T.B.M.M. AVRUPA BİRLİĞİ UYUM KOMİSYONU SUNUMU 1 Mart 2012 AVRO BÖLGESİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE YANSIMALARI

2 Avro Bölgesi Ekonomisindeki Gelişmeler

3 Küresel krizden çıkabilmek için uygulanan mali teşvikler özellikle Yunanistan, İspanya, İtalya, Portekiz gibi ülkelerde zaten kırılgan olan borç dinamiklerini bozmuştur. Ülkeler arasındaki verimlilik farklılıkları ülkelerin rekabet güçlerinin farklılaşmasında etkili olmuştur. Bazı ülkeler cari işlemler fazlası verirken (Almanya, Hollanda, Finlandiya gibi) bazı ülkeler cari işlemler açığı vermiş bu da borçlanmalarının artmasına neden olmuştur. Yunanistan’ın 2010 yılı Ocak ayında bütçe açıklarının milli gelir içindeki payının yüzde 3,7 yerine yüzde 12,7 olduğunu açıklaması Yunanistan ekonomisine olan güveni sarsılmış ve ülkenin Avro alanında çıkabileceği söylentileri yayılmıştır. Yunanistan’ın açığı düşürmek amacıyla açıklamış olduğu tedbir paketleri yakından takip edilmiş ancak bunların yerine getirilmesine ilişkin endişeler artmıştır. Yunanistan’daki gelişmeler kamu maliyesinde ve finans piyasalarında sorunları olan Portekiz İrlanda, İspanya ve daha sonra İtalya ile ilgili endişelerin artmasına neden olmuştur. Bu ülkelerdeki sorunların merkez ülkelere de yayılması endişesi artmış ve kredi derecelendirme kuruluşları ülkelerin notlarında indirim yapmaya başlamıştır. Ülkeler ağır tasarruf tedbirleri açıklamış bu da sosyal huzursuzluklar, grevler ve hükümetlerin istifalarına neden olmuştur. Avrupa’nın birlik ve bütünlüğüne ilişkin kuşkular artmıştır. Krizin Çıkış ve Derinleşme Nedenleri

Risk Göstergeleri Source: Bloomberg Seçilmiş Bölge Ülkeleri ve Almanya’nın 10 Yıl Vadeli Tahvil Faiz Oranı Arasındaki Fark

Bütçe Dengesi (GSYH’ye Oran) * IMF Mali İzleme Raporu Eylül 2011 tahminidir. ** IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır. Kaynak: EUROSTAT 5

Borç Stoku (GSYH’ye Oran) 6 * IMF Mali İzleme Raporu Eylül 2011 tahminidir. ** IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır. Kaynak: EUROSTAT

Finansal Sektör Kırılganlığı 7 Kaynak: EUROSTAT, Dünya Bankası Hanehalkı Brüt Borcu/Harcanabilir GelirTakibe Düşen Krediler/Toplam Krediler

Sorunlu Ülkelerin Bankalardan Kullandıkları Borçların Alacaklı Ülkelere Göre Dağılımı (Eylül 2011*) Kaynak: BIS * BIS tarafından dolar cinsinden açıklanan veriler 30 Eylül 2011 günündeki dolar/avro kuru kullanılarak çevrilmiştir. (1€=1.33$)

Sorunlu Ülkelerin Avrupa Bankalarına Borçları (Eylül 2011*) Kaynak: BIS * BIS tarafından dolar cinsinden açıklanan veriler 30 Eylül 2011 günündeki dolar/avro kuru kullanılarak çevrilmiştir. (1€=1.33$)

