HİSTOLOJİ 29 1 29

KEMİK DOKU Sert İskeleti oluşturur. Hareketi sağlar İç organları korur. Kalsiyum deposudur. Kemik iliğinde kanın şekilli elemanları yapılır. (Hemapoez) 37 6 34

KEMİK DOKU Kompakt kemik: Sert ve devamlı Spongios kemik Trabekül+kemik iliği Periost 38 35 7

Kemiğin içi Periost Kan damarları Kompakt kemik Spongios kemik Kemik iliği Kemiğin içi

Epifiz Epifiz plağı Diafiz Metafiz

Süngersi Kemik Kompakt kemik Meduller boşluk

KOMPAKT KEMİK (Tıkız kemik) Kemiklerin çevresinde tıkız ve dayanıklı bir tabaka yapar. Toplam kemik kütlesinin 3/4’üdür. Uzun kemiklerin diafiz bölgesinde yoğundur. 36 8

KOMPAKT KEMİK Lakuna Havers Kanalı Lamel Osteon Kan Damarı Kanalcık Osteosit 37 9

Havers kanalı Lameller Laküna

OSTEON Kompakt Kemikte: İçinden kan damarı geçen Havers Kanalı + Halkasal yerleşen kollajen liflerden oluşan lameller = OSTEON 38 10

Osteon

Havers kanalları arasında yerleşen lakunalarda kemik hücreleri yer alır. Lakunalar küçük kanalcıklar aracılığı ile birbirleriyle ilişki kurar, böylece çok iyi kanlanma sağlanır. 39 11

SÜNGERSİ KEMİK (Trabeküler / spongioz kemik) Dallanmış ve birbirine ağ gibi bağlanmış kemik trabeküllerinden oluşur. Trabeküllerin arasını kan damarları, bağ dokusu ve kemik iliği doldurur. Uzun kemik epifizlerinde, omurlarda ve yassı kemiklerde baskındır. 40 12

Süngersi dokuda Havers Kanalları yoktur. Kemik iliği ve kan damarı Kemik hücresi Kanalcıklar Lakunalar Lameller 41 13

Spongioz kemikteki trabeküler yapı sayesinde: Çok sağlam ve hafif bir iskelet yapısı, Kemik hücreleri ve kapillerler arası yakın ilişki, Trabekülleri sağlayan osteoblastlar sayesinde sürekli bir kemik yapımı ve yıkımı dengesi elde edilir. 14

PERİOST: Tüm kemiklerde kemik yüzeyini örten,hücreden zengin bir çeşit zardır. 15

KEMİK DOKU KEMİK ŞEKİLLERİ: Uzun kemikler Kısa kemikler Yassı kemikler 45 16 44

KEMİKLERİN TÜMÜNDE ORTAK OLAN YAPILAR Damar ve sinir yapıları Kemik iliği Periost Sünger doku tabakası Kemiğin eklem yapan yüzünü örten kıkırdak doku tabakası 17

KEMİK DOKU Kalsifiye ekstrasellüler kısım içinde Osteosit Osteoblast hücrelerinden Osteoklast oluşur. 34 18 46

KEMİK DOKU HÜCRELER ARASI MATRİKS: Organik kısım: kollajen lifler İnorganik kısım: Tuzlar Kalsiyum Sodyum Sitrat Fosfor Karbonat Flor Magnezyum 36 19 47

KEMİK DOKU OSTEOBLASTLAR: Kemik matriksin yapımı OSTEOSİTLER: Sentez işlevleri daha az. Kalsiyum metabolizmasında rol oynar. OSTEOKLASTLAR: Kemik yıkımından, (rezorbsiyonundan) sorumludur. Kalsiyum metabolizmasında da rol oynar. 35 20 48

Yapım ve yıkım sürecinden kemik hücreleri sorumludur. Kemik doku sürekli olarak yapıma ve yıkıma uğrayan dinamik bir dokudur. Yapım ve yıkım sürecinden kemik hücreleri sorumludur. 21

KEMİK DOKUNUN HÜCRELERİ: Osteoblast Osteosit Osteoklast 22

OSTEOBLASTLAR: Kemik matriksin “osteoid” denilen organik maddesini sentezler. Osteoid madde, osteoblastı çevreledikçe, yüzeydeki aktif osteoblastlar salgı işlevini üstlenir. Hapsolan osteoblastlar, osteositlere dönüşür. Osteoid madde kalsiyum fosfat vb. minerallerin çökmesi ile 8-10 günde kireçlenir. 23

Osteoblast

OSTEOSİTLER: Lakunalarda yer alır. Sentez işlevleri ostoblastlardan azdır. Uzantıları sayesinde birbirleri ile ilişki kurarlar. Paratiroid bezden salgılanan parathormon etkisiyle kalsiyum iyonunun kemikten kana geçişinde aktif rol oynar. 24

OSTEOKLASTLAR: Kemik rezorbsiyonundan (yıkımı) sorumludur. Normalde kemik yüzeyinin %1’inden az bir bölümünde aktivite gösterirler. Rezorbsiyon bölgelerinde erime çukurları (Howship lakunası) oluşturur. Parathormon ve kalsitonin yardımı ile kalsiyum metabolizmasıda da rol oynar. 25

KEMİK YENİLENMESİ Büyümekte olan kemikler dışında: Kemik yapım hızı=Kemik yıkım hızı Total kemik kitlesi sabit kalır. 26

