Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı YAĞLI TOHUM BİTKİLER & BİTKİSEL YAĞLAR KONFERANSI - 2012 A. Edip UĞUR Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı 5 Eylül 2012 Ataköy Sheraton Hotel İstanbul

Konferans Geleneksel hale gelen “Yağlı Tohumlu Bitkiler & Bitkisel Yağlar Konferansı” 1998 yılından bu yana aralıksız 15 yıldır devam etmektedir. Dünya ve Türkiye’de yağlı tohumlu bitkiler hamyağların değerlendirildiği konferansımızın sektörümüze ve ülkemize hayırlı olmasını dileriz.

Derneğimiz Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği 1975 yılında kurulmuş ve aralıksız 37 yıldır ülkemiz Bitkisel Yağ sektörüne ve sanayicisine hizmete devam etmektedir. Derneğimiz Trakyader ve Günyağder ile birlikte 55 üyesi ile sektörün tamamına yakın kısmını temsil etmekte, sektör sorunlarının çözümünde sektörü ilgilendiren düzenlemelerde aktif görev üstelenerek etkinliğini ve saygın yerini sürdürmektedir.

Yağlı Tohumlu Bitkilerin Önemi İnsanların beslenmesinde temel besin maddelerinden olan yağların ana hammaddesidir. Yağlı tohumlardan yağ dışında elde edilen yağlı tohum küspeleri hayvan beslemede mutlak gerekli olan en önemli protein kaynağıdır Son yıllarda alternatif enerji olarak önemi artan biyodizelin hammaddesidir.

2012 Sezonu 2012 ayçiçeği hasat sezonu öncesi ilk defa temmuz sonunda çok erken başlamış olup daha önce 1.200.000 ton üzerinde tahmin edilen ayçiçeği rekoltesi olumsuz iklim şartları nedeniyle 1.000.000 tonun altında gerçekleşeceği öngörülmektedir. Trakya Birlik %40 yağlı ayçiçeği tohumuna 1.400 TL/ton fiyat açıklamış olup Tarım Bakanlığının ayçiçeğine prim desteği ise 240TL/ton olarak verilecektir. Fiyat + Prim desteği çiftçi için memnuniyet vericidir.

Kuraklık nedeniyle verimler düşük olsada, bugün trakya, iç anadolu, karadeniz ve güney bölgelerde Ayçiçeği 1.500 TL/ton üzerinde bir fiyatla alıcı bulmaktadır. Hasat zamanı bu yüksek fiyatlardan memnun olan çiftçi önümüzdeki yıl ayçiçeğine daha fazla ekim alanı ayıracak, iklim şartlarıda uygun olduğunda rekoltede de büyük bir artış sağlanacağı beklenebilir. Çiftçimizin memnun olması biz sanayicileri de memnun ediyor.

Yağlı tohum üretimini artırarak ithalata olan bağlılığımızı azaltmak en büyük arzumuz. Dünyadaki kuraklık hububat ve yağlı tohum rekoltelerini aşağıya çekmiş, fiyatların yükselmesine sebep olmuştur. Soya ve palm fiyatları ayçiçeği fiyatlarını mutlaka etkileyecektir. Fiyatların daha da çok artması halinde Yem Sanayicilerinin küspe gümrük vergilerini indirme talepleri mutlaka Ayçiçeği gümrük vergilerinin indirimini de gündeme getireceğinden sanayicilerimizin ayçiçeği tohumu alımlarında dikkatli olması gerekiyor. Geçtiğimiz günlerde yem hammaddeleri gümrük vergilerinde indirimler yapıldı.

