TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? H.Caner ÖZDEMİR Makine Yüksek Mühendisi TMMOB-MMO Enerji Komisyonu Üyesi /INGAS/İSTANBUL

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " Dünya ölçeğinde fosil enerji kaynağı olan ancak diğer fosil yakıtlara kıyasla daha yüksek yanma verimi, atmosfere daha az salınımı, katı atıksız olması gibi birçok nedenle doğalgaza talep de hızlı bir şekilde artış göstermektedir. Bu talep artışı, Türkiye’de, daha plansız bir biçimde gelişmiş olup; diğer ülkelere göre dışa daha çok bağımlı bir enerji sektörü oluşmasına sebep vermiş bulunmaktadır.

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " SORUNLAR VE ÖNERİLER; 1-) Türkiye’de doğalgazın elektrik üretimi için doğalgaz kullanımı 2007’de %55, 2008’de ise %53.9’dur. ( bin tep’e ulaşan 2007 Yılı Birincil Enerji Arzı içinde bin tep’lik arz ile doğal gazın payı %31.55 ile birinci sırada yer almıştır. Yerli üretimin son derece sınırlı olduğu doğal gaz alt sektöründe, tüketimin % 98’i ithalatla karşılanmaktadır. ) Tüketiminin yaklaşık % 15’i oranında gaz ithal eden ABD’de elektrik üretiminde (2007) doğal gazın payı % 21.5, AB (27 ülke)’de ise %24’dür.

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " EPDK ’ya yapılan doğalgaz santralı lisans başvuruları: (Kaynak: tarihli TEBA Bülteni) Toplam sayı: 426, Öngörülen kapasite: MW Başvuru aşaması: 14 proje(kurulu güç MW), İnceleme ve değerlendirme aşaması: 22 proje (kurulu gücü MW), Başvurusu uygun bulunan: 217 proje (kurulu gücü MW), Lisans verilen: 173 proje (kurulu gücü MW). Türkiye’deki MW ’lik toplam kurulu elektrik santralı gücü içerisinde, lisans verilmiş olan doğalgaz santrallerinin oranı %21.27’dir. Şu andaki başvurusu uygun bulunan projelerle birlikte bu oran %26.81’e ulaşacaktır.

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " 2-) ETKB ’nin yapısı ve görevlerinde değişiklikler: Türkiye Enerji Strateji Belgesi oluşturulmalı... Türkiye Enerji Strateji Belgesi oluşturulmalı... “ULUSAL ENERJİ STRATEJİ MERKEZİ” - Yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alınarak enerji yatırımlarına yön verecek enerji arz talep projeksiyonları hazırlamak, - Arz güvenliğini ve sürdürülebilir enerji politikalarının hayata geçirilmesi için enerji vergilerinin ve enerji yatırımlarına yapılacak teşviklerin açık bir şekilde belirlemek, - Kamu ve lisans alan özel sektör yatırımlarının gerçekleştirilmesi için gerekli takip ve yaptırımları uygulamak, - Bu amaçlarla diğer Bakanlıklarla gerekli koordinasyonun sağlanması ve SANAYİ ENVANTERİ ’nin hazırlanması.... EPDK, hem lisans vermekte, hem de kural koyucu, denetleyici ve yargılayıcı bir durumda bulunmaktadır. İdari ve mali denetleme alanında yoğunlaşması daha uygun olacaktır.

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " -) TPAO ’nun tamamı ve BOTAŞ ’ın bazı birimlerini bünyesine alacak 3-) TPAO ’nun tamamı ve BOTAŞ ’ın bazı birimlerini bünyesine alacak Türkiye Petrol ve Doğal Gaz Kurumu oluşturulmalıdır. -Yurtiçi ve dışında petrol ve doğalgaz arama ve üretim faaliyetleri, -Nakliyat amaçlı petrol ve doğalgaz boru hatları tesis ve işletme faaliyetleri, -Petrol rafinerileri kurma ve işletme faaliyetleri, -Petrol ve doğalgaz uygulamaları için mühendislik ve müşavirlik faaliyetleri, -Petrol ve doğalgaz teknolojileri AR-GE faaliyetleri, -Petrol depolama tesisleri kurma ve işletme faaliyetleri... BOTAŞ ’ın perakende amaçlı doğalgaz iletim ve dağıtım şebekeleri, LNG terminalleri ile yer altı depolama tesisleri, kamu elinde kalacak bir şekilde, ayrı bir bünyede yapılandırılmalı.(Kamu Hizmeti + Evrensel Hizmet) Doğalgaz ticaret, ithalat, ihracat, toptan satış hizmetleri rekabete açık bir hale getirilmeli... Doğalgaz tüketicilerine hizmet verecek perakendecilik hizmetleri bir an önce başlatılmalı...

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " 4-) BOTAŞ ’ın mevcut doğalgaz sözleşmelerinin özel kuruluşlara devri yönündeki ısrarlı dayatmalara son verilmelidir sonrası arz açığı oluşması ihtimali göze alınarak, uygulanan doğalgaz ithalat yasağı son bulmalı; BOTAŞ ’a da, diğer talepte bulunan diğer kuruluşlarla birlikte yeni doğalgaz alım sözleşmesi yapma ve ithalat hakkı verilmelidir. Doğalgazın transit ticareti ile ilgili yasal düzenlemeler tamamlanmalı ve doğalgaz ihracatı mümkün olmalıdır. Mevcut doğal gaz alım sözleşmeleri “takrir-i müzakere” konusu yapılmalı, anlaşmalarda fiyat iyileştirmeleri hedeflenmeli, alınmayan gazın bedelinin ödenmesine cevaz veren, gazın üçüncü ülkelere satılmasını önleyen hükümler iptal edilmelidir. Türkiye 2007 yılında 36,45 milyar metreküp, 2008 yılında ise milyar metreküp doğalgaz ithal etmiştir yılında ithal edilen gazın % 63,5’i Rusya Federasyonu’ndan, % 17’si İran’dan, % 11,9’u Cezayir’den (LNG), % 4’ü Nijerya’dan ve % 3,6’sı Azerbaycan’dan ithal edilmiştir. Az sayıda ülkeye aşırı bağımlılık, ekonomik açıdan olduğu kadar, ulusal güvenlik açısından da sağlıklı bir durum değildir.

"TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ STRATEJİSİ NASIL OLMALIDIR? " Toplumsal yaşamın merkezinde yer alan ve kamusal bir hizmet olan doğalgaza yönelik ihtiyacın belirlenmesi, karşılanması, iletilmesi, kısacası planlama yapılması kaçınılmaz bir zorunluluktur.. Unutulmamalıdır ki doğalgaza ucuz, kesintisiz, sürekli ve güvenli bir biçimde erişmek temel bir insan