ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME Yrd. Doç. Dr. Erol Asker

BÖLÜM 1: EĞİTİM, ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM

“Eğitim” sözcüğünden ne anlıyorsunuz?

Davranışcı yaklaşıma göre eğitim, bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. Selahattin Ertürk

Yapılandırmacı yaklaşıma göre eğitim, yaşantılar, deneyimler, gözlemler ve deneme-yanılma yoluyla bireyin kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir.

Eğitimin tanımı içerisinde geçen birey, davranış, yaşantı, kasıt, istendik ve süreç kavramları üzerinde tartışınız. Bireyin (insanın) eğitim açısından üç önemli boyutu vardır. Bunlar biyolojik, kültürel ve sosyal boyutlarıdır.

Biyolojik boyutu canlı organizma oluşundan kaynaklanır. Kültürel boyutu sosyal yolla iletilen davranış biçimleri, sanat, inanç, gelenek ve insan çalışma ve düşüncelerinin tüm ürünleridir. Sosyal boyutu organize gruplar halinde yaşamasından kaynaklanır.

Yaşantı: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir. Kasıt: Bireyde oluşması istenilen davranış değişikliklerinin daha önceden seçilmiş, hedeflenmiş ve tesadüfi olmadığını belirtmek için kullanılmıştır. İstendik: Davranış değişikliklerinin neler olacağının daha önceden tasarlandığını göstermek için kullanılmıştır. Süreç: Bir işi sonuçlandırmakta yerine getirilen eylemler, işler dizisi.

“Eğitim planlı olmalıdır” Sözü üzerinde tartışınız. PROGRAM GELİŞTİRME Eğitimde planlama eğitim programı geliştirerek yapılır. Bir eğitim programı nasıl hazırlanır? Eğitim programının çeşitli basamakları vardır. Bu basamaklar şunlardır:

Hedef davranışlar belirlenip sıraya konur. Hedef davranışları kazandıracak öğrenme yaşantıları geliştirecek eğitim durumları düzenlenir. Eğitim durumlarının hedef davranışları kazandırmadaki etkinlik derecesi araştırılarak değerlendirme yapılır. Eğitim Programı(tanım): Belli öğrencileri belli zaman süreci içerisinde yetiştirmeye yönelik geçerli öğrenme yaşantıları düzenidir. (S. Ertürk)

EĞİTİM PROGRAMI HEDEF DAVRANIŞ Niçin? İÇERİK DEĞERLENDİRME Ne? Kalite Kontrol ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ (EĞİTİM DURUMLARI) Nasıl?

Hedef Davranış: Yetiştirdiğimiz insanda bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özelliklerdir. Eğitim Durumları Öğrenme İlkeleri Öğretme Stratejileri Yöntemler Teknikler Araç-Gereçler

Eğitimde program geliştirmenin temel öğeleri: HEDEFLER EĞİTİM SINAMA DURUMLARI DURUMLARI

Hedef: Öğrenciye planlı ve tertipli yaşantılar yoluyla kazandırılması kararlaştırılan davranışlar veya davranış değişiklikleri. Eğitim Durumları: Öğrenme yaşantılarının planlanması ve etkili öğretme-öğrenme stratejilerinin belirlenmesi ve uygulanması. Sınama Durumları (Değerlendirme): Oluşturulan programın hedeflere ulaşmada işlerliğinin belirlenmesi.

