AFET HEMŞİRELİĞİ (DIsaster NursIng) Yrd. Doç. Dr. Özcan ERDOĞAN

Afetler; Genellikle insanın kontrolü dışında olan, Çok sayıda yaralanma-hastalanma-ölüme yol açacak şiddette, Toplumun normal yaşam düzenini bozan ve onun uyum sağlama kapasitesini aşarak dış yardımı zorunlu hale getiren olaylardır. büyük yıkımlar ani ve beklenmedik

Öncelik SAĞLIK HİZMETİ toplum tarafından en fazla talep edilen kaliteli bir şekilde sunulması beklenen hizmetlerden (NeSmith 2006; Sanders 2004; French, Sole ve Byers 2002).

Kırım Savaşı'nda Florence Nightingale’den beri hemşireler tarih boyunca tüm felaketler ve afetler sırasında bakımın sunumunda aktif rol almışlar; gönüllü afet yönetimi ve işgücü kaynağını oluşturmuşlardır. 1854 Kırım Savaşı 2005 Katrina Kasırgası 1999 Gölcük Depremi 2004 Asya tsunami

Uluslararası Hemşirelik Konseyi ICN (International council of Nurses) "Hemşire, her ortamda, hasta ya da sağlıklı, her yaştaki bireye, ailelere, gruplara ve topluluklara bakım verir. Bu bakımı diğer sağlık çalışanları ile iş birliği içerisinde gerçekleştirirken, kendisi tarafından yürütülmesi gereken hizmetlerin sunumunda özerktir.” ( 2006)

Uluslararası Hemşirelik Konseyi ICN (International council of Nurses) “Hemşirelerin hangi alanda özelleşmiş olurlarsa olsunlar(klinisyen, eğitimci, araştırmacı, yönetici); her birinin afet bakımını planlama ve yürütme yeteneklerine en iyi şekilde sahip olması gerektiğini, afete hazırlık ve müdahalenin bütün hemşirelerin bilgi ve becerilerinin bir parçası olması gerektiğini” vurgulamıştır. ( 2006)

Her ülkenin ulusal hemşirelik derneklerine; ‘’ kendi ülkeleri ve bölgeleri için olası felaket planlarını hazırlama ve bu konuda liderlik rolü üstlenme’’ çağrısında bulunmuştur. Dr Hiroko Minami ICN Başkanı, (2007)

Dünya Afet ve Acil Tıp Birliği WADEM (World Association for Disaster and Emergency Medicine) Toplum sağlığı ve afetlerde sağlık bakımı için hemşirelik tanılarının konulması Afetteki hemşirelik uygulamalarının profesyonel bilgiler ve bilimsel temellere oturtulması Diğer hemşirelik kuruluşları ile işbirliğinin teşvik edilmesi Afet hemşireliği ile ilgili konularda WADEM’den öneri ve bilgi alınması (2014)

Normal şartlarda olduğu gibi afet durumlarında da hemşirelerin; ekip ile organize bir şekilde, etkili ve sistemli çalışması, olağanüstü durumlara her an hazır olma açısından önem taşımaktadır (NeSmith 2006; Sanders 2004; French, Sole ve Byers 2002, Bengü 2013)

afetlere yönelik çalIŞmalar Toplumun tüm kesimlerini kapsayacak şekilde planlanmakta, yönlendirilmekte, desteklenmekte, koordine edilmekte, gerekli mevzuat ve kurumsal yapılanmalar oluşturulmakta veya yeniden düzenlenmektedir.

Bu amaçla; etkin ve verimli bir uygulamanın sağlanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarının, tüm toplum kaynaklarının bu ortak amaçlar doğrultusunda yönetilmesi gerekmektedir ki bu durum afet yönetimi olarak adlandırılmaktadır. (Kadıoğlu, 2011)

SAĞLIK ÇALIŞANLARI VE AFET HEMŞİRESİNİN SORUMLULUKLARI ÖNCESİNDE HAZIRLIK VE ÖNLEME SIRASINDA ZARARLARIN AZALTILMASI SONRASINDA MÜDAHALE ETME VE İYİLEŞTİRME

Hemşirelerin afet yönetimine hazırlıklı olmalarına katkı sağlayan faktörler uygulama eğitim (Stanley, et al., 2008; Veenema, 2006; WHO; Yamamoto, 2006) afet deneyimidir (Arbon, 2004)

Türkiye’deki hemşirelerin aktif olarak yer aldığı modern bir afet yönetim modelinden söz etmek güçtür.

hemşirelik yönetmeliğinde Hemşireler olağanüstü durumlarda; afet planı doğrultusunda ilgili birimlerle işbirliği içinde acil planlamaları yapar, protokol geliştirir gerekli durumlarda uygulamaya koymak için ekip hazırlar Hemşirelik Yönetmeliği http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2010/03/20100308-4.html

Aile hekimliği uygulama yönetmenliğinde « Aile sağlığı elemanları, olağanüstü durumlarda afet planları doğrultusunda ilgili birimlerle işbirliği içinde acil planlamaları yapar, protokol geliştirir ve gerekli durumlarda uygulamaya koymak için ekip hazırlar » Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-10376/aile-hekimligi-uygulama-yonetmeligi.html

Afet Ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimi ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekiplerinin Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönerge Olağanüstü Hal Kanunu Sivil Savunma Kanunu Hemşirenin rol ve sorumlulukları yer almamaktadır.

Afet Hemşireliği; Afetzedelerin sağlık ve emosyonel ihtiyaçlarının profesyonel hemşirelik bilgi, beceri ve tutumla tanımlanması ve karşılanması veya afetlerin neden olduğu travmalardan etkilenen afetzedelere sunulan hemşirelik hizmetleri olarak tanımlanmaktadır.

Afet HemşireSİ; Sadece afet anında ve sonrasında değil afet öncesinde de; kurumlarının afet politikasına göre kendilerinin yükümlü olduğu ek görev ve sorumlulukları da çok iyi bilmek, bu bilgileri yapılacak tatbikatlara katılarak test etmekten, sorumludurlar.

Bu sorumluluklar afet yönetiminin her aşamasında geçerlidir. Önleme veya azaltma, Hazırlık, Müdahale ve Kurtarma

Herhangi bir afet aNInda koordinasyonda ve işbirliği yapmada, önceliklerin belirlenmesinde ve müdahale planını uygulamada, önleyici ve akut bakım ihtiyaçlarını karşılamada Hemşirelerin kritik rol alması ve üstün beceriler göstermesi gerekmektedir. Bunun içinde öncelikle afet döngüsünü anlamalı ve her aşamasında üstleneceği rolleri ve sorumlulukları iyi bilmelidir.

Afet Yönetiminde Afet planı gerçekçi ve basit olmalıdır Her afet tektir Hiçbir plan o afete dört dörtlük uymaz Afet ekibinde yer alan kişiler zamanında orada olsun ya da olmasın bütün planlar uygulanabilir olmalıdır

Afet Hemşiresinin Rolleri Risk değerlendirmesi ve multi-disipliner yönetim stratejileri de dâhil olmak üzere tüm seviyelerde afete hazırlıkların, afet mağdurlarının kısa, orta ve uzun vadeli sağlık ihtiyaçlarını yanıtlayabilir olması önemlidir.

Afetlerde hemşirenin majör rolleri Olayın büyüklüğünü belirlemek, Etkilenen grupların sağlık ihtiyaçlarını tanımlamak, Öncelikleri ve hedefleri oluşturmak, Var olan ve potansiyel halk sağlığı sorunlarını tanımlamak, Belirlenen ihtiyaçlara cevap vermek için gerekli kaynakları belirlemek, Diğer meslek disiplinleri, devlet ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği sağlamak, Birleşik bir komuta zincirini korumak, Haberleşme

Afette Zaman Çizelgesi ve Hemşirelik Eylemi / Sorumlulukları   Afet Fazı Öncesi Sırası Sonrası Süreklilik planlama/hazırlık önleme/uyarı Müdahale acil durum yönetimi hafifletme geri kazanma iyileştirme (kurtrama) rehabilitasyon (onarım) değerlendirme   0. saat 0-24 saat 24-72 saat 72 saatten sonra

AFET ÖNCESİ Hemşirelik EylemLERİ Ulusal afet planının hazırlanması çalışmalarında yer almak, kişisel afet planını hazırlamak, Toplum risk faktörlerinin değerlendirilmesi çalışmalarında yer almak, (tüm tehlike analizi unsurları, risk yaklaşımları, risk haritaları, güven açığı analizi), Afet önleme tedbirlerini başlatmak (Risklerin önlenmesi veya kaldırılması, kamuoyu bilinçlendirme kampanyası, riskli grupların yer değiştirmesi/taşınması, Erken alarm sistemi oluşturma),

AFET ÖNCESİ Hemşirelik EylemLERİ Afet tatbikatı gerçekleştirmek ve masa başı egzersizleri yapmak, Hemşirelerin ihtiyaçları olan eğitim ve öğretimi belirlemek, Bildirimlerin yapılabilmesi için acil hemşire kadrosunun belirlenerek, afet hemşireliği veri tabanını geliştirmek Afet hemşireliği sorumluluğunun tüm bileşenleri için değerlendirme planları oluşturmak

AFET SIRASINDA Hemşirelik EylemLERİ Afet planını etkinleştirmek (bildirim,uyarı ve ilk sorumluluk, liderin olayın kontrolünü devralması, afet koordinasyon merkezinin /komuta yerinin belirlenmesi, iletişimin sağlanması, arama, kurtarma ve ilk yardım, sahra hastanesi ve sığınma evlerinin oluşturulması, hastaların triyajı ve taşınması) Devam eden tüm riskleri azaltmak, Yardım ihtiyaçlarını belirlemek ( devlet kaynaklarının entegrasyonu) Triyaj ve hemşirelik bakımında devamlılığı sağlamak

AFET SIRASINDA Hemşirelik EylemLERİ Halkı etkileyen halk sağlığı gereksinimlerini değerlendirmek, Afetzedelere güvenli barınak sağlamak ve yeterli gıda ve su dağıtımını kontrol etmek Sanitasyonun sağlanması ve atıkların imhasını koordine etmek Hasta sürveyansını ve vektör kontrolünü yapmak Tedavi ve bakım girişimlerine yönelik gereksinimleri değerlendirmek/ek hemşire kadrosunu etkinleştirmek (afet hemşireliği sorumluluk planı)

AFET SONRASINDA Hemşirelik EylemLERİ Tıbbi ve hemşirelik bakımının sağlanmasına devam etmek Hasta surveyansına devam etmek Güvenli su ve yiyeceğin sağlanılmasını izlemek Hastaları afet yerinden uzaklaştırmak, (güvenli bölgeye naklini sağlayarak) Halk sağlığı altyapısını yeniden oluşturmak Aile üyelerini bir araya getirmek

AFET SONRASINDA Hemşirelik EylemLERİ Hayatta kalanların uzun vadede fiziksel sağlık sorunlarını izlemek Hayatta kalanların mental sağlıklarını izlemek Personele danışmanlık yapmak ve bilgi vermek Sağlık çalışanlarının dinlenmesi için yeterli zamanı planlamak Afet hemşireliği girişimlerini değerlendirmek Değerlendirme sonucunda ihtiyaçlar doğrultusunda afete hazırlık planının revize edilmesini sağlamak

TEŞEKKÜR EDERİM