GASTROİNTESTİNAL SİSTEM (SİNDİRİM SİSTEMİ)

ÖĞRENME HEDEFLERİMİZ Sindirim sisteminin histolojik tabakalanması Sindirim kanalını oluşturan organlar ve histolojik yapıları Özefagus Mide İnce barsak Kalın barsak Sindirim bezleri Tükrük bezleri Karaciğer Safrakesesi Pankreas

SİNDİRİM KANALININ GENEL YAPISI Gastrointestinal kanal ortak yapısal özellikler gösterir. Lümen dört tabakadan oluşan bir duvarla çevrilidir; Tunika mukoza Tunika submukoza Tunika muskularis Tunika seroza (adventisya)

T. Mukoza Lamina epiteliyalis Lamina propria Lamina muskularis mukoza

Tunika Submukoza Düzensiz sıkı bağ dokusu Submukozal sinir pleksusu (Meissner pleksusu)

T. Muskularis iki tabakadan oluşur (mide hariç). İçte dairesel Dışta uzamına Myenterik plesus (Auerbach sinir ağı)

Tunika Seroza/Adventisya

FARİNKS (YUTAK) Nazofarinks Orofarinks

YEMEK BORUSU (ÖZOFAGUS) Özofagus duvarı tabakaları: Tunika mukoza Tunika submukoza Tunika muskularis Tunika adventisya/seroza

Tunika mukoza Lamina epitelyalis: Çok katlı yassı keratinleşmemiş epitel Lamina propria: Gevşek bağ dokusu Lamina muskularis mukoza: İnce longitudinal düz kas

Tunika submukoza Mukus salgılayan özofagus bezleri Mideye yakın bölümde bezler midedeki gibi lamina propriada yer alır ve özofajial kardiya bezleri denir.

Tunika Muskularis İçte dairesel dışta uzamına kas dizilimi. Özofagusun proksimal ucunda sadece çizgili kas hücreleri, orta parçada çizgili ve düz kas hücreleri, distal ucunda ise sadece düz kas hücreleri bulunur.

Tunika Adventisya Sadece periton boşluğundaki kısmı seroza ile kaplıdır.

MİDE Anatomik olarak: Histolojik olarak Kardia Fundus Korpus (body) Pilor Histolojik olarak Fundus ve korpus ortak yapıya sahiptir. Kardia, Fundus ve Pilor olarak incelenir.

Tunika Mukoza Lamina Epiteliyalis: Yüzey epiteli tek katlı prizmatik epitel Alkalen mukus salgılar Epitel lamina propria içine uzanan çukurcuklar oluşturur. Bu yapılar gastrik çukurcuk adını alır. Lamina propriada bulunan midenin tübüler bezleri bu çukurcuklara açılır. Lamina propria gevşek bağ dokusundan oluşur. L. muskularis mukoza

Fundus Histolojisi Fundus bezlerini oluşturan hücre tipleri: Boyun mukus hücreleri Pariyetal (Oksintik) hücreler Zimojen (Esas-Chief) hücreler Enteroendokrin hücreler (DNES) Farklılaşmamış (kök) hücreler

Boyun Mukus hücreleri; Boyun bölgesinde Bu hücrelerin müköz salgısı asidik karakterdedir.

Pariyetal (okzintik) hücreler Mide bezlerinin üst yarısında yoğun bulunur. Sitoplazmaları eozinofiliktir. Hidroklorik asit İntrensek faktör salgılar.

Aktif durumdaki hücre apikal plazma membranının yaptığı derin girintiler “hücre içi kanaliküller” içerir. Dinlenme evresinde ise plazma membranı altında tübüloveziküler yapılar izlenir.

Pariyetal hücrelerin aktivitesi çeşitli mekanizmalarla düzenlenir. Asetilkolin ve gastrin, hidroklorik asit salınımını uyarır. Histaminde H2 reseptörlerine bağlanarak asetilkolin ve gastrinin etkisini artırır. Somatostatin gastrin salınımını azaltır.

Enteroendokrin hücreler: Gastrik bezlerin tabanında bulunur. Enteroendokrin hücrelerden D hücreleri Somatostatin G hücreleri Gastrin ECL hücreleri Histamin

Esas (Zimojen) Hücreler: Tubüler bezlerin alt bölümünde daha fazladır. Öncül bir enzim olan pepsinojen üretir. Midenin asit ortamına salgılandıktan sonra aktif bir proteolitik enzim olan pepsine dönüşür. İnsanda esas hücreler lipaz enzimi de üretirler.

Farklılaşmamış (Kök) hücreler: Boyun bölgesinde az sayıda bulunur. Yüksek mitotik aktivite gösterirler.

Pilor Bezler önemli miktarda lizozim enzimi ve mukus salgılar. Gastrin salgılayan G hücreleri pilor bezlerinin müköz hücreleri arasında bulunur. D hücreleri, somatostatin salgılar.

Kardiya Hücrelerin çoğu mukus salgılar. Hidroklorik asit salgılayan birkaç pariyetal hücre bulunabilir.

Midenin Diğer Tabakaları T. Submukoza; kan ve lenf damarları içeren sıkı bağ dokusundan oluşmuştur. Bol miktarda lenfoid hücre, makrofaj ve mast hücresi bulunur. T. Muskularis; Dış tabaka longitudinal (uzamına) Orta tabaka sirküler (dairesel) İç tabaka oblik (çaprazdır) Orta tabaka kalınlaşarak pilor sfinkterini oluşturur. T. Seroza; Mideyi en dıştan örter.

İNCE BARSAK Duodenum Jejunum İleum

İnce barsağın iç yüzü yüzey artırıcı katlanmalar içerir; Sirküler Plikalar (Çevresel-Kerckring plikaları) İntestinal villuslar Mikrovilluslar

İnce barsakta bulunan bezlere intestinal bezler ya da Lieberkühn bezleri denir.

Vilusların tek katlı prizmatik mikrovilluslu yüzey epiteli, bezlerin epiteli ile devam eder. İntestinal (Lieberkhün ) bezleri oluşturan hücreler: Kök hücreler Absortif (emici) hücreler Goblet hücreleri. Paneth hücreleri Enteroendokrin hücrelerdir.

M (mikro katlantı) hücreleri; İleumda bulunan Peyer plaklarındaki lenf nodüllerini örten özelleşmiş epitel hücreleridir.

Gastrointestinal Endokrin Hücreler (DNES, APUD Hücreleri); Parakrin (lokal) Endokrin (kan yolu ile) Sekretin Kolesistokinin Gastrik İnhibitör Polipeptit Motilin

T. Submukoza Duodenumda Brunner bezleri

İleumun lamina propria ve submukozası Peyer plakları adı verilen lenf nodulü toplulukları içerir.

İnce barsak lenf damarları vilusların ortasında kör tüpler olarak başlar. Bu kapilerler lakteal adını alırlar.

KALIN BARSAK (KOLON) Çekum, Ascending (çıkan), Transvers, Descending (inen), Sigmoid, Rektum ve Anüs bölümlerinden oluşur.

KALIN BARSAK Kalın barsakta vilus yapısı bulunmaz. Lamina propria da Lieberkhün bezleri izlenir. Kalın barsak mukozası distal (rektal) kısmı hariç katlanma göstermez.

Bez epitelini oluşturan hücreler: Goblet hücresi (çok sayıda) Absorptif (emici) hücre Enteroendokrin hücre Kök hücre

Tunika Muskularis tabakası longitudinal ve sirküler düz kas demetlerinden oluşur. Dış longutidinal tabaka tenya koli denilen uzunlamasına 3 bantlaşma içerir.

Anal kanalın üst kısmında mukoza, anal kanal sütunları (kolonları) veya Morgagni sütunları denilen uzunlamasına katlanmalar gösterir. Bu katlantılar ve aralarında yer alan sinüsler alt kısımda anal valvi oluştururlar. Anüse yakın mukozanın yerini çok katlı yassı epitel alır.

APENDİKS Çekumun oluşturduğu kör bir kesedir. Lümeni son derece dardır. Epitel kolonu döşeyen tek katlı prizmatik örtü tipidir. Duvarında bol miktarda lenf nodülü bulunur.

KARACİĞER Karaciğer, sindirim sistemi ile kan arasında geçiş bölgesi oluşturur. Kanlanma %70-80 portal venden % 25-30’da hepatik arterle sağlanır.

Stroma Karaciğer, bir bağ dokusu kapsülü (Glisson kapsülü) ile örtülüdür. Hilustan; Portal ven ve hepatik arter girer, Sağ ve sol hepatik kanallar ve lenfatikler çıkar.

Organ, fonksiyonel ve yapısal tanımlamalar için ışık mikroskobik olarak karaciğer lobülleri adı verilen birimlere ayrılarak incelenir.

Karaciğer lobüllerinde ki hepatositler ve sinüzoidal endotel hücreleri, destek sağlayıcı retiküler lif ağıyla çevrelenir.

Karaciğer Lobülleri Klasik karaciğer lobülü Portal Lobül Karaciğer asinusu

Karaciğer Hücresi (Hepatosit) Çok sayıda mitokondri Düz yüzlü endoplazmik retikulum (DER) (Detoksifikasyon, glikojen metabolizması…). Mitokondri ve DER membranöz yapısından kaynaklanan eozinofilik boyanma Protein senteziyle ilişkili granüllü endoplazmik retikulumu (GER) Ribozomlara bağlı bazofilik boyanma Çok sayıda peroksizom Gelişmiş Golgi kompleksi

Kupffer hücreleri Mononükleer fagositer sisteme ait olan hücrelerdir. Sinüsoidal tipteki kapillerlerin duvarına yerleşmişlerdir.

Disse Aralığı (Perisinüsoidal Aralık) Hepatositler ve sinüsoidler arasında madde ve oksijen geçişinin meydana geldiği aralıktır. Burada hepatositleri destekleyen retiküler lifler izlenir. Bu alanda ito (stellat-yıldızsı) hücreleri görülür.

Ito Hücreleri Mezenşimal orjinli Yağ depolanması ve A vitamini metabolizmasıyla ilişkilidirler. Patolojik durumlarda kollajen üreten hücrelere dönüşürler.

Mall aralığı (Space of Mall): Klasik karaciğer lobülünün periferinde yer alır. Disse aralığındaki interstisyel doku sıvısı Mall aralığında toplanır. Portal alana ilerleyerek lenfatik damara direne olur.

Safra Kanal Sistemi Safra karaciğerin ekzokrin salgısıdır. İntrahepatik ve ekstrahepatik safra kanalları aracılığıyla safra kesesine ulaşır.

SAFRA ve SAFRA KESESİ Safra bileşenleri: Su Kolesterol Lesitin (fosfolipit) Safra pigmentleri (bilirubin ve biliverdin) Safra asitleri (kolik asit)

Safra Kesesi Safra kesesi duvarının tabakaları: T. Mukoza: Tek katlı prizmatik epitel ve lamina propriadan oluşur. Fibromusküler tabaka; düz kas ve bağ dokusu liflerinden oluşur. Seroza; en dışta seröz membranla çevrilidir.