EĞİTİM PROGRAMININ ÖGELERİ Hedef ve Davranışlar a) Dikey Hedefler 1. Uzak Hedefler 2. Genel Hedefler 3. Özel Hedefler b) Yatay Hedefler: Üç aşamada sınıflandırılırlar. 1) Bilişsel Alan 2) Duyuşsal Alan 3) Devinişsel Alan

a) Dikey Hedefler Uzak Hedefler: Politik felsefeyi yansıtır,fonksiyonu yön göstermek,eğitim hizmetlerinin amaçlarını belirtmektedir. Türk Milli Eğitim kanunun 2.maddesinin son fıkrasında ,Türk Milli Eğitiminin “uzak amacı” şöyle belirlenmektedir. “Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırarak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde ekonomik,sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk ulusunun çağdaş uygarlığın yapıcı,yaratıcı,seçkin bir ortağı yapmaktır.” Genel Hedefler: Belli bir eğitim kesiminin ya da okulun genel hedefidir.Genel hedeflerde,eğitimin ürünü olarak yetişmesi istenen ideal insanın niteliklerinden oluşur. Ancak genel hedefler belirlenirken bu niteliklerin tek tek sayılmış olması gerekir. Bir ulusun eğitim sisteminin genel hedeflerini belirleme işi ülkenin geleceği açısından çok önemlidir. Bu nedenle genel hedeflerin belirlenmesinde devletin ve yüksek karar organlarının da onayına ihtiyaç vardır. Özel Hedefler: Bir disiplin ya da çalışma alanı için hazırlanır. Belli bir ders ya da kurs için saptanacak özel hedeflere örnek teşkil eder. Belli bir öğrencinin yetiştirilmesi için yapılacak faaliyetlerin kararlaştırılmasında ve değerlendirilmesinde alınan hedefler, o işteki özel hedeflerdir.

b) Yatay Hedefler Bilişsel alan, zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu alandır. Duyuşsal alan, sevgi, korku, ilgi, tutum gibi duygusal yönlerin baskın olduğu alandır. Devinişsel alan, zihin ile kas koordinasyonu gerektiren becerilerin baskın olduğu alandır.

ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ (Eğitim Durumu) Eğitim Programının Ögeleri devam ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ (Eğitim Durumu) Eğitim programının en önemli boyutudur. Bu aşamada, dersin hedef ve davranışları belirlendikten sonra, bu hedef ve davranışların öğrencilere kazandırılmasını sağlayacak eğitim durumlarının planlanması yapılır. Eğitim durumu planı içerik, araç-gereç ve kaynaklar ile öğretme strateji ve yöntemlerini kapsar.

ÖLÇME-DEĞERLENDİRME SÜRECİ Eğitim Programının Ögeleri devam ÖLÇME-DEĞERLENDİRME SÜRECİ Öğretim programlarında yer alan her hedef ve davranışların en az bir test maddesi yada soru ile (mümkünse) sınanmasıdır.

TEKNOLOJİ Tanım: Endüstriyel ve ticari hedeflere ulaşmak amacıyla kullanılan bilimsel yöntem ve materyaller. Eğitim Teknolojisi: Genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme yada eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır. (Cevat Alkan, 1998)

Öğretim Teknolojisi Bilimsel yöntem ve materyallerin öğretimsel problemlere uygulanması sürecidir. Öğretim Teknolojisi İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi için bilginin ve ortamın düzenlenmesi.

Öğrenme, bireyin davranışlarındaki gözlemlenebilir değişimlerdir (davranışçı kuram), dışsal uyarıcıların içsel ya da zihinsel süreçlerle işlenmesi (bilişsel kuram), öğrenenin duyu organları aracılığıyla algıladığı nesne, olay, olgu ya da kavramlara ilişkin zihninde kendi gerçeğini (bilgilerini) yapılandırması ya da önceki deneyimlerine dayalı olarak gerçeği yorumlaması sürecidir (yapılandırmacı yaklaşım)

Öğretim Teknolojisi İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler, devam... Öğrenci, eğitim sırasında yeni davranışlar geliştirmek veya davranış değişikliği oluşturmak üzere öğretmenle ya da eğitimciyle ve onun düzenlediği çevreyle etkileşimde bulunan kişi. İletişim, iki birim arasında konuşma, sinyal, yazı yada davranış gibi yollarla bilgi, mesaj ve düşünce alış-verişi.

