Vize Şikâyet Hattı Projesi ve Kişilerin Serbest Dolaşımı

Projenin Amacı Türk vatandaşlarının vize başvurularında karşılaştığı sorunların tam bir dökümünün çıkarılması; Vize işlemlerinin başlatılması için talep edilen belgeler, uygulanan prosedürler, maruz kalınan muamele ve diğer tüm zorlukların sistematik ve kategorik bir biçimde tespit edilerek incelenmesi ve raporlanarak, Türkiye ve AB’de uygulamadan sorumlu ilgililere sunulması amaçlanmaktadır. Hedef Kitle Ağırlıklı olarak: İş dünyası, akademik çevreler, öğrenciler Genel olarak: Türk kamuoyu Vize Şikâyet Hattı

17 Kasım 2009 – 12 Ocak Telefon hattı ve E-posta adresi Ocak 2010 – Haziran 2011 E-posta adresi ve Telefon hattı Telefon28019 E-posta Faks23612 Posta9618 Toplam TOPLAM1147 Gelen Aramalar

Toplam Şehir Sayısı: 54 Türkiye dışından gelen aramalar: Almanya, Belçika, Fransa, Romanya, Malta Katılımcılar Coğrafi Dağılım

Toplam Kendi hesabına çalışan348 Ücretli çalışan237 Öğrenci 195 Erasmus öğrencisi: 52 Akademisyen 141 AB Projesinde yer alan: 31 Ev kadını61 Emekli39 İşsiz21 Diğer26 Belirsiz79 Katılımcılar Profil -1 (Meslek)

Talep edilen vize türüne göre gelen çağrılar Toplam Turistik / Aile ziyareti445 Ticari315 Eğitim / Akademik237 Sağlık3 Aile Birleşimi*60 Oturma / Çalışma İzni*3 Belirsiz84 Katılımcılar Profil -2 (Vize Türü)

Vize başvurusu sonucuna göre gelen çağrılar Toplam Vize reddedildi592 Vize alındı328 Süreç devam ediyor82 Belirsiz143 Sınır dışı2 Katılımcılar Profil -3 (Başvuru Sonucu)

Çağrıların Dağılımı Genel (AB Üye Devletlerine göre) Almanya418 Bulgaristan28Estonya3 Fransa120 Portekiz27İsviçre2 Birleşik Krallık87 Danimarka14Slovakya2 Belçika78 Çek Cumhuriyeti13Slovenya2 Hollanda73 Romanya9İrlanda2 İtalya 49Macaristan6Finlandiya1 Avusturya35İsveç6Litvanya1 Yunanistan31Malta4Genel (Schengen Alanı) 47 İspanya30Polonya3Belirsiz56

35+ şikâyet 25+ şikâyet 15+ şikâyet 15 – şikâyet İspanya Belçika (78) Lüksemburg Portekiz Hollanda (73) Birleşik Krallık (87) İrlanda Malta Italya (49) Yunanistan Bulgaristan Romanya Macaristan Polonya Almanya(418) Çek Cumhuriyeti Slovakya Avusturya Slovenya İsviçre Danimarka İsveç Finlandiya Estonya Letonya Litvanya Hırvatistan Norveç İzlanda Ukrayna Belarus Moldova KKTC GKRY AndoraMonako TÜRKİYE Fransa(120)

“Davet mektubu için neredeyse karşı firmaya yalvarıyoruz” İşadamı, İstanbul “Erasmus programına katılan bir öğrenci olarak (yaş: 24), XXX Konsolosluğu 2,500 Avro’luk teminat mektubu istedi Öğrenci, İzmir “ XXX Konsolosluğu, AB ülkesindeki üniversiteden bize gönderilen davet mektuplarının geçerli olmadığını, mektupların Üniversite tarafından doğrudan Konsolosluğa gönderilmesi gerektiğini söyledi.” Akademisyen, İstanbul “Her vize başvurusunda İzmir’e gitmek zorunda kalıyorum. Vizenin çıkması uzayınca masraflar artıyor” İşadamı, Denizli “ Vize başvurusundaki sıkıntılardan dolayı, değişim programına (Erasmus) iki ay geç başlamak zorunda kaldım”. Öğrenci, Ankara