Dünya Nüfusu (Milyar kişi) 800 800 800 800 700 500 Geçtiğimiz 50 yıl boyunca Dünya nüfusu 3 kata yakın artmıştır. Kaynak: BM Dünya Nüfus Tahminleri, Nisan 2012

Ülkeler Bazında Nüfus Artışı Çin ve Hindistan diğer Ülkerlere oranla nüfusu çok daha hızlı artmıştır. Dünya nüfusunun % 37’sini bu iki ülke oluşturmaktadır. Kaynak: BM Dünya Nüfus Tahminleri, Nisan 2012

Görüldüğü gibi Dünya nüfusu artıyor, insanların beslenmesi için temel gıda maddelerine, yağlı tohumlara ve proteine olan ihtiyacı artmaktadır.

Dünya Yağlı Tohum & Ham Yağ Üretimi (Milyon ton) 10 Yılda 136 Milyon ton artış. (%40) 10 Yılda 62 Milyon ton artış. (%65) Kaynak: USDA

Dünya Hububat Üretimi (Milyon ton) 10 Yılda 339 Milyon ton artış. (%60) 10 Yılda 105 Milyon ton artış. (%19) Kaynak: USDA

Dünya Karma Yem Üretimi (Milyon ton) 10 Yılda 146 Milyon ton artış. (%24) Kaynak: FEFAC

Hububat & Yağlı Tohum Fiyatları (US Dolar)

Hamyağ & Petrol Fiyatları (US Dolar)

Ülkelerin Ayçiçeği, Soya ve Kolza Ekim Alanları (Milyon Hektar)   1990 1995 2000 2005 2010 ABD 23,7 26,4 31,0 30,3 32,3 ÇİN 13,8 15,8 18,0 17,9 16,8 BREZİLYA 9,8 11,0 14,0 22,3 24,3 HİNDİSTAN 10,0 13,5 13,0 17,6 17,3 ARJANTİN 7,1 9,2 12,3 17,4 20,0 MALEZYA 2,0 2,6 3,3 4,0 4,8 UKRAYNA 1,8 2,1 3,1 4,4 7,3 TÜRKİYE 0,8 0,6 0,7 Kaynak: USDA FAS, PSD Survey

GENEL BEKLENTİLER 2009-2011 dönemi ortalaması ışığında, önümüzdeki 10 yıl içerisinde yağlı tohum üretiminin sadece % 20 dolayında artış göstereceği beklenmektedir. Yüksek maliyet, çevresel engeller ve alternatif ürünlerdeki yüksek karlılık önümüzdeki 10 yıl içerisindeki büyümeyi bir önceki 10 yıla göre yarı yarıya düşürmektedir. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

Yağlı tohum üretimi ve ihracatı hali hazırda piyasaya hakim olan oyuncular (ABD, Brezilya, Arjantin) tarafından domine edilmeye devam edecek ancak Ukrayna ve Paraguay'ın dünya ihracatında payının artacağı öngörülmektedir. Güney Amerika soya üreticileri dünya küspe ihracatına hakimiyetini korurken, Endonezya ve Malezya bitkisel yağ ihracatında genişleyerek % 60'lık bir paya hakim olacak. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde biyodizel kullanımının artacağı beklenmektedir. Buna rağmen gıda tüketimi gelişmiş ülkelerde sabit kalırken, gelişmekte olan ülkelerde önümüzdeki on yıllık dönemde % 12 dolayında artacağı öngörülmektedir. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

FİYATLAR Ham petrol fiyatlarındaki değişimler, zorunlu bioyakıt uygulamaları ve güçlü gıda talebi nedeniyle önümüzdeki on yılda yağlı tohum ve türevleri fiyatlarında nominal artış olacağı beklenmektedir. Bitkisel yağ fiyatları yağlı tohum ve küspeye göre daha hızlı bir artış grafiği çizeceği beklenmektedir. Biyoyakıt talebi ve ham petrolde olası yüksek fiyat beklentisi bitkisel yağ fiyatlarındaki artışa en büyük etkendir. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

Küspe fiyatları et, süt vb Küspe fiyatları et, süt vb. talebin artmasına bağlı olarak düzenli olarak yükseleceği beklenmektedir. Her geçen gün hayvancılık sektöründeki gelişmeler ile yem rasyonları en iyi şekle getiriliyor ve gelişmiş ülkelerde mera hayvancılığı yerine entansif hayvancılık yapılmaktadır. Bu durum üretilen hayvan ürünü başına gerekli yem ihtiyacını artırmaktadır. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

Yağlı Tohum Üretimi 2021 yılı itibariyle dünya yağlı tohum üretimi % 21 artarak 529 milyon ton dolayında olacağı beklenmektedir. Bir önceki on yıllık döneme göre üretim artış hızı daha az olacağı tahmin edilmektedir. Bunun nedeni ekim alanı artışının yavaşlaması, çevresel engeller ve alternatif ürünlerindeki sürekli karlılık olarak gösterilmektedir. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

Biyodizel talebinin artacağı ve Avrupa Birliği tarafından domine edilmeye devam edeceği beklenmektedir. 2021 yılında Avrupa birliği ürettiği bitkisel yağın % 51‘ini biyodizelde kullanacağı öngörülmektedir. Gelişmiş ülkelerde gıda amaçlı yağ tüketim artışının % 10 dolayında olacağı ve kişi başı yıllık tüketim ortalamasının ise 24-25 Kg dolayında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Kaynak: OECD-FAO 2012-2021 Tarımsal Öngörüler Raporu – Ağustos 2012

OECD-FAO raporunda da görüldüğü gibi dünyada yağlı tohum ve türevlerine talep artmaktadır. Ülkemizde de önümüzdeki 6 yıl içerisinde nufüsun 80 milyon ve kişi başı yağ tüketiminin 22kg/yıl olacağı öngörüsüyle gıda amaçlı bitkisel yağ ihtiyacımız 200 bin ton artacak ve buna ek olarak zorunlu biyodizel harmanlaması için 440 bin ton daha yerli bitkisel yağa ihtiyaç duyulacaktır. Kısa zamanda bitkisel yağ ihtiyacımız 2,2 milyon ton düzeyine ulaşacaktır.

Bitkisel Yağ Sanayimiz 6,4 Milyon ton faal, 1 Milyon ton gayri faal, toplam 7,4 Milyon ton tohum işleme (kırma) kapasitesi - 88 Adet Faal, 22 Adet gayri faal, toplam 110 tesis 3,9 Milyon ton faal, 0.7 Milyon ton gayri faal rafineri kapasitesi - 81 Adet Faal, 19 Adet gayri faal, toplam 100 tesis 6 adet firma ile 800 bin ton margarin üretim kapasitesi Kapasite kullanımı % 55 – 65 arasında değişmektedir. Modern tesislerimizde, yüksek teknoloji ile kaliteli bitkisel yağlar üretilmektedir. Toplam ciromuz 4 Milyar Dolar civarındadır.

Türkiye Yağlı Tohum Üretimi (Bin ton) Toplam 2.277 2.277 2.216 2613 2.350 Kaynak: TUİK, BYSD

Türkiye Yemeklik Likit Yağ Tüketimi 2011 Yılı Tüketim Oranı TÜRKİYE YEMEKLİK LİKİT YAĞ İÇ TÜKETİMİ (BİN TON)   2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 AYÇİÇEK YAĞI 412 452 537 579 658 705 661 649 665 766 781 SOYA YAĞI 79 57 35 81 80 70 20 10 22 32 4 PAMUK YAĞI 85 84 83 47 46 30 36 48 MISIR YAĞI 90 108 71 102 134 133 120 91 87 51 KOLZA YAĞI 5 8 13 104 98 GENEL TOPLAM 671 731 850 929 967 851 890 902 952 950 Kaynak: BYSD