10 Avro Bölgesinde Krizin Önlenmesine Yönelik Atılan Adımlar

Avrupa Borç Krizine Yönelik Somut Adımlar Mali Anlaşma  Mali anlaşma ile ülkelerin yapısal bütçe açıklarının milli gelirin yüzde 0,5’inden daha fazla olmaması hedeflenmekte ve denk bütçe kuralı getirilmektedir. Mart ayında imzalanması planlanmaktadır. İngiltere ve Çek Cumhuriyeti bu düzenlemenin dışında kalmıştır. Denk bütçe kuralını ulusal hukuk sistemine aktarmayan ülkeler AB Adalet Divanında yargılanacaktır. Adalet Divanının kararlarına uymayanlar GSYH’nin yüzde 0,1’i kadar para cezası verecektir. Avrupa Finansal İstikrar Fonu (EFSF)  2010 yılı Mayıs ayında Avro Bölgesi ülkelerine mali yardım sağlamak amacıyla kurulan, borç verme kapasitesi 440 milyar avro olan geçici destek fonudur. Yunanistan, İrlanda ve Portekiz’e aktarılan fonlarla kapasitesi 250 milyar avroya düşmüştür. Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM)  Kriz durumunda likidite krizi ve ödeme güçlüğü içindeki Avro alanı ülkelerine yardım yapılmasına yönelik sürekli kredi mekanizmasıdır. Sistemin 2012 yılı Temmuz ayında yürürlüğe girmesi beklenmektedir. 500 milyar avro kaynak ayrılmıştır. Bu kaynağın daha da artırılmasına ilişkin tartışmalar sürmektedir. Avrupa Merkez Bankası Destekleri  Merkez Bankası ülke tahvil alımları ve bankalara sağladığı likidite destekleri ile finansal kesimi desteklemektedir. Banka ayrıca faiz indirimi, zorunlu karşılıkların azaltılması ve teminat koşullarının gevşetilmesi gibi düzenlemelerde yapmıştır. Bankacılık Sektörünün Güçlendirilmesine Yönelik Düzenlemeler  Sistemin sermaye yapısının iyileştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılmaktadır. Avrupa 2020  Bu strateji ile kriz sonrası Birliği gelecek 10 yıla hazırlamaya yönelik yapısal reformlarla potansiyel büyümenin artırılması hedeflenmektedir. 11

Ülkelerin Aldıkları Önlemler 12 Kaynak: Ülkelerin ilgili web sayfaları

Ülkelerin Aldıkları Önlemler Kaynak: Ülkelerin ilgili web sayfaları

* 30 Kasım 2011 tarihi itibarıyla ** 31 Ocak 2011 tarihi itibarıyla *** İşlem henüz gerçekleşmemiştir, politika yapıcılar tarafından hedeflenen miktarı göstermektedir. Kaynak: IMF, Open Europe, Ülkelerin Merkez Bankaları Finansal Yardım Anlaşmaları (milyar avro) Finansal Yardım Anlaşması Avrupa Merkez Bankası Destekleri Özel Sektör Katkısı Anlaşma Tarihi Paketin Büyüklüğü Tahvil Alım Programı Banka Likidite Provizyonları Yunanistan 2 Mayıs ,4* 107*** (yüzde 53,5 iskonto) 21 Temmuz İrlanda28 Kasım ,492,6**--- Portekiz4 Mayıs ,5**---

Avrupa Merkez Bankası Tahvil Alım Programı Kaynak: Bloomberg İspanya ve İtalya tahvillerinin alımına başlanması

Avrupa Merkez Bankası Bilanço Büyüklüğü Kaynak: ECB 16

17 Avro Bölgesine Yönelik Beklentiler

Büyüme Oranları 18 Kaynak: EUROSTAT, Avrupa Komisyonu Tahminleri

Bütçe Dengesi (GSYH’ye Oran) Kaynak: IMF Mali İzleme Raporu, Eylül 2011 * IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır. 19

Borç Stoku (GSYH’ye Oran) Kaynak: IMF Mali İzleme Raporu, Eylül 2011 * IMF’nin Aralık ayında yayınladığı Beşinci Gözden Geçirme Raporu’nda yer alan tahminler kullanılmıştır. 20

21 Bugün itibariyle Yunanistan, İspanya, Portekiz ve İtalya gibi ülkeler sorunlu ülkeler olarak görülmektedir. Sorunlar yüksek kamu açıkları ve hızla artan borç yükü olarak ortaya çıkmaktadır. Avro Bölgesi genelinde ekonomik büyümede zayıflık gözlenmektedir. Büyüme performansındaki olumsuzluk borç dinamiklerini etkilemekte, ülkelerin borç geri ödeme kabiliyetlerini azaltmaktadır. Avrupa Birliğinin daha çok yapısal zafiyetlerden kaynaklanan büyüme sorununun yine yapısal politikalarla aşılması gerekmektedir. Ülkeler arasında verimlilik farkları, ücret artışlarının bazı ülkelerde yüksek olması rekabet güçlerinin farklılaşmasına ve Avrupa Birliği içinde dış ticaret dengesizliklerine yol açmaktadır. Ülkeler sıkı maliye politikalarıyla bütçe açıkları ve borç yükünü azaltmaya çalışmaktadırlar. Parasal birlik paralelinde bir kamu mali birliğinin sağlanmasına yönelik adımlar atılmaktadır. Genel Değerlendirme

