SPOR PSİKOLOJİSİ Dr. Psikolog Ziya KORUÇ

İNSAN PERFORMANSININ OLUŞUMU FİZİKSEL HAZIRLIK TEKNİK BECERİ ve TAKTİK PSİKOLOJİK HAZIRLIK =

SPOR PSİKOLOJİSİ Performansı Öğrenmeyi Performansın Artırma Hızlandırma Önündeki Psikolojik Engelleri Kaldırma İletişim Zihinsel Antrenman Maç Kaygısı Kişilik Beceri Öğrenimi Maç Stresi Motivasyon Müsabakaya Hazırlık Sürantrenman Dikkat Sorunlu Sporcular Konsantrasyon Grup Dinamiği Takım Olma

1-Fiziksel performansı artırma ve toparlanmaya yardımcı olmak amacı ile kullanılan spor psikolojisi uygulamaları : sporcu kişiliği, motivasyon çalışmaları, konsantrasyon çalışmaları, algılama çalışmaları dikkat çalışmaları, çeşitli gevşeme çalışmaları, kendine güven çalışmaları, özel müsabaka stratejileri, vb. İletişim çalışmaları.

2- Sporcuların teknik öğrenimlerini hızlandırıcı ve sporcuların müsabakaya hazırlanmalarını sağlamak amacıyla kullanılan çalışmalar: Beceri öğrenimi ağırlıklı zihinsel antrenmanlar, - Müsabakaya hazırlık amaçlı zihinsel antrenmanlar,

3- Performansa engel olan psikolojik etmenlerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan çalışmalar: müsabaka kaygısı, müsabaka stresi, gerginlikler, tükenme, sürantrenman çeşitli duygusal sorunlar, vb.

Mahoney (1984, 43) sporda performans psikopatoloji ile ters oranlıdır. Johnson ve Morgan (1981) sporun çok yüksek bedelli bir yatırım alanı olduğunu bu nedenle psikopatalojinin erkenden tanılanması ve gerektiğinde bu kişilere yapılan yatırımın erkenden kesilmesini belirtmektedir.

FUTBOLCU ANTRENÖR İLİŞKİLERİ SPORDA İLETİŞİM FUTBOLCU ANTRENÖR İLİŞKİLERİ  Sözlükte geçen haliyle iletişim; Bilgilerin, düşüncelerin, fikirlerin yazılı sözlü ya da sinyaller yoluyla aktarımı olarak tanımlanmaktadır (American Heritage, 1986). Dolayısıyla, kendimizi anlaşılır kıldığımız ve başkalarını anladığımız her türlü işleme “İLETİŞİM” denilebilir. Bir birimden çıkan bilgi, haber (ileti) ya da mesajın karşı birime ulaşması onda bir etki uyandırarak geriye dönmesi sürecidir.  Bilgi, Haber, Mesaj KAYNAK ALICI  

İYİ DİNLEYİCİ VE ANLAYICI OLMAK İÇİN        Karşılıklı iki birim   Bilgi, haber, mesaj akışı       Etki uyandırma         Süreç İyi dinleyici olmak ve anlamak İYİ DİNLEYİCİ VE ANLAYICI OLMAK İÇİN 1- Dinleyici olmak (aktif dinleme)  2- İlgi göstermek  3- Destekleyici olmak  4- Dürüst olmak  5- Güvenilir ve sırdaş olmak

İLETİŞİM     SÖZLÜ SÖZSÜZ KARMA Düşünce egemendir Duygu egemendir Önemli olan sözsüz unsurlardır   % 65 % 35

Sözsüz İletişim: Yapılan çalışmalar sonucunda iletişim işlemi içerisinde gönderilen bilgilerin yaklaşık olarak %50 ile %70’i arasındaki kısmın sözsüz iletişim yoluyla gönderildiği ortaya çıkmıştır. Ancak sözsüz iletişimde kullanılan mesajların ve bu mesajların iletildiği kanalların asıl ilginç olan yanı ise bu mesajların bilinçdışı işlemler tarafından kontrol edilmesi ve işlenmesidir. sözlü mesajlarla sözsüz mesajların birbirleriyle tutarlı olmaları alınan mesajın inandırıcılığı açısından önemlidir. Martens 1990, yılında yaptığı çalışmayla 5 farklı iletişim yolu olduğunu söylemektedir.

1- Fiziksel Görünüm: Karşımızdaki insan, bizi ilk olarak genel anlamda nasıl göründüğüyle, nasıl giyindiğiyle ya da vücut özellikleri gibi fiziksel özellikleri ile etkiler. Bu yüzden yeni tanıştığımız insanlar hakkında genelde şişman, yakışıklı ya da kısa boylu şeklinde fiziksel özellikleriyle tanımlarız. Fiziksel görünüme dair en ufak bir ayrıntı bile çoğu zaman iletişimde büyük bir role sahiptir.

