TARIM SEKTÖRÜ  Sektörün Önemi: Temel ihtiyaç maddeleri Diğer sektörlere girdi temin eder İşlenmiş tarım ürünlerinin ihracattaki payı yüksektir İç pazarı oluşturur, diğer sektörlere talep yaratır İşgücü için doğrudan geçim kaynağıdır Tarımdan diğer sektörlere kaynak aktarılır  Üretim girdisi  İşgücü  Sermaye

TARIM: Türkiye Ekonomisi İçindeki Yeri (%) Tarım/GSMHTarımsal İşgücü/Toplam İstihdam

TARIM: AB ve ABD ile Karşılaştırma (1998 verileri ile, Kaynak: G.Kazgan, 2003) ABDABTÜRKİYE Ortalama İşletme Büyüklüğü (Hektar) 18017,45,9 GSMH’da tarımın Payı (%) 1,71,914 İstihdamda Pay (%) 2,8545 Tarımda kişi başına gelir ($)

TARIM: Alt Kesimlerde Üretim (%) ’li Yıllar Bitkisel58,871,6 Hayvansal38,921,7 Su0,63,9 Orman1,62,8  Kuzey Avrupa Ülkeleri: %30 bitkisel, %70 hayvansal üretim

Toplam Ekilen Alanlar (1000 hektar) YILLAR Tarla Bitkileri Alanı Nadas Alanı Sebze Alanı Bağ Alanı Meyve Alanı Zeytin Alanı Kaynak: DİE, TKB

Bitkisel Üretim  Tarla Ürünleri: % 47 Tahıllar: % 17 Baklagiller: %3 Endüstri bitkileri: % 27  Bahçe Bitkileri: % 53 Meyve: % 29 Sebze: % 16 Yan ürünler ve çiçekçilik: % 8

Tarımsal Destekleme  Üretime fiyat desteği  Maliyet azaltıcı destekler  İç ve dış ticaret politikaları  Ar-ge, aşılama, denetleme  Altyapı: Yol, elektrik, sulama

Maliyet Azaltıcı Destekler (2007) ÜRÜN GRUPLARI MAZOT DESTEKLEME TUTARI (YTL/Dekar) KİMYEVİ GÜBRE DESTEKLEME TUTARI (YTL/Dekar) Sebze, meyve, süs bitkileri, özel çayır, mera ve orman emvali ürün alanları 1,81,43 Hububat, yem bitkileri, baklagiller ve yumru bitkiler alanları 2,882,13 Yağlı tohumlu bitkiler ve endüstri bitkileri alanları 5,43

Tarımda Fiyat Oluşumu  Tam rekabet koşulları olmasına rağmen fiyat serbest piyasada oluşmaz  Arz düzensizlikleri  Yoğun ihraç edilen malların fiyatları dünya piyasalarına göre belirlenir  Tarımsal fiyatlar üreticilerin geliridir: İç talebin canlandırılması istenirse, tarımsal fiyatlar arttırılır Diğer taraftan yüksek tarım fiyatları kentlerde işgücünün maliyetini arttırır. Ayrıca tarımsal ürünü girdi olarak kullanan sektörler olumsuz etkilenir.

Tarımsal Destekleme  1980 Öncesi: Desteklemeye kolu olan malların sayısı fazladır Amaç: İç pazarı genişletmek ve üreticiyi fiyat dalgalanmalarından korumak.  1980 Sonrası: Amaç: Tarımsal alım gücünü düşük tutarak, işgücü maliyetini ve girdi kullanan sanayi ürünlerin maliyetini azaltarak, ihraç ürünlerinin fiyatını düşürmek ve yine iç pazarı daraltarak üretim fazlasını ihraç etmek. Gelir dağılımı tarım aleyhine bozulmuştur.

Tarımsal Destekleme (2001 verileri, G. Kazgan, 2003) OECDABTÜRKİYE Hektar başına destek ($) Kişi başına destek ($)

Tarımsal Destekleme: Güncel Uygulamalar  IMF İstikrar Programları Doğrudan gelir desteği uygulamasına geçilerek, diğer kredi ve girdi desteklerinin azaltılması  Dünya Bankası Yapısal Uyum Buğday gibi ürünlerde dünya borsa fiyatlarının esas alınması Tahıllarda gümrük vergisinin önce %45’e sonra %5’e düşürülmesi

Tarımsal Destekleme: Güncel Uygulamalar  GATT-Uruguay Round (1995) Tarımsal ithalatın aşamalı olarak serbestleştirilmesi Devlet müdahalesinin azaltılması  Avrupa Birliği Ortak tarım politikasına uyum

Tarımsal Destekleme: Doğrudan Gelir Desteği  İki tür uygulama vardır: Üretimden bağımsız  ABD  Aşırı stok birikimi olan ülkelerde uygulanır Üretime bağımlı  AB

Tarımsal Destekleme: Doğrudan Gelir Desteği (%)ABDAB DGD1030 Fiyat5055 Girdi108

Tarımsal Destekleme: Doğrudan Gelir Desteği  Türkiye’de uygulama Çiftçi kayıt sistemine dahil olup, 500 hektardan az toprak sahiplerine Dekar başına yılda 5$ ödeme  MADDE 7 – (1) Bu Tebliğin 5 inci maddesinde belirtilen çiftçilere dekar başına temel DGD ödemesi, bununla birlikte organik tarım yapan ve toprak analizi yaptıran çiftçilere, tavsiye edilen üretim tekniklerini kullandıkları araziler dikkate alınarak ilave DGD ödemesi de yapılır. Dekar başına yapılacak temel ve ilave DGD miktarları Bakanlık tarafından açıklanır.

TARIM: Yapısal Sorunlar  A. Fiziksel Erozyon Toprak ve su kirlenmesi Biyoteknoloji  B. Sosyo-ekonomik Verimli toprakların tarım dışı kullanımı Sulanabilir toprakların yarısı sulanabiliyor Kadastro sorunları Topraklar dağınık parçalar halinde

Türkiye’de su tüketimi (m 3 ) YILLAR Sulamaİçme-KullanımSanayi TOPLAM Tüketim% % % Kaynak: DPT

TARIM: Yapısal Sorunlar  C. Tarım nüfusu Aşırı işgücü yığılması Eğitim düzeyi düşük Ücretsiz aile işçiliği (mevsimlik göç, sosyal güvenlik yok...)