Türkiye Likit Yağ & Margarin Tüketimi (Bin ton) Kaynak: BYSD, MUMSAD

Türkiye Bitkisel Yağ Arz-Talep Tablosu 2011 Kaynak: BYSD

NET ITHALATÇI BIR ÜLKE

Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Bin Ton) YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (BİN TON)   2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 - 7 Ay Yağlı Tohum 538 798 1.378 1.254 1.844 1.661 2.095 1.949 1.723 2.735 2.322 1.397 Ham Yağ 693 707 757 688 1.053 1.315 794 1.063 932 812 1.046 826 Küspe 438 481 574 895 840 786 715 727 945 1.301 1.234 TOPLAM 1.669 1.986 2.709 2.837 3.737 3.762 3.683 3.727 3.382 4.492 4.669 3.457 Kaynak: TUİK

Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Milyon Dolar) YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (MİLYON DOLAR)   2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 - 7 Ay Yağlı Tohum 133 223 424 464 597 525 874 1.304 910 1.393 1.358 785 Ham Yağ 279 340 415 429 626 797 648 1.456 944 801 1.338 1.029 Küspe 91 88 115 205 175 113 171 234 204 296 426 436 TOPLAM 503 650 954 1.098 1.398 1.435 1.693 2.994 2.058 2.490 3.122 2.250 Kaynak: TUİK

Türkiye Toplam Likit Yağ & Margarin İhracatı (Bin Ton) -7 Ay Kaynak: TUİK, 2012

Bitkisel Atık Yağ BYSD olarak evsel atık yağların toplanması için patenti Derneğimize ait olan bitkisel atık yağ makinesi (BAYTOM) geliştirilmiştir. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinin yürürlüğe girmesi ile BAYTOM ile Kızartmalık Evsel Atık Yağlar toplatılacak ve geri kazanıma yani Biyodizel veya biyoenerjiye verilecektir.

BAYTOM Bitkisel Atık Yağ Toplama Makinesi Dökülen atık yağı ayrıştırarak diğer sıvılardan ayrı depolar. Dökülen atık yağ miktarına göre promosyon verir (Para, bilet vb.) Dolduğunda GPRS üzerinden toplayıcıya uyarı verir.

BAYTOM Bitkisel Atık Yağ Toplama Makinesi (BAYTOM)’a İngiltere, Fransa, Almanya ve Kore gibi ülkelerden de talep gelmiş ve bu ülkelere birer adet demonstratif amaçlı makine gönderilmiştir. Bu bağlamda yurtdışı patent müracaatı da yapılmıştır. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı'nda (Rio+20) sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi uygulamalarıyla Türkiye'yi temsil edecek en iyi 10 uygulama içerisinde yer almıştır. Üyelerimizin iştiraki ile 2 Milyon TL sermayeli “BAYTOM AŞ” kurulmuş olup, % 50 sermaye ödemesi yapılmıştır. Üretime hemen başlanacaktır.

Önerilerimiz Ülkemizde yağlı tohumlu bitkilerin üretimi mutlaka artırılmalı ve dışa bağımlılık azaltılmalıdır. Şeker pancarı ekim alanlarında münavebede yağlı tohum ekimi yapılmalıdır.

GAP üretim deseninde yağlı tohumlu bitkiler mutlaka 1 GAP üretim deseninde yağlı tohumlu bitkiler mutlaka 1. sırada yer almalıdır. Sulanabilir ekim alanları artırılmalıdır. Yağlı tohumlarda alım politikalarında lisanslı depoculuk sistemi devreye alınmalıdır.

SONUÇ Sektör ve sektör temsilcisi derneğimizin hedefi: İnsanlarımızın sağlıklı beslenmesi için daha fazla ve kaliteli bitkisel yağ tüketmesi, Yağlı tohum ihtiyacının ülke içinden karşılanması, Güven ve istikrar ortamında serbest rekabet şartlarında sektörün büyümesi ve ülkemiz ihtiyaçlarının karşılayacak hale gelmesidir.

TEŞEKKÜRLER