4 aylık dil kursuna katılmak için vize başvurusunda bulundum. Tüm gerekli belgelerim vardı. Vize görüşmesi sırasında, Konsolosluk yetkilisi söz konusu dil kursuna Türkiye’de de katılabileceğimi söyledi ve vize talebim reddedildi. Öğrenci / Istanbul “14 ortaklı AB projesi yürütüyoruz. XXX Konsolosluğu vizeyi geç verdiği için 3 günlük toplantının ilk 2 gününü kaçırdık.” Akademisyen, Izmir Katılmam gereken toplantıdan 3 hafta önce Konsolosluğa vize başvurusunda bulundum. Durumun aciliyetini belirtmeme rağmen, vize başvurusu için verilen randevu tarihi, toplantı tarihinden sonraydı”. Mimar / Istanbul “Okulumda Leonardo Projesi koordinatörüyüm. Vize başvuru sürecinin uzamasından dolayı, Projenin kapanış toplantısına katılamadım.” Öğretmen / Bursa

Vize Şikâyet Hattı’na gelen çağrılar şu konular üzerinde yoğunlaşmaktadır: 1- Vize talebinin reddedilmesi/ret gerekçesinin bildirilmemesi veya ret gerekçesinin tatmin edici olmaması; 2- Vize başvurusunda istenilen belgelerin niceliği/niteliği; 3- Vize başvuru ücreti (vize ücreti/aracı kurum ücreti ve diğer ücretler); 4- Konsolosluk personelinin muamelesi/fiziki koşullara ilişkin şikâyetler; 5- Maddi/Manevi kayba ilişkin şikâyetler; 6- Vize talebi ve alınan vize arasındaki dengesizlikten kaynaklanan şikâyetler; 7- Vize genel şikâyetler; 8- Aile birleşmelerinde yaşanan sıkıntılar. Mevcut Durum: Vize Şikâyet Hattı

Vize başvurusunun reddi / ret gerekçesinin bildirilmemesi ya da gerekçelerin tatmin edici bulunmaması öne çıkan şikâyetler arasındadır. Reddedilen vize başvurularının %65’inde, herhangi bir gerekçe sunulmamıştır. Gerekçe sunulması halinde ise bunlar başvuran tarafından tatmin edici bulunmamıştır. “Çok gençsiniz”, “Evliliğiniz sahte “, “Maddi imkanlarınız yeterli bulunmamaktadır” gibi… Gelen şikâyetlerin birçoğunda, başvuru sırasında Konsolosluklar tarafından talep edilen belgelerin niteliği ve niceliğinin sıkıntı yarattığı belirtilmektedir. Konsolosluklar tarafından fazla sayıda belgenin talep edilmesi; (Turist vizesi için 20 ayrı belge talep edilmektedir; ticari vize için talep edilen belgelerin sayısı artmaktadır.) Konsolosluklar tarafından talep edilen belgelerin içeriği; (Özel hayatın ve ticari hayatın gizliliği ihlal edilmektedir: davet mektubu, banka hesap bilgileri, şirkete ait kayıt belgeleri vs.) Konsolosluklar tarafından talep edilen ek belgeler ve bunların gerektirdiği ek işlemler / maliyetler; (apostil, noter onayı, tercüme vs.) Konsoloslukların belgelerin aslını talep etmeleri. Vize Şikâyet Hattı Sonuçlar Vize başvuru ücreti/aracı kurum ücreti ve diğer ücretlere ilişkin şikâyetler ön plana çıkmaktadır. Vize ücretlerinin çok fazla olması; Aracı kurumlar tarafından talep edilen hizmet bedelleri;Vize başvuru sürecinde talep edilen PIN Kodu ücretleri;Vize başvuru sürecinde vize ücretinin bankalara ödenmesinden kaynaklanan banka komisyon ücretleri; Talep edilen belgelerin yarattığı masraflar; Konsoloslukların döviz kurlarını farklı değerlerden sabitlemesi sonucu her Konsolosluk için ayrı bir vize ücreti talep edilmesi vs.)