2- Vücut Hareketleri: Vücut hareketleri denildiği zaman, vücudumuzun aldığı şekiller ve yüz ifadelerimiz akla gelmektedir. JESTLER ANLAMI Kulağını Çekiştirmek Araya Girmeye Karar Vermek Ellerini Ovuşturmak Önceden Tahmin Edip Ona Göre Davranma Kollarını Göğsüne Çekmek Kaplı ve Rekabetçi Bir Tutum Başını Kaşımak Şaşırmak, Hayrete Düşmek Ellerini Başının Arkasına Kilitlemek Üstünlük Baş Parmak Yukarıda ve Avuç İçler Açık Bir Biçimde Elleri Veya İçtenlik, Samimiyet Kolları Uzatmak Boynunu Ovuşturmak Kızgınlık veya Engelleme Parmaklarımızın Kendini Göstermesi Kendisini Referans Verme Ellerin Sırılsıklam Terlemesi Üzüntü, Keder, Heyecan vb

3- Dokunma: Dokunma davranışı da birisini sakinleştirmek ya da olumlu yönde etkileyebilmek için kullanılan en güçlü sözsüz iletişim yollarından bir tanesidir. Tıpkı fiziksel görünüşte olduğu gibi dokunma davranışında da kültürler arası farklar ve zamanla değişen değerler mevcuttur. 4- Ses Özellikleri (Ses Ritmi, Düzeyi Ve Hızı): İletişim içerisinde bireylerin kullandıkları sesin özellikleri iletişimi olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. Hatta genelde iyi ve etkili bir iletişim için ne söylendiğinin değil nasıl söylendiğinin daha büyük önemi vardır. 5- Vücudun Konumu: Vücudun konumu kavramı, bireyin vücudunun başkalarının vücuduna göre konumunu ve bireylerin diğerleriyle aralarında bıraktıkları kişisel mesafeyi ifade etmektedir. Bireylerin iletişim halindeyken vücutlarını ve diğerleriyle aralarında bıraktıkları mesafeleri nasıl kullandıklarını inceleyen çalışma alanına proxemics denmektedir.

Spor ortamında verimli iletişim için gerekli olan bütün davranışlarla ilgili olarak Anshel (1994) bir çalışma yapmış ve verimli iletişim için şu 10 altın kuralı sıralamıştır; Dürüst olun, 2. Savunucu olmayın, iyi bir dinleyici olun ve diğerlerinin fikirlerine de önem verin (Yardımcı antrenör, sporcu ve diğ.), 3. Tutarlı olun, 4. Empatik olun, 5. İğneleyici ve alaycı olmayın, 6. Sadece davranışı eleştirin, kişisel eleştirilerden kaçının ve ödülü doğru yerde kullanın, 7. Sözsüz iletişim yollarının farkında olun ve bunu kullanın, 8. Spor becerilerini öğretin, 9. Tüm takım üyeleri ile sürekli iletişim halinde olun, 10. Karşı taraf mesaj gönderirken iletişime katılımcı olun ve aktif bir şekilde dinleyerek katılın.

FUTBOLDA KİŞİLİK ÇALIŞMALARI

Neden sporda kişilik çalışmaları yapılıyor ? 1-     Spor yaşantısı kişiyi etkiler mi? Yani kişilik değiştirmede spor etkili midir? 2- Sporsal performans da kişilik etkili midir? Yani sporsal başarıyı etkileyen başlangıçta bireyi o alanı seçmeye yönelten kişilik var mı?   “Günümüz sporsal performansı sadece seçin unsurlara dayanmaktadır. Sporcuya yatırımlar söz konusudur. Elit sporcuya yapılacak yatırımda onu performanstan alı koyacak ne varsa önceden belirlenerek ayıklanmalıdır” Morgan (1982).  “Performans psikopatoloji ile ters orantılıdır” (Mahoney, 1979).

SPORCULAR İLE SPOR YAPMAYANLARIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNDEKİ FARKLAR FUTBOLCU KİŞİLİĞİ SPORCULAR İLE SPOR YAPMAYANLARIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNDEKİ FARKLAR 1- Dışa dönüktürler, Risk alabilir, Maceracı 2- Hırslı     3- Başarı beklentileri daha yüksek 4-Bağımsız 5-Başat 6-Soyallikleri daha fazla   7- Kendine güvenleri daha fazla (Vanek ve Hosek, 1974/ 1986; Silva, 1984; Morgan, 1980; Eysenck, 1982)

SPORDA KİŞİLİK ÇALIŞMALARI   Elite Olimpik Takım Ulusal Takım Spor Ligi Okul Sporları Spora Başlama  Silva (1984) Sporda Kişilik Piramidi

ELİT SPORCULARIN ÖZELLİKLERİ Başat (Dominant) Atak Kendisine Güvenen Kendisine Yeten Bağımsız Sosyal Yaratıcı Daha İçe dönük Daha az toleranslı (Vealey, 1994; Ogilvie ve Tutko, 1974; Nideffer, 2002)

FUTBOLCULARIN KİŞİLİKLERİ Reilly (1989) 9 Avrupa ülkesinde yaptığı çalışma sonrasında Sakin Dışa Dönük Sert ve Katı Üretken Başat (Almanya ve İtalya) Atak ( “ “ ) Daha Zeki (Brezilya)

TEŞEKKÜR EDERİM !