 19.4 17.3 Slovakya 30.5 12.9 23.0 Polonya 9.5 5.0 7.5 Lituanya 11.9 4.8 8.5 Ukrayna 4.5 5.3 TÜRKİYE 10.6 6.2 9.9

Uluslararası Merkez-Çevre Modelleri Prebisch Modeli Seers Modeli

Prebisch Modeli Uluslararası ülkeler/bölgeler arasındaki eşitsizlikleri dış ticaret ve ödemeler bilânçosu üzerindeki etkiler yoluyla inceleyen ilk modellerden biridir. 2x2 şeklinde, iki ülke iki mallı bir modeldir. Gelişmiş/merkez ülke, gelir esnekliği birden büyük olan imalat sanayi malları üretir ve ihraç eder. Geri kalmış/çevre ülkesi, tersine gelir esnekliği birden küçük birincil malların üretimini ve ihracatını yapar.

Prebisch Modeli - Örnek İmalat sanayi mallarına olan gelir esnekliği, em = 1.3 Birincil mallara olan gelir esnekliği, ep = 0.8 m: merkez ülke, p: çevre ülke, e: esneklik Başlangıçta, her iki ülkenin de, yani hem merkez (c) hem de çevre (p) ülkesinin aynı büyüme oranına (g) sahip olduklarını varsayalım: gc = gp = 3.0 Merkez ve çevre ülkelerinin ihracat (x) ve ithalatlarının (m) büyüme oranlarını hesaplayalım.

Prebisch Modeli - Örnek Merkez için: Çevre için: Model yardımıyla, çevre ülkesinin cari işlemler dengesini sağlayacak büyüme oranını bulalım: mp = xp veya gp . em = xp varsayımından hareket edelim: Dolayısıyla, merkez ülkesinin yüzde 3 büyümeye devam etmesine karşın, çevre ülkesi yüzde 1.846 büyüme ile sınırlanmış olacaktır.

Prebisch Modeli - Örnek Çevre ülkesinin ihracatını gc.ep şeklinde yazdığımızdan, aşağıdaki eşitliği de yazabiliriz: Bu eşitliğin her iki tarafını da gc’ye bölersek, bu ülkelerin nispi büyüme oranlarının, iki ülkenin ürettiği malların taleplerinin gelir esneklikleri oranına eşit olduğu sonucuna ulaşırız: Ödemeler bilânçosundaki cari işlemler dengesinin sağlanması bir zorunluluk olduğu sürece, yani nispi fiyatlardaki değişmeleri bu açıkların kapatılmasına yönelik bir uyarlama mekanizması olarak kullanmadığımız sürece, bu sonuç geçerli olacaktır.

Seers Modeli Merkez-çevre ülkeleri farklılıklarını ön plana çıkartan modellerden biridir. Prebisch modelinde olduğu gibi, Seers de, birincil mallar ihracatçısı ülkelerin ekonomik büyümelerinin sanayi malları ihracatçısı ülkelerin ekonomik büyümelerinden daha yavaş olduğu gözleminden ve bunun açıklama çabasından yola çıkar. Seers çalışmasının iki amacı olduğundan söz eder: Büyüme oranları arasındaki uluslararası farklılığı etkileyen temel unsurların sistematik bir analizini yapmak. Bir dünya modeli vasıtasıyla, sanayileşmiş ve birincil-mallar üreticisi ülkeler arasındaki ilişkiye bir ışık tutmak.

Modelin varsayımları: Seers Modeli Modelin varsayımları: Ekonomi kapalı bir ekonomidir. Nüfus sabittir. Ekonominin sadece tüketim malları üretir. Üretilen her bir ürün için yapılan harcama ( C1, C2,....) toplam gelirin (Y) doğrusal bir fonksiyonudur. Dolayısıyla,

Seers Modeli Seers, dünya ekonomisini iki bölgeye ayırır: S: Kuzey Amerika ve Avrupa P: Sovyetler Birliği dışındaki dünya Varsayımlara ilave olarak her iki bölgede de her bir ürünün ithal girdi/mal içeriklerinin () sabit olduğu varsayılır. Uluslararasında herhangi bir sermaye, kar veya faiz transferi yoktur, her iki alan arasındaki ticaret dengededir ve s bölgesinde gelir üssel olarak artar. Yani;

Seers Modeli S ve P bölgelerinin ithalat fonksiyonları: Burada sırasıyla B ve b bölgelerin marjinal ithalat oranlarını göstermektedir.Yapılan varsayım gereği, ticaret dengede olduğundan, Ms = Mp dir. Yani,

Seers Modeli Zamanla iki bölge arasında oluşan gelir farklılığına ne olacaktır? P bölgesinin gelirinin  gibi bir oranda arttığını düşünelim. Bu durumda, S bölgesinin geliri artacaktır; burada Ys0 ilk gelir düzeyini göstermektedir. Eşitliği yeniden yazarsak: Denklemin zaman göre türevini aldığımızda: