İKİLEMELERLE İLGİLİ NOTLAR 1.Seslenmeler ikileme sayılmaz. Anne,anne nerdesin? 2.Gelir gelmez olur olmaz şeklinde ikilemeler vardır. 3.İkişer ikişer beşer beşer ikilemedir. 4.Balon da balon isterim diye tutturdu. (ikileme) 5.İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına mi girebilir. Güzel mi güzel 6.Hay hay vah vah ikilemedir. 7.İkilemeler cümlede zarf,sıfat,isim,ünlem olarak kullanılabilirler.

VECİZELER(ÖZDEYİŞLER) Bilim,sanat,politika gibi alanlarda ün yapmış kişilerin söylediği kısa ve anlamlı sözlere denir. Ne mutlu Türküm diyene! M.Kemâl ATATÜRK Düşünüyorum öyleyse varım. Descartes

AKTARMALAR

AD AKTARMASI(MECAZ-I MÜRSEL) Benzetme amacı olmadan bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır.birbirinin yerine kullanılan bu sözcükler arasında mutlaka anlam ilişkisi vardır.

AD AKTARMALARI ŞU ŞEKİLLERDE OLUŞTURULUR: Gemi Üsküdar ‘a yanaştı.(Üsküdar Limanı) Geç geleceğini eve haber verdi.(evde yaşayan insanlar) AD AKTARMALARI ŞU ŞEKİLLERDE OLUŞTURULUR: 1)Bütün-parça ilişkisi Uçak az önce İzmir’e indi.(İzmir denilerek izmir’de bulunan havaalanı kastedilmiştir.)

Camı açar mısın?(cam söylenerek pencere kastedilmiş.) 2.Yer-İnsan ilişkisi Bütün ilçe sabaha kadar onları aradı.(ilçedeki insanlar) Ankara bu olaya tepkili.(Ankara’daki insanlar) 3.Yön –Topluluk-Kültür İlişkisi Kuzey doğal felaketlerle boğuşuyor.(Kuzeyde yaşayan insanlar)

4-Yazar-Yapıt İlişkisi Kütüphanende Yahya kemâl mutlaka olmalı.(Kitapları,şiirleri) 5-İç-Dış ilişkisi Sobayı güzelce yaktı.(İçindeki odunları) 6.Neden-Sonuç ilişkisi Gökten yağan bereket çiftçiyi güldürdü.(Neden yağmur,sonuç bereket.)

7.Sayı-İnsan-Araç İlişkisi Dokuz numara penaltıyı kaçırdı.(Dokuz numaralı oyuncu) 276 buradan geçmez.(276 numaralı otobüs)

DEYİM AKTARMASI 1.İnsandan Doğaya Aktarma(Kişileştirme) İnsana ait özelliklerin doğa varlıklarına aktarılmasıdır. Deniz iyice hırçınlaştı. Hüzünlü ağaçlar rüzgârla konuşuyor. Irmak ovayı kollarıyla sarmıştı. 2.Doğadan İnsana Aktarma İyi bir marangoz olman için pişmelisin. Yıllardan sonra duruldu.

3. Duyular Arası Aktarma Bir duyuya ait özelliğin başka bir duyu tarafından algılanıyormuş gibi verilmesine denir. Sokaktan acı bir ses geldi. Yanık sesiyle türkü söylerdi.

4.Somuttan soyuta – soyuttan somuta aktarma Bazı somut anlamlı kelimeler kullanıldıkları cümleye göre soyut;soyut anlamlılar da somut anlam kazanabilirler Bu işi yapmanın bir yolu olmalı. Kazanmak için yüreğini ortaya koydu. Altı çizili kelimeler somut oldukları hâlde soyut anlam taşırlar.

Sevgi en vefâlı dostumdur. Mutluluk hayatımızın gıdası olmalı. Altı çizili sözcükler bu cümlelerde somut anlam kazanarak somutlaşmışlardır.

DİĞER MECAZLAR 1.BENZETME (TEŞBİH) Aralarında ortak özellik bulunan iki varlıktan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir. Aslan gibi cesur bir adamdı. Ali tilki gibidir. 2.istiare(eğretileme) Bir sözün benzetme amacı taşıyarak başka bir sözün yerine kullanılmasıdır.istiarede benzeyen ya da benzetilen söylenmez. Koca çınar aramızdan ayrıldı.(çınar insana benzetiliyor.) Sınırda aslanlarımız bekliyor.(asker aslana benzetilmiş.)

3.Dokundurma Bir sözün birisini eleştirmek amacıyla tersini düşündürecek şekilde kullanılmasıdır. Kitapları çok sever,zarar görmesinler diye kapaklarını bile kaldırmaz. 4-Kinaye(Değinmece) Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde kullanılmasıdır. Ağaç yaş iken eğilir. Örnekte de olduğu gibi asıl vurgulanan mecaz anlamdır. 5.Güzel Adlandırma Tiksinti,korku uyandıracak kelimelerin başka sözcüklerle hafifletilerek anlatılmasıdır. İnce hastalık (verem) Ölmek (vefat etmek)

SORULAR 1.Tertemiz sözcüğü hangisinde diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır. a.Onun tertemiz bir yüreği var. b.Çocukları tertemiz giydirir. c.Bu kentin sokakları her zaman tertemizdir. d.Evin her tarafını tertemiz yapmış. 2001-LGS

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerden hangisi gerçek anlamıyla kullanılmıştır? A.Bu işte onun da parmağı var. B.Ocaktaki odunlar çatır çatır yanıyordu. C.Bu kitap insanı düş dünyasına sürüklüyor. D.Son günlerde fiyatlar hızla tırmanıyor.