Vize Şikâyet Hattı Sonuçlar Gelen şikâyetlerde, Türk vatandaşlarının vize başvuru sürecinde Konsolosluk görevlilerinin davranışlarından şikâyetçi oldukları ortaya çıkmaktadır. İletişim sorunları; randevu sisteminden kaynaklanan sorunlar; başvuru öncesi/sonrasında başvuruya ilişkin bilgi alınamaması; randevu tarihlerinin geç verilmesi; Konsolosluk ve aracı kurum personelinin tavır ve tutumları; fiziki altyapıya ilişkin sorunlar vs. Gelen şikâyetlerin birçoğunda (özellikle iş dünyası, akademisyenler, öğrenciler) vize başvuru sürecinin uzaması veya reddi nedeniyle maddi/manevi kayıplara maruz kalındığı belirtilmektedir. Konaklama / ulaşım / sigortaya ilişkin yapılan ödemelerin vizenin reddedilmesi veya sürecin uzaması nedeniyle geri alınamaması;Vize başvurularının bizzat yapılması sebebiyle doğan masraflar; Ek ücretlerin ortaya çıkması (sağlık sigortası, tercüme hizmeti gibi); Vizenin reddedilmesi veya sürecin uzaması nedeniyle kaçırılan fırsatlar (iş görüşmesi / fuar / toplantı / seminer / ders / üniversite gibi); Vizenin reddedilmesi veya sürecin uzaması nedeniyle kaçırılan ve tekrarı mümkün olmayan durumlar (düğün, cenaze, mezuniyet gibi); Pasaportun Konsolosluk tarafından uzun süreli tutulması nedeniyle ileri tarihli seyahat programlarında yaşanan sıkıntılar. Talep edilen vize ile Konsolosluk tarafından verilen vize arasındaki farklardan doğan şikâyetler bulunmaktadır. Süre ile ilgili sorunlar (genellikle kısa süreli); Vize tipi (tek giriş) ile ilgili sorunlar;

Vizeler  Önemli bir Engel:  Sivil Toplum Diyaloğu  Kişiler Arası İletişim (özellikle Erasmus programına katılan Türk öğrenciler ve AB projelerinde yer alan akademisyenler açısından ).  ‘Avrupalılaşma’ / Tepkisel-Duygusal AB Karşıtlığı  Olumsuz Etkiler:  Ticaret, Yatırım, İş olanakları  Turizm/ Seyahat kararları  Değişim programlarından yararlanma (ERASMUS)  Haksızlık ve ayrımcılığa maruz kalma hissi (küçük düşürülme).  Temel hak ihlali: Kişilerin Serbest Dolaşımı.

Vize Şikâyet Hattı Projesi’nin Önemi  Öncü çalışma;  Bu alandaki ilk ve tek sivil girişim;  Kişisel hikayelerle insani boyutun sunulması;  Türkiye ve AB’de farkındalık yaratılması;  İzleme süreci ve sürecin takipçisi olunması;  Referans kaynağı- irtibat noktası.

Mevcut Durum  Belirsizlik  AB-Türkiye Geri Kabul Anlaşması’nda Sürecin Yeniden Donması  Önemli reformlar gerçekleştirildi (biyometrik pasaportlar, sınır kontrolü, göç ve sığınmaya ilişkin hukuki altyapı vs.)  Batı Balkanların aksine, açık olmayan bir yol haritası;  Vize Kodu’nun uygulanması  Vize Kolaylığı  Vize Serbestisi  Teknik Kriterler / Siyasi İrade

Vize Şikâyet Hattı Çıktılar * Vize Şikâyet Hattı Projesi, Ön Anket Raporu (Türkçe) * Vize Şikâyet Hattı Projesi, Arka Plan Raporu: AB’de Türk Vatandaşlarının Hakları (Türkçe ve İngilizce) * Vize Şikâyet Hattı Projesi, Proje Raporu (Türkçe ve İngilizce) * “Visa Policy of Member States and the EU Towards Turkish Nationals After Soysal” (İngilizce) Söz konusu yayınlara adresinden ulaşabilirsiniz.