Lenfödemi Önlemede Hemşirenin Rolü Hem. Kıymet AKGEDİK Özel Ankara Internatıonal Medicana Hastanesi kiymetakgedik@hotmail.com

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Sunum İçeriği Kanser Hastalarında Lenfödem Görülme Sıklığı Lenfödem Risk Faktörleri Lenfödemi Önleme ve Erken Tanıda Hemşirenin Rolü Koruyucu Yaklaşımlar Lenfödemi Değerlendirme 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Üst Ekstremitede Lenfödem Meme Kanserinde Daha Sık Görülür 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Alt Ekstremitede Lenfödem Uterin kanser, Prostat kanseri, Lenfoma ve Melanomlarda daha sık görülür. 487 jinekolojik kanser hastasında yapılan çalışmada vulva kanserinde % 36 ile en yüksek Over kanserlerinde ise % 5 ile en düşük 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Lenfödem Gelişirse Kişinin yaşam kalitesi fiziksel ve psiko-sosyal açıdan olumsuz etkilenir. Kol hareketleri ve fonksiyonu kısıtlanır. Cilt bütünlüğünün bozulma riski ve enfeksiyon gelişimi artar. 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Risk Faktörleri Cerrahi Türü Radikal mastektomi sonrası % 44 Modifiye radikal mastektomi sonrası % 29 Meme koruyucu cerrahi sonrası % 10.1 Lenf nodu diseksiyonu (% 50) sayısı önemli 381 meme kanserinde alınan lenf nodu sayısına göre lenfödem görülme oranı 10 ve üzeri lenf nodu alınanlarda ilk yıl içinde % 53, iki yıl içinde ise % 33 Birkaç lenf nodu alınan hastalarda ilk yıl içinde % 33, iki yıl içinde % 20 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Risk Faktörleri Radyoterapi Aksiller, inguinal, pelvik ya da supraklavikular bölgelere radyoterapi lenfödem görülme riskini arttırıyor Obesite Beden kitle endeksi 29.2 kg/m² ve üzerinde olan hastalarda 5 yılda lenfödem görülme oranı % 36 Düşük beden kitle endeksi olan hastalarda 5 yılda lenfödem görülme oranı % 12 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Risk Faktörleri Kanserin ileri evrede olması Meme kanserinde karsinoma insituda % 6.7 T1 ‘de 16.9 T4’de 34.9 N1’de % 24.8 N3’te % 44.4 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Diğer Risk Faktörler Ameliyat sonrası drenaj miktarı ve drenajın süresi Seroma oluşumu İleri yaş Koltuk altında metastaz olması Yara enfeksiyonu Ameliyat olan taraftaki kolun hiç kullanılmaması ya da aşırı kullanılması, travmaya uğraması Lokal ya da genel sıcak uygulamalar Kemoterapi ilaçlarına bağlı venöz hasar nedeniyle Silikon implantlar 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Lenfödem Takibi 3 yıl ANCAK Prognoza ve hastaya göre değişir ÖNERİLEN 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

