Meslek Hastalıklarının Önemi ve Tanı Süreci

Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Çalışma Koşulları Süre Ücret Vardiya Gece Çalışma Ortamı fiziksel kimyasal biyolojik ergonomik psikososyal Çalışma İlişkileri Örgütlenme İş güvencesi İstihdam biçimi İŞ SAĞLIĞI Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre

Meslek Hastalıkları Tanımı Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; Zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır.

Meslek Hastalıkları Tanımı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14üncü maddesinde; “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir”

Meslek Hastalıkları Meslekle özgü veya güçlü ilişki gösterirler ve çoğu zaman nedensel faktör tektir. Kendilerine özgü klinik tabloları vardır. Aynı meslekte çalışanlarda görülme sıklığı daha yüksektir. Etken veya metabolitlerinin biyolojik ortamlarda saptanması olasıdır. Deneysel olarak oluşturulabilirler. Etkene maruziyetin başlangıcı ile hastalık semptom ve bulgularının ortaya çıkması arasında sessiz bir dönem vardır. Tanısı oldukça zor hastalıklardır. Buz dağına benzetilebilir.

İşle İlgili Hastalıklar İşle ilgili hastalıklar ise, işyerinde var olan birçok nedensel faktör ve başka risk faktörlerinin birlikte rol oynadığı hastalıklardır. Yani etiyoloji komplekstir. Hastalık etkeninin işyerinde olması zorunlu değildir. Doğrudan işyerinden kaynaklanmasalar bile, işyerindeki faktörlerden etkilenirler ve seyirleri değişir, daha ağır seyredebilir. Yapılan iş, hastalığa neden olur, ağırlaştırır, hızlandırır ya da alevlendirir, çalışma kapasitesini azaltabilir. Aynı olguda aynı sonuçlar farklı nedenlere bağlı olabilir. İşle ilgili hastalıklar meslek hastalıklarına göre daha sıktır ve işçiler kadar genel toplumda da görülürler.

İşle İlgili Hastalıklar DSÖ: Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır. Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır .

Meslek Hastalıklarının Tarihçesi Hipoccrates (M.Ö.460-370)kurşun zehirlenmesi belirtilerine, Aristotle (M.Ö. 384-222) koşucuların hastalıkları ve gladyatörler için özel diyet Juvenal (M.S. 60-140) ise ayakta durarak çalışanlarda varisleri, Georgius Agricola (1494-1555) “De Re Metallica” adlı 12 ciltlik kitabında madenci hastalıkları ve korunma yolları Paracelsus (1493-1541) “On Miners’ Sickness and Other Miners’ Diseases” adlı madencilerde görülen akciğer hastalıkları Dr. Bernardini Ramazzini (1633-1714) ilk kapsamlı meslek hastalıkları kitabı “De Morbis Artificum Diatriba” Thomas Percival (1740-1804) İngiltere’de gençlerin çalışma koşulları ve süreleri hakkındaki raporu ile “Çocukların Bedeni ve Manevi Sağlıkları Hakkındaki 1802 Kanunu” adlı ilk fabrika yasasının çıkışına katkı sağlamıştır. Pervical Pott (1714-1788) 1775 yılında baca temizleyicilerinde skrotum kanserlerinin başlıca nedenlerinden birinin yapılan iş olduğunu ortaya koymuştur. Ramazzini’ye göre “Sağlığı yitirmek pahasına elde edilen kazanç, pis-kirli bir kazançtır.” Dr. Ramazzini, hasta muayenesi sırasında “Ne iş yapıyorsun?” sorusunun yerleşmesini sağlayan hekim olarak tarihe geçmiştir.

Ülkemizde Meslek Hastalıkları 1865’de yayınlanan ve kömür madenlerindeki çalışma koşullarını düzenleyen Dilaver Paşa Nizamnamesidir. 1930 yılında yayınlanan Umumi Hıfzıssıhha Kanunu Borçlar Kanunu ve İş Kanunu Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 2012 yılında yayınlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Borçlar Kanunu ve İş Kanunu; iş hukuku, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal güvenlik alanlarında düzenlemeler içermektedir.

Ülkemizde Meslek Hastalıkları SSK 1945 yılında iş kazaları ve meslek hastalıkları primi toplayarak sosyal güvenlik açığı kapatılmıştır. 1949 yılında ilk Meslek Hastalıkları Hastanesi İstanbul’da kurulmuştur. 1978’de Ankara ve İstanbul’da iki meslek hastalıkları hastanesi kurulmuştur. Meslek hastaneleri diğer SSK hastaneleriyle birlikte 19.02.2005 tarihinde Sağlık Bakanlığına devredilmiştir Halen ülkemizde bulunan üç meslek hastalıkları hastanesinin (Ankara, İstanbul ve Zonguldak) yanı sıra 2008 yılından bu yana devlet üniversiteleri hastaneleri ile 2011 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri bu konuda görevlendirilmiştir. Hastanelere teşhis, ilgili sigorta alanlarında sigortacılık kararları (maluliyet belirleme, sigortalılık işlemlerine hak kazanma kararı) alabilmenin ve tedavinin yanı sıra “kurumu korumak amacıyla” koruyucu sağlık hizmetleri, gezici sağlık hizmetleri ve meslek hastalıkları alanında eğitim hizmetlerini yürütme görevleri verilmiştir. Meslek Hastalıkları Hastaneleri, ülkemizde birtakım ilklere imza atmıştır. İş psikolojisi laboratuvarı, iş hijyeni laboratuvarı, toksikoloji laboratuvarı, gelişkin solunum fonksiyon laboratuvarı, gezici iş sağlığı laboratuvarı olan ilk hastanelerdir. Zengin laboratuvarlarla donatılan bu hastanelerde çok sayıda, sahaya yönelik, bilimsel çalışma ve araştırma gerçekleştirilmiştir.