22 AB Ekonomisindeki Gelişmelerin Türkiye Ekonomisine Yansıması

23 Dış Ticaret Kaynaklı Etkiler Finansman Kaynaklı Etkiler

24 Türkiye’nin İhracatında AB ve Diğer Ülkelerin Payı (%) Kaynak: TÜİK 24

25 AB’ye Yapılan İhracatın Ülke Dağılımı (2011, %) Kaynak: TÜİK 25

Türkiye’nin Turizminde AB Ülkelerinin Yeri Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı 26

27 Doğrudan Yabancı Sermaye Girişlerinin Bölge Dağılımı (%) Kaynak: TCMB 27

28 Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcunun Dağılımı (%) Kaynak: TCMB 28

29 Avrupa Birliğindeki gelişmeler ülkemizi ticaret, beklenti ve finansman kanalı ile etkilemektedir. Avrupa Birliğine yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı yüzde 58’lerden bugün yüzde 46’ya gerilemiştir. Bu gelişmede ihracat pazarlarımızın Asya ve Afrika ülkelerine yönelik olarak genişlemesi etkili olmuştur. Avrupa Birliğinden gelen turistlerin toplam gelen turistlerin içindeki payı yıllar itibariyle azalmakla birlikte yüzde 58 düzeyindedir. Yabancı sermaye yatırımlarının yüzde 70’inden fazlası Avrupa ülkeleri tarafından yapılmaktadır. Finansal sektör dahil olmak üzere özel sektörün yurt dışından sağladığı borçların yüzde 60-70’i Avrupa ülkelerinden kaynaklanmaktadır. Avrupa ülkelerinin yüksek ülke borçları ve kırılgan finansal sektörle mücadele ettiği bu dönemde Türkiye’de bankacılık sektörünün sermaye yapısı güçlü seyretmekte, borç stoku uygulanan sıkı maliye politikaları ile azalmakta, iyileşen makroekonomik ortam ve uygulanan borç yönetimi politikaları ile borcun döviz ve faiz risklerine karşı duyarlılığı azalmakta, güçlü büyüme performansı ve görünümü ile ülkemize olan güven artmaktadır. Genel Değerlendirme

T.B.M.M. AVRUPA BİRLİĞİ UYUM KOMİSYONU SUNUMU 1 Mart 2012 AVRO BÖLGESİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE EKONOMİSİNE YANSIMALARI

31 Türkiye Ekonomisinin Genel Görünümü

GSYH Büyümesi (%) 32 (*) Orta Vadeli Program Kaynak: TÜİK

33 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) (*) 2003 yılı enerji fiyatlarıyla Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı

34 Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%) Kaynak: BDDK

35 Bankacılık Sektörü: Yabancı Para Net Genel Pozisyonu (Milyon Dolar) (*) 17 Şubat itibarıyla Kaynak: BDDK

36 Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar / Toplam Krediler (%) Kaynak: BDDK

37 Hanehalkı Yükümlülükleri (% GSYH) Kaynak: TCMB, Avrupa Merkez Bankası

38 Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) (*) : Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Maliye Bakanlığı, OVP

39 AB Tanımlı Borç Stoku (% GSYH) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı, Orta Vadeli Program ( ), Ekim 2011

40 Genel Yönetim Brüt Borç Stokunun GSYH’ya Oranındaki Değişimi TL’nin yüzde 5 değer kaybı/kazancı + / - 2,2 Puan+ / - 0,6 Puan TL faiz seviyesinde Yüzde 10 oranındaki değişim* + / - 2,0 Puan+ / - 0,3 Puan Yüzde 25 oranındaki değişim* + / - 5,0 Puan+ / - 0,7 Puan GSYH büyümesinde 2 puanlık değişim+ / - 1,5 Puan+ / - 0,8 Puan Faiz dışı fazla/GSYH oranında 1 puanlık değişim + / - 1,0 Puan (*) TL faiz seviyesinde takip eden yıldaki yüzde değişimi yansıtmaktadır. Not: 2001 ve 2010 yıl sonu gerçekleşme rakamları kullanılarak senaryoların baz senaryoya göre ESA tanımlı Genel Yönetim Brüt Borç Stoku / GSYH oranında yol açabileceği etkiyi göstermektedir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

41 Dış Borç Stokunun GSYH’ya Oranı (%)

42 Dış Borç Stokunun Dağılımı (GSYH’ya Oranı, %)