ETKİLİ LENFÖDEM KONTROLÜ Hasta ve Ailesinin Bilinçlendirilmesi Ve Takibi ETKİLİ LENFÖDEM KONTROLÜ Ekip İşbirliği (Hastada ekibin içinde olacak) Erken Tanılanması 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Lee ve Arkadaşlarının Yaptığı Çalışmada (n:171) % 82.5 Hasta Lenfödem Riski Taşıdıklarını Biliyor Lenfödeme İlişkin Bilgi Düzeyleri 10 üzerinden 4.07 Puan Hemşireyi en önemli bilgi kaynağı olarak gördükleri saptanmış. 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Lenfödemi Önlemede Hemşirenin Rolü Hasta ve Ailesini Bilinçlendirme Lenfödemin ne olduğunu hastaya öğretmek Lenfödemde risk faktörleri öğretmek Lenfödem risk faktörleri azaltmaya yönelik girişimleri öğretmek Lenfödem geliştiğini anlamasına yönelik ölçümleri öğretmek Erken evrede doktor ya da hemşiresine, fizyoterapistine başvurmasının önemini öğretmek 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Hastanın anlıyabileceği bir şekilde anlatmak önemlidir. Uygun dil Hazıroluşluk Önceki bilgi ve deneyimi Birlikte planlama Yazılı ve görsel eğitim materyali 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Riski en aza indirmeye yönelik girişimleri öğretmek Enfeksiyon ve kazalardan korumak gerekir Ellerin yıkanması ve nemlendirici kullanılması Koltuk altı tüylerin alınmasında ağda gibi tahriş edici işlemlerden kaçınılması Tırnakların derin kesilmemesi ve manikür yaptırıyorsa asepsi kurallarına özen gösterilmesinin önemi Güneşten korunma Cildinizde bir kesi olduğunda hemen sabun ve suyla yıkanması, topikal antibiyotik kullanılması Çok sıcak ya da soğuk uygulama yapılmaması Bahçe işleri ve temizlik işlerinde eldiven kullanılması 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Riski En Aza İndirmeye Yönelik Girişimlerin Öğretilmesi Lenfödem gelişme riski olan ekstremiteden venöz girişim yapılmaması (kan alınmaması, serum, ilaç verilmemesi) Zorunlu kalınan durumlarda asepsi kurallarına dikkat etmek ve tekrarlayan girişimlerden kaçınmak 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Riski En Aza İndirmeye Yönelik Girişimlerin Öğretilmesi Lenfödem riski olan ekstremiteden kan basıncı ölçülmemesi Çift taraflı mastektomi de Mümkünse alt ekstremiteden ölçülmesi Zorunlu kalındığında dominant olmayan ekstremiteden ölçülmesi Otomotize kan basıncı cihazlarının kullanılmaması Hastanın normal kan basıncı değerini sorgulayarak 20-30 mmHg üzerine yükseltilmesi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Riski En Aza İndirmeye Yönelik Girişimlerin Öğretilmesi Lenfödem riski taşıyan tarafla ağırlık taşınmaması, kol çantasının diğer kolda taşınması Sıkmayan rahat, emici özelliği olan kumaşlardan yapılmış kıyafetler giyilmesi, sıkmayan özellikte saat ve takıların takılması, Alt ekstremite de risk varsa ayağı sıkmayan rahat ayakkabılar giyilmesi Ekstremitenin aynı pozisyonda 30 dakikadan fazla tutulmaması, etkilenen kolun daima kalp hizasından yukarıda tutulmaya özen gösterilmesi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Bileklikler Alt Ekstremitede Lenfödem Gelişme Riski Varsa Üst Ekstremitede Lenfödem Riski Varsa 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Lenfödemin belirti ve bulgularını öğretilmesi Risk taşıyan ekstremitede; Gerginlik, şişme ve ağırlık hissi Ağrı İğnelenme hissi, kızarıklık olmaksızın ısı artışı Cilt değişiklikleri 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Lenfödemde Erken Tanı İçin Kol Ölçümünün ve Değerlendirmenin Öğretilmesi Ölçümde farklı teknikler uygulanmakla birlikte, Dirsek çıkıntısının 7.5 cm altı ve üstü, 14 cm altı ve üstünden alınacağı öğretilir. 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Değerlendirmede Minimal Ödem İki kol arasındaki fark 1.5-3 cm arası Orta Derecede Ödem İki kol arasındaki fark 3-5 cm arası Şiddetli Ödem İki kol arasındaki fark 5 cm üzerindedir. 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Egsersizlerin Öğretilmesi Hastanın yapacağı egsersizler ve sıklığı, ne zaman başlıyacağı hastanın doktoru, hemşiresi ve fizyoterapisti ile birlikte karar verilmelidir. Egsersizlerin başlanmasında ve sürekliliğinin sağlanmasında engeller Sağlık çalışanları arasında ekip işbirliği olmaması (önerilerde, uygulamalarda farklılıklar v.b.) Hastanın ameliyat ve radyoterapi öncesi/sonrası,bilgilendirilmemesi Fizyoterapiste danışılmaması Takip ve değerlendirmelerin sürekliliğinin olmaması 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

Egsersizlerin Öğretilmesi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Egsersizlerin Öğretilmesi 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi

XVIII. Ulusal Kanser Kongresi Sonuç Olarak Hastalara kendi kendine lenfödem yönetiminin öğretilmesinin ve bu becerinin zamanla arttırılmasının lenfödem görülme oranının azaltılmasında ve hastanın yaşam kalitesinin arttırılmasında gerekli olduğu dikkati çekmektedir. 24 Nisan 2009 XVIII. Ulusal Kanser Kongresi