Yetkili Sağlık Kuruluşları

Meslek Hastalıkları Epidemiyolojisi Ülkeler arasında değişmekle birlikte, yılda her bin işçi için 4-12 yeni meslek hastalığı olgusu beklenmektedir. İLO verilerine göre bütün ölümlerin %3.9’u iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu olmaktadır. Dünya nüfusunun %15’i iş kazası veya meslek hastalıklarına maruz kalmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre dünyada her yıl 11.000.000 yeni meslek hastalığı vakası meydana gelmekte ve bunların 700.000’i hayatını kaybetmektedir.

Meslek Hastalıklarında Durum

Meslek Hastalıklarında Durum SGK istatistiklerinde 2011 yılında 69.227 iş kazası yaşandı, 697 meslek hastalığı tespit edildi. İş kazaları sonucu 1.700 ve meslek hastalıkları sonucu 10 olmak üzere toplam 1710 işçi hayatını kaybetmiştir. İş kazaları sonucu 2,093 ve meslek hastalıkları sonucu 123 olmak üzere toplam 2216 işçi sürekli iş göremez hale gelmiştir. 2010 yılı sonuçları ile karşılaştırıldığında; Meydana gelen iş kazalarında yüzde 10, İş kazasına bağlı ölümlerde %17, Meslek hastalığı sayısında ise yüzde 31 artış olduğu görüldü.

Meslek Hastalıklarının Özellikleri Meslek hastalıkları tümüyle önlenebilir hastalıklardır. Meslek hastalıkları tanılarının konulması için özgün örgütlenme ve düzenlemeler gereklidir. Çünkü meslek hastalıkları, ancak bilinçli olarak arandıkları zaman bulunabilirler. Meslek hastalıklarının, kendilerine özgü tanı ve tarama yöntemleri vardır. Mevzuatın öngördüğü periyodik ortam ölçümleri ve sağlık muayeneleri ile çalışanların herhangi bir şikayeti ortaya çıkmadan meslek hastalıkları tespit edilebilmekte ve gerekli önlemler alınmasına imkan bulunabilmektedir.

Meslek Hastalıklarının Özellikleri Meslek hastalıkları konusunda işveren ve çalışanların bilgilendirilmesi ve duyarlıklarının sağlanması önemlidir. Meslek hastalığı tanısı, o tanıyı alan çalışanın yakın çalışma arkadaşları için de erken tanı olanağı verir. Meslek hastalığı tanısı, beraberinde “tazminat”, “yüksek iş göremezlik ödentisi”, “çalışma ortamının geliştirilmesi için yatırım” ve “cezai sorumluluk” getirdiği için, bir yanılgı ile saklanmaya çalışılabilmektedir.

Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kurulduğu yıl olan 1919 yılında ilk meslek hastalığı olarak “antraks” hastalığını tanımlamıştır. Daha sonra 1925 yılında Çalışanların Tazmini (Meslek Hastalıkları) Sözleşmesinde (No.18) ilk “ILO Meslek Hastalıkları Listesi” yayınlanmıştır. İlk listede 3 meslek hastalığı mevcuttur. 1934 yılında 42 nolu Sözleşme ile 10 adet meslek hastalığı tanımlanmıştır. 2002 yılında ILO, meslek hastalıkları listesini güncellemiş ve 70 adet meslek hastalığını tanımlayarak 194 sayılı Meslek Hastalıkları Listesi Tavsiye Kararını yayınlamıştır. 2010 yılında bu listede güncellenerek son halini almıştır.

Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması ILO Meslek Hastalıkları Listesinde meslek hastalıkları dört kategoride toplanmaktadır: Ajanlarla meydana gelen meslek hastalıkları (fiziksel, kimyasal ve biyolojik), Hedef organ ve sistemlerin meslek hastalıkları ( solunum, deri, kas iskelet, zihinsel ve davranışsal), Mesleki kanserler, Diğer Hastalıklar.

Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması

Tanımlar Yükümlülük Süresi: Maruziyet Süresi: Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek, kabul edilebilir en uzun süre. Maruziyet Süresi: Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre.

