AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA MALLARIN SERBEST DOLAŞIMI

MALLARIN SERBEST DOLAŞIMI (ABA m.3) Avrupa Birliği Antlaşması’nın 3.maddesiyle AB üyesi ülkeler arasında ithalat ve ihracatta gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları (kotalar) ve eş etkili her türlü uygulama kaldırılmıştır. Buna göre, bir üye devlette yasal olarak üretilen ve piyasaya sürülen bir mal tüm üye devletlerin pazarlarına serbestçe girebilecektir. Malların serbest dolaşımını gerçekleştirebilmek için 3 hedefe ulaşılması gerekmektedir: Gümrük Birliği Kotaların kaldırılması Ayrımcı vergilerin kaldırılması

GÜMRÜK BİRLİĞİ AB üyesi ülkeler arasında 1968 yılından itibaren tam gümrük birliğine geçilmiştir. Gümrük birliğine ulaşmak amacıyla aşağıdaki şartlar yerine getirilmiştir. * Ortak gümrük tarifesi (OGT) * İç ticarette yeni bir gümrük vergisi konulmaması * İç ticarette yeni vergiler konulmaması

ORTAK GÜMRÜK TARİFESİ Ortak gümrük tarifesi, (AB dışındaki) üçüncü devletlerle yapılacak ticari işlemlerde uygulanır. OGT, parasal değeri olabilecek ve ticari işlemlere konu oluşturabilecek her şey (mal veya ürün) için geçerlidir. AB dışından ithal edilen bir malın üye devletler arasında dolaşımında OGT hükümleri uygulanmaz. OGT’nin işleyişi ve düzenlenmesi konusunda AB Komisyonu, Konsey’in onayını almak koşuluyla tam yetkilidir. Bu çerçevede, Komisyon, muafiyet, askıya alma veya indirim uygulama yetkisine de sahiptir.

GÜMRÜK VERGİLERİNİN KALDIRILMASI AB antlaşmaları, üye devletler arasında yapılan ithalat ve ihracat işlemlerinde mallara uygulanacak olan gümrük vergileri ile eş etkili önlemlerin kaldırılmasını öngörmektedir. Üye devletler arasında gümrük vergileri (01.07.1968’den itibaren) kaldırılmakla birlikte, bazı üye devletler, “eş etkili önlemler” uygulamak suretiyle malların serbest dolaşımına kısıtlama getirme yoluna gitmişlerdir. Adalet Divanı kararlarında üye devletlerin aldığı gümrük vergisiyle eş etkili önlemlerin de AB hukukuna aykırı olduğu vurgulanmıştır.

EŞ ETKİLİ ÖNLEMLER Adalet Divanına göre, bir ürünün sırf bir devlet sınırından diğerine geçişi nedeniyle alınan her türlü parasal nitelikteki resim, harç ve vergi şeklindeki ödemeler, malların serbest dolaşımını engellediğinden AB düzenlemelerine aykırı nitelik taşımaktadır. Her ne teknik veya tanımlama ile yapılırsa yapılsın, yerli ürünlere uygulanmayıp sadece ithal edilen ürünlere uygulanan, aynı zamanda bu ürünlerin fiyatını değiştiren resimler, malların serbest dolaşımına gümrük vergisi gibi etki yapar. Adalet Divanı kararlarında üye devletlerin aldığı gümrük vergisiyle eş etkili önlemlerin AB hukukuna aykırı olduğu vurgulanmıştır.

EŞ ETKİLİ ÖNLEMLER Üye devletlerce uygulanan ancak Adalet Divanı kararlarıyla yasaklanan eş etkili önlemler şunlardır: Danimarka’ya ithal edilen fıstıkların sağlıklı olup olmadığını kontrol edebilmek için laboratuar ücreti alınması Belçika’da elmas üretimi olmadığı halde ithal edilen elmaslardan vergi alınması İtalya’da ithal ürünlerin pazarlanması ve işlenmesi için ücret alınması İtalya’da Gümrük işlemleri devam ederken alınan depolama ücretleri İtalya’da sanat eserleri ihracatında vergi alınması

KOTALARIN KALDIRILMASI ABA m.28-29 uyarınca, ihracat ve ithalatta yapılan miktar kısıtlamaları ve aynı etkiye sahip diğer tüm kısıtlamalar üye devletler arasında yasaklanmıştır. Bu çerçevede, sayı, ağırlık, değer veya diğer sayısal değerler ile ithalat ve ihracatın yasaklanması veya sınırlanması yasaktır.

KOTALARIN KALDIRILMASI Kotalarla birlikte haklı bir neden olmaksızın üye devletler arası ticareti engelleyen “eş etkili kısıtlamalar” da yasaktır (Dassonville formülü): İthalatın fiilen yasaklanması veya zorlaştırılması Menşe belgesi istenmesi Fiyat sınırlaması getirilmesi İşyerlerinin Pazar günleri çalışmasının yasaklanması İthalat işlemlerinde depozit uygulanması “Yerli malı satın al” kampanyası yapılması

AYRIMCI VERGİLERİN KALDIRILMASI Üye devletler, kendi ülkesine ithal edilen diğer devlet ürünlerine, doğrudan ya da dolaylı olarak, ülkede mevcut bulunan benzer ürünlere uygulanan dahili vergilerden daha fazla vergi koyamaz. Aynı şekilde üye devletler dolaylı olarak bir başka ürünü desteklemek amacına yönelik olarak da vergi koyamaz. Benzer ürün kavramının kapsamına, “tüketici açısından, bir ihtiyacın karşılanmasında birbiri yerine ikame edilebilen, aynı zamanda birbirleri ile rekabet eden ürünler” girer. AD kararlarına göre benzer ürünler: * Meyve şarabı-üzüm şarabı (Viski ile Üzüm şarabı benzer değil) * Şarap-Bira * Kola-Gazoz

SERBEST DOLAŞIMIN ENGELLENMESİ Adalet Divanı (Cassis kararında), haklı nedenlerin bulunması halinde, üye devletlerce malların serbest dolaşımını engelleyecek düzenlemeler yapabileceğini hükme bağlamıştır. Haklı neden teşkil eden haller: 1. Mali denetim 2. Kamu sağlığı ve ahlakının korunması (müstehcen yayınların yasaklanması) 3. Ticari işlemlerde adaleti sağlamak (video ve cd’lerin filmlerin sinemada gösteriminden 1 yıl sonra satılabilmesi) 4. Tüketicinin korunması (ürün ambalajında açıklama yapılmasının şart koşulması) 5. Çevrenin korunması (hafif içeceklerin dönüşümlü şişelenmesi)