Öğretim teknolojisi, öğrenci-öğretmen veya öğrenci-çevre arasında bilgi, mesaj ve düşünce alış-verişinin en etkili biçimde gerçekleştirmek için bilgi ve materyallerin işe koşulmasıdır. İletişim sürecini etkili kılabilme çabası da denilebilir.

İLETİŞİM SÜRECİ KANAL ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ MESAJ YÖNTEM

Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. İLETİŞİM SÜRECİ devam... Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. Alıcı mesajın gönderildiği birimdir. Mesaj iletişimin içeriğidir. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Dönüt alıcının mesaja verdiği tepkidir.

DÖNÜT (GERİ-BİLDİRİM)

Öğretme-Öğrenme Süreci ile İletişim Süreci Arasındaki Benzerlik ÖĞRETMEN (Kaynak) ÖĞRENCİ (Alıcı) İÇERİK (Mesaj) Öğretim Araç ve Yöntemleri (Kanal) Öğrenme Tepkileri (Dönüt)

Eğitimde İletişim Sürecinin Ögeleri Kaynak, hedeflediği kişi yada grupta davranış değişikliği oluşturmak üzere iletişim sürecini başlatan kimse. Mesaj, bir iletişim sürecinde iletişime esas olan haber yada bilgi. Kanal, mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç ve yöntemler. Alıcı, kaynaktan gelen mesajın iletici araç ve yöntemleri takip ederek ulaştığı kişi. Dönüt, kaynaktan gelen mesaja alıcının gösterdiği tepkinin tekrar kaynağa ulaşması surecidir.

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Yaşantı alanı, bireyin etkileşimde bulunduğu sosyal ve fiziksel çevresi. (İ. Zencirci) Öğrencilere sunulan bir materyal öğrencilerin yaşantı alanlarının kapsama alanı içinde ise, yani öğrenciler sunulan materyal ile ilgili gerekli ön öğrenmelere sahip iseler ve materyal ile sunulan kavramlara yabancı değilseler istenen davranış değişikliği gerçekleşebilir.

Sınıf içinde iletişimin hedeflerine ulaşabilmesi için, “öncelikle alıcının kaynak tarafından iyi tanımlanması, iletilmesi istenen özelliklerin alıcıya uygunluğu ve mesajın alıcı üzerindeki anlamlılığının iyi bir şekilde belirlenmesi gerekir.”

Ortak yaşantı alanı, kaynak ve alıcının yaşantı alanlarının kesiştiği bölüm olarak tanımlanmaktadır. (K. Çilenti, 1984) Yaşantı Alanı Yaşantı Alanı Ortak Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Kod Çözme Alıcı Mesaj Geri Bildirim

Bir iletişim sürecinin etkililiği; Simgelerin benzer biçimde tanımlanmasına, Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılmasına, Çoklu kanal kullanılmasına, Dönüt sisteminin sağlanmasına bağlıdır.

Semantik engeller: konuşma dili ile ilgili engeller Sağlıklı bir iletişim kurulmasını engelleyen bazı noktalar şunlardır: Psikolojik engeller Semantik engeller: konuşma dili ile ilgili engeller Statü: Kaynak ve alıcının sosyal ve formal statüler Korunma:Savunma mekanizmaları (yükümlülükten kaçma) Alan: İletişim merkezi ile birimler arasındaki uzaklık Hiyerarşi: Katı ve hiyerarşik sınıflamadan dolayı kanalların tıkanıklığı Uyutma: Mesajların ihmali yada önemsiz sayılması Sınırlama: Mesajların iletim sırasında sınırlanması ve gizli tutulması

Sınıf içi iletişimi geliştirmek için, Öğretmen konuşma yeteneğini geliştirmeli Ders iyi bir şekilde planlanmalı Öğrenci ihtiyaç, yetenek ve ilgileri değerlendirilmeli Öğrencilerin ilgisini dağıtan durumlar ortadan kaldırılmalı Birden fazla duyu organına hitab eden araç-gereçler kullanılmalı Zor ve çok teknik olan öğretim araçları kullanılmamalıdır.