Tanımlar MAK Değeri - Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon (Maximum Allowable Concentration) Çalışma süresi boyunca hiçbir zaman ulaşılmaması veya aşılmaması gereken düzey. (Akut toksik etkili maddeler için) Eşik Sınır Değeri – ESD ( Treshold Limit Value - TLY) Günlük 8 saat veya haftalık 40 saat süren bir çalışma süresi boyunca değişik zamanlarda yapılan ölçümlerin ortalama değeri. (Kronik toksik etkili maddeler için)

Meslek Hastalıklarında Tıbbi ve Yasal Tanı Süreci ve Bildirimi

Meslek Hastalıklarında Tıbbi ve Yasal Tanı Süreci ve Bildirimi Hastalık ile çalışmanın veya çalışma ortamı arasında zorunlu nedensellik bağı olması lazım Kişinin SGK’lı olması 3. Hastalığın; Meslek hastalıkları listesinde yer almalı Hastalık maruziyet değerinin üstünde maruziyeti olması Yükümlülük süresi içinde çıkmalı Yetkili hastane hekim raporu ile belirlenmeli Kurum Sağlık Kurulu tarafından onaylanması

Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi, Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması, İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması, Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi, Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği, Analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği, Cenaze Ödeneği, Askerlik ve doğum borçlanması hakları, verilmektedir.

Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında; Malullük sigortası kapsamında malullük aylığı, Yaşlılık sigortası kapsamında yaşlılık aylığı ve toptan ödeme, Ölüm sigortası kapsamında ölüm aylığı, Ölüm toptan ödemesi ve aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği ile cenaze ödeneği verilmektedir.

Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar Geçici İş Göremezlik İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması gereklidir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması gerekmektedir.

Meslek Hastalığı Sonucu Sigortalıya Sağlanan Haklar Sürekli İş Göremezlik İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. Malullük Durumu Çalışma gücünün veya iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün %60’ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurullarınca tespit edilen sigortalı malul sayılır.

Meslek Hastalıkları ve Sağlık Gözetimi

SAĞLIK GÖZETİMİ KAVRAMI Çalışanların sağlık durumlarının, yaptıkları işte karşı karşıya oldukları risklerin de dikkate alınarak izlenmesi ve sağlıkları üzerindeki olumsuzlukların daha etkilenmenin başında tespit edilerek, gerekli önlemlerin alınması yaklaşımı oluşturmaktadır.

SAĞLIK GÖZETİMİ KAVRAMI İşin gerektirdiği sağlık şartlarının belirlenmesi ve iyileştirilmesi, Çalışacak elemanda aranılacak sağlık kriterlerinin belirlenmesi, İşe alınacak ve iş değiştirecek elemanların uygun yöntemlerle işe giriş ve periyodik muayenelerinin yapılması, Çalışanla çalışma çevresi arasındaki etkileşimin ve maruziyet durumunun kabul edilebilir ve güvenilir yöntemler kullanılarak izlenmesi,

SAĞLIK GÖZETİMİ KAVRAMI Çalışanların koruyucu önleyici yaklaşım uyarınca sağlık eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve eğitimlerinin yapılması, Meslek hastalığı kaynaklarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi, Maruziyet haritalarının çıkarılması.

İSG YÖNETMELİKLERİNDE SAĞLIK GÖZETİMİ Avrupa Birliği Direktifleri doğrultusunda hazırlanarak yürürlüğe giren; 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan İSG Yönetmeliklerinin çoğunda “Sağlık Gözetimi” başlığı yer almıştır. Bu başlık altında ilgili Yönetmelikler ile (gürültü, kimyasallar, ekranlı araçlarla çalışmalar vs.) sağlık yönünden işverenin yapması gereken hususlar açıklanmıştır.

6331 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Sağlık gözetimi MADDE 15 – (1) İşveren; a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. b) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde. 2) İş değişikliğinde. 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. 4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.

6331 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU (2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. (3) Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir. (4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. (5) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

6331 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

Önleyici Yaklaşım İş kazaları ve meslek hastalıklarının sebepleri ve işyerindeki sağlık risklerinin belirlenmesi, Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler, Temizlik ve Düzen, İlk Yardım ve Kurtarma, İşyerinde yapılan çalışmalara göre çalışanların maruz kaldıkları sağlık risklerini içeren eğitimler.

Periyodik Muayeneler Meslek Hastalıklarının tanınmasında, Periyodik muayenelerin usulüne uygun olarak yapılmasının, Gerekli/çeşitli laboratuar tetkikleri ile birlikte yapılmasının önemi büyüktür. Periyodik muayenelerin amacı, Meslek hastalıkları tanılarının olabildiğince erken konulması Hastalığın maluliyetinin durdurulmasıdır.

Örnekler Gürültülü işyerinde çalışan bir işçide; Odio (işitme testi) tahlili yapılmadan mesleki çentik veya mesleki çanak evresini hatta meslek hastalığının başlangıcı olan 500-1500 LU frekanslarda 35 dB kayıpları bile tanımak mümkün değildir. Hasta bu evrelerde sesleri işitir, fısıltıları bile duyar.

Örnekler Akü üreten işyerinde çalışan bir işçide; Sınır değer olan 40 mcg/100ml kan kurşununu geçen bir akü işçisinin hiçbir şikayeti yoktur. Ancak kan kurşunu ölçümü ile meydana çıkar.

Dikkatiniz için teşekkür ederim !!!