3.“Ağız” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim oluşturmamıştır? A.Ağzına geleni söylemek sana bir şey kazandırmaz. B.Sakın onların yanında ağzından bir şey kaçırayım deme. C.Ben kimsenin ağız kokusunu çekemem. D.Bardağı ağzına kadar su ile doldurmuştu.

4. Aşağıdaki kelimelerin hangisin sesteşi yoktur? A) Oy B) Böl C) Koy D) Arı

5. “Almak” kelimesi aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kabul etmek” anlamıyla kullanılmıştır? A.Arkadaşından gelen mektubu postacıdan aldı. B.Otobüs tam kırk yolcu aldı. C.Geç kalan yolcuları sınıfa aldı. D.Akşamleyin çocuğunu okuldan aldı.

6.Aşağıdakilerden hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmış bir sözcük vardır. a.Domateslerin sert olmasını özellikle istemişti. b.Bahçedeki çiçeklerin kokusu birbirine karışmış. c.Kuru pastanın tatlısı da tuzlusu da vardır. d.Bana niçin kırıldığını anlamış değilim. 2003-ÖOS

7. Aşağıdaki kelimelerin anlamca en geniş kapsamlı olanı hangisidir? a) Gıda b) Meyve c)Üzüm d) Nar

8.“Yaşını içine akıtmak” deyiminin anlamını aşağıdakilerden hangisi karşılar? a. Dışına su sızdırmamak b. Bir köşede ağlamak c. Gizli iş yapmak d. Acısını sezdirmemek

9. Karar vermeden önce, enine boyuna örüştüler 9.Karar vermeden önce, enine boyuna örüştüler. Cümlesindeki ikilemenin kattığı anlam hangisinde vardır? a.Kanepeye boylu boyunca uzandı. b.Görüşmeseler de uzun süre bağlarını koparmadılar. c.Aralarındaki sorunu uzun uzadıya anlattılar. d.Uzun kısa demeden bütün öyküleri okudu. 2003-ÖOS

10.Örgü ile çorap sözcükleri arasındaki ilişkinin benzeri hangisinde vardır. a.Yumak – dantel b.İğne – oya c.Dikiş – kumaş d.Dokuma – halı 2001-LGS

11.Aşağıdakilerden hangisinde özelden genele doğru bir anlatım vardır. a.Petrol ürünlerinden benzine zam geldi b.Türk tarihinde Çanakkale savaşı’nın yeri önemlidir. c.Alfabenin yirmi dördüncü harfi t’dir. d.Çocukluk günleri ömrümün en güzel dönemidir. 1998- ÖOS

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanılmıştır? a.Akşama kadar kadar seni bekledik b.Elimden tutmasaydın çukura düşecektim. c.Gece vakti onu asla bulamayız. d.Elinden tutan olmayınca okuyamadı.

13) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler bir arada kullanılmıştır ? A) Oldukça neşeli şen bir öğrenciydi. B) Küçük ama güzel bir evde kalıyorduk. C) Her gün bu eğri büğrü yollardan geçerdik. D) Arkadaşıma bakıyor onun ne anlatmak istediğini çözmeye çalışıyordu.

A) Annem çamaşırları tertemiz yıkamış. 14) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ikileme” kullanılmıştır ? A) Annem çamaşırları tertemiz yıkamış. B) Çamurlu yolda bata çıka ilerledik. C) Çocuklar oynarken sırılsıklam terlemişti. D) Çocuk durmadan “Anneciğim, anneciğim!” diye bağırıyordu.

15) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut bir varlık, soyut bir anlam kazanmıştır? A) Ellerini göğe doğru açmıştı. B) Bu iş için yürek ister. C) Gözleri o anda yaşlarla doldu. D) Kardeşinin yüzüne bakamıyordu.

16) İnsan organ adları, insan dışındaki varlıklara yakıştırılarak kullanılabilir. Aşağıdakilerden hangisinde böyle bir kullanım vardır? A) Bütün gece dişinin ağrısından uyuyamamış. B) Bir gözü ne yazık ki artık hiç görmüyor. C) Yaşlı kadın önce ağzını çalkaladı. D) Nehir ovaya dört koldan açılıyor.

17) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ad aktarması” vardır? A) Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın yaşadığını bilmiyormuş. B) Nurullah Ataç’ı okumak, bana keyif veriyor. C) Montaigne’nin yazdıkları, şaheserdir. D) Orhan Pamuk’un Kar romanını okuyamadım

18) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “duyu aktarması” yapılmıştır? A) Yıllardır arıyordum o güzel vadiyi. B) Asırlık ağaçları yıkıverdiler. C) Senin sıcak sözlerindi bizi bağlayan. D) Yalnızlık paylaşılmaz...

19) Aşağıda geçen deyimlerden hangisi yanlış kullanılmıştır? A) Söylediklerin kulağına giderse, küplere biner. B) Sınavlar başlayınca iki ayağım bir pabuca girdi. C) Öyle korkak ve gözü karaydı ki! D) Para kazanmak zor, ekmek aslanın ağzında.

a.Göze girmek – gözden düşmek. b.Burnu sürtünmek – burnunu sokmak 20.“Gözü kara “ ile “gözü pek “ deyimleri arasında bir anlam ilişkisi vardır. Aşağıdakilerin hangisinde bu ilişkinin karşıtı bir durum vardır? a.Göze girmek – gözden düşmek. b.Burnu sürtünmek – burnunu sokmak c.Dilini tutmak – dilini yutmak d.Hesap açmak – hesap sormak.

ÖDEV 1.CÜMLENİN ÖGELERİ KONUSU ÇALIŞILIP GELİNECEK. 2.ÖRNEK OLARAK BULDUĞUNUZ ÜÇ CÜMLEYİ ÖGELERİNE AYIRIN.

HAZIRLAYAN YILMAZ AYDOĞAN TÜRKÇE ÖĞRETMENİ