KEMİĞİN SÜREKLİ YAPILIP YIKILMASININ ÖNEMİ: 1) Stresle karşılaşan kemik kalınlaşabilir. 2) Kemiğin şekli bu yapım ve yıkım ile düzenlenir. 3) Sürekli dayanıklı ve genç kemik yapımı sağlanmış olur. 4) Kırık onarımı sağlanır. 27

KEMİK YENİLENMESİ Osteoklastların yerleştiği bölgede kemik yapımı durur. Enzimlerle kemik matriks parçalanır. (REZORBSİYON) Bu arada açılan çukurun iki yanındaki osteoblastlar kemik yapımını sürdürür. 28

Osteoklastlar ayrılınca çukura gelen osteoblastlar kemik ara maddesi yaparak çukuru doldurur. Osteoid madde ile çevrelenen osteoblastlar, osteositlere dönüşür. Osteoid madde, mineral ve tuzların çökmesi ile kireçlenir.Rezorbsiyon bölgesinde yeni bir osteon yerleşir. Bu yeni kemik üniteelerine BASİC MULTİSELÜLER ÜNİTELER (B.M.U) denir. 29

Küçük kan damarı Yeni gelişen kemik matriks Osteoklastlarca açılan tünele sıralanan osteoblastlar Gevşek bağ dokusu Eski kemikte tünel açan osteoklastlar Eski kemik Osteosit

20 günlük rezorbsiyon dönemi 70 günlük yeni kemik yapımı 3 ay 70 günlük yeni kemik yapımı 30 günlük morfolojik inaktivasyon KEMİK DÖNGÜSÜ 30

YAŞA BAĞLI KEMİK YENİLENMESİ Kemiklere her gün 900 mg.’a dek ulaşan Ca++ çöküş ve çıkışı olur. Her yıl sünger dokunun % 20’si yenilenir. Yenilenme B.M.U düzeyinde gerçekleşir. 31

Çocukta yeni kemik oluşumu>Kemik rezorbsiyonu Erişkinde kemik oluşumu= Kemik rezorbsiyonu Yaşlıda kemik oluşumu< Kemik rezorbsiyonu 32

Yaşlandıkça her B.M.U düzeyinde yenilenen kemik doku miktarı azalır. Süngersi kemik sıkılığı azalır. Kompakt kemik incelir. Kemik kırılgan hale gelir. Şekil bozukluğu olabilir. 33

KEMİK GELİŞİMİNİ VE YENİLENMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1)Beslenme: D vit eksikliği.....Osteomalazi veya raşitizm A vit eksikliği.....İskelet gelişimi yavaşlar C vit eksikliği.....Skorbüt, büyüme geriliği Kalsiyum ve fosfor eksikliği … Raşitizm 34

2)Endokrin Faktörler: Parathormon (PTH) : Paratiroid bezden salınır. Osteoklastları uyarıp, kemik yıkımını arttırır. Kan kalsiyumunu yükseltir. Kalsitonin (CT) : Tiroid bezden salınır. Osteoklast etkinliğini azaltır. Rezorbsiyon durur. Kan kalsiyumu düşer. Östrojenler: Gonadlardan salınır. Kemik rezorbsiyonunu baskılar. Menapoz sonrası östrojen azalmasına bağlı osteoporoz görülür. 35

KIKIRDAK DOKU Bağ dokusunun alt gurubundandır. Jelsi matriks içinde kondrosit hücrelerinden oluşur. Perikondrium denen sıkı fibröz bağ dokusu ile çevrilidir. Sinir ve kan damarları içermez. 30 2 30

Kondrosit

KIKIRDAK DOKU GÖREVLERİ: 1) Uzun kemiklerin büyümesi 2) Eklem yüzeylerinin korunması 31 3 31

Kemik oluşumu Kemik iliği Büyüme plakları Kan damarları İkincil kemikleşme merkezi Olgun kemik

Kemik boşluğu gelişimi Uzun kemiklerin büyümesi Kemik gelişimi Kıkırdak Kemikleşme kıkırdağı Kan damarlarının gelişimi

KIKIRDAK DOKU ÇEŞİTLERİ: 1)HİYALİN KIKIRDAK:Elastik ve yarı saydam *Kaburga ön uçları *Trakea *Larinks 32 4 32

2)ELASTİK KIKIRDAK:Sarı,opak, esnek *Dış kulak kepçesi *Östaki kanalı dış duvarı *Epiglot 33 5 33

3)FİBROKARTİLAJ: Kıkırdak-fibröz doku arası geçiş *Omurga diskleri arasında *Symphisis pubis ekleminde *Tendon- kemik birleşme yerlerinde

Basınç, sürtünme vb dış etkenler kıkırdak yüzeyde hasarlanma oluşturur. Hasarlı dokunun perikondriyumundan veya fasyasından gelişen yeni bağ dokusu hasarlı yeri doldurur. Hücre zedelenmesi yoksa matriks oluşumu hızlıdır.

KIKIRDAĞIN REGRESİF DEĞİŞİKLİKLERİ KALSİFİKASYON en önemlisidir. Kıkırdak dokuda gelişen kireçlenmedir. Genellikle yaşla birlikte doğal olarak oluşur.

DEJENERE OLMUŞ KIKIRDAK NORMAL KIKIRDAK