YARDIMCI ÜREME TEKNİKLERİ

Her zenaatkar işini o işin yapılması gerektiği gibi yapmalıdır. Sir Anthony Fitzherbert, 1534.

ETİK Etik doğrular ve yanlışların ahlaki değerlerimiz açısından belli kurallar ışığında irdelenmesi olarak tarif edilir, örneğin, -Neleri yapmalıyız ve neleri yapmamalıyız ? - İyi ve kötü huylar (erdemler ve zaaflar) etik’te en önemli sorgu “ahlak nedir ?” sorusudur.

Sağlık Fiziksel, Ruhsal ve Sosyal açıdan tam bir iyilik halidir. Ve bu iyilik hali sadece hasta ve sakat olmamakla değil başka nedenlerle de bozulabilir. WHO 1948

Yasalar Dini inançlar Toplumsal değerler Çıkarlar Beklentiler

PRIMUM NON NOCERE HİPOKRAT

Hastalıklar karşısında iki alışkanlık edinin, yardım et veya en azından zarar verme. Epidemiks-Hipokrat

Famous Professor of Physchiatry New York

Hekim önce bir vatandaştır. Vatandaş olarak ülkesinin : Anayasasına Medeni ve Ceza yasalarına uymak zorundadır.

Hekim ülkesinin, yöresinin ve yakın çevresinin ; Etik kurallarına, Deontoloji prensiplerine, Bağlı olduğu meslek kuruluşunun prensiplerine bağlıdır.

Hekim mesleği gereği özel yasalara bağlıdır. Hekimliği düzenleyen - Yasalar - Tüzükler - Tamimler - Yönetmelikler Hastane kuralları (Hastanede çalışıyorsa) Memurluğu düzenleyen yasalar (Devlet memuru ise)

Ayrıca hastasının ve hasta yakınlarının anlayışına bağlıdır.

HEKİMİN SORUMLULUKLARI Çalıştığı Kuruma Hastaya Hastanın Ailesine Hastanın masraflarını ödeyen organizasyona Hastanın çalıştığı yere Hekimin kendine TÜM İNSANLIĞA

ART KİMLERE ETKİ EDER ? Şahıs Aile Yakın çevre Toplum ve tüm insanlık

6 ANA ETİK KURAL Bağımsızlık ve Özgürlüğe Saygı Yararlı Olma Sır Saklama Doğruyu Söyleme Beceri Karar

Bir işlemden asıl amaçlanan sağlık sorununa bağlı yaşam kalitesini artırmaktır. Çoğu kez hekim ölçülebilen geçici ve bir yerde şaşırtıcı bulgularla buna karar verir. (Surrogate endpoint)

1950 ‘li Yıllarda Tıp... 5 Duyu

High- Tech Tıp Robotik Cerrahi Computerize Tanı Yöntemleri ve cerrahi Gen Tedavi Kloning.... ????

Ancak yeni bir teknoloji uygularken: - İnsan onuruna saygılı olmalı, - İnsan genetik materyalinin güvenliği sağlanmalı, - Kişilik haklarına saygı duyulmalı, - Kişinin arzusu dışında herhangi bir şey yapılmamlı, - Servis ve hizmet mutlaka kaliteli bir şekilde verilmelidir.

DERECE KANIT GÜCÜ A B C D GPP NICE TA 1.DERECE KANITA DAYALI UZMAN GÖRÜŞLERİNE BAĞLI ÖNERİLER NATIONAL INSTITUTE FOR CLINICAL EXCELLENCE ÖNERİLERİ

HEKİM HATALARI İhmal (negligence) Bilgisizlik (malpractice) Beceriksizlik (malefficiency) 1794 yılında Connecticut’ta Mr. Cross, Dr. Guthrey’i, meme ameliyatı sırasında hekimin ihmali sonucu eşi öldü diye dava etmiş ve hekim 40 pound cezaya çarptırılmıştır.

Procedure : Yapılacak işlem Reason : Endikasyon Expectation : Beklentiler (Yarar ve Başarısızlık) Preference : Tercihler Alternatives : Diğer Alternatif Yöntemler Risks : Potansiyel Zararlar Expenses : İşlem maliyeti ve işgücü kaybı Decisions : Tam bilgilendirme ve Seçim

Kaliteyi Devamlı Artırma (Continuous Quality Improvement) Ne yapıyorum ? Niçin yapıyorum ? Nasıl yapıyorum ? Daha iyi nasıl yaparım ? W.Edwards Deming ve Joseph Juran

DOĞUM HEKİMLİĞİ ve ETİK Anne-bebek çıkar çatışması İnsan yaşamı ne zaman başlar ? Yasalar,deontoloji ve etik ilişkisi Yardımla üreme ve etik Ultrasonografi ve etik Reprodüktif Genetik ve etik Gebeliğin sonlandırılması ve fetus sayısının azaltılması 3.trimesterde fetal anomali Anensefali ve organ bağışı İnsan embriyosu ve araştırma Üreme etiği

ART VE İNFERTİLİTEDE ETİK İnfertil çifti kim tedavi etmeli ? Bilgilendirme ve eğitim. Başarı oranı ne kadar ? İnfertil çifti nasıl yönlendirmeli ? Hangi tanı ve tedavi yöntemleri hangi sıra ile uygulanmalı ? IVF konusunda dinbilimciler, filozoflar, hukukçular, bilimadamları, sanatkarlar diğer bir deyişle tüm toplum katmanları ne düşünüyor ? Yabancı gamet kullanımında ortaya çıkabilecek sorunlar. Kiralık anne. Kriopreservasyonun etik ve hukuksal yönleri. Fetoredüksiyon etik midir ?

İnfertilitede kötü tanı ve tedavi sonuçları hasta çift ve diğer kişiler tarafından kolay farkedilmez. Bu nedenle İnfertil çifti tedavi eden ve yönlendiren hekimin omuzlarında ahlaki açıdan çok ciddi bir yük vardır. Ve hekimler bir üst düzey kuruma hastayı sevk etmeden önce yaptıkları ve yapmadıkları ile hastaya zarar vermemelidir. Jones Jr. H.W.

-Keep the first wife, and marry a non - carrier partner -No more children -Marry a non-carrier partner -Keep the first wife, and marry a non - carrier partner -Continue to have children and take chance -Pre-implantion diagnosis with in vitro fertilization (IVF)

Değişik Ülkelerde ART ile ilgili çok değişik kurallar ve yasalar var, hatta bu yasalar ve kurallar coğrafik ve kültürel açıdan birbirine son derece yakın İskandinav Ülkelerinde bile çok farklıdır.

Finlandiya’da ART ile ilgili herhangi bir yasa yok, buna karşın Danimarka, Norveç ve İsveç’te var. Donör spermi kullanmaya Danimarka ve Finlandiya’da yasalar karşı değil ama etik kurallar karşı. İsveç’te doğan bebek, spermin kimin tarafından bağışlandığını bilme hakkına sahip. Oocyt dondurmak Danimarka ve İsveç’te serbest, Norveç’te yasak. Oocyt donation Danimarka’da yasak. Jones ve Cohen/San Fransisco Kongresi

Yanlış yaşam Yanlış doğum

Bir kadın çocuk doğurmak için sevgi, yani özellikle cinsel ilişkiyle gebe kalmalıdır. Donum Vitae

Katolik, Ortodoks ve Protestan’lık gibi üç ana Hırıstiyanlık öğretisinde, genetik madde hibe etmek yasaklanmıştır.

İv Psalti Tüpteki bebek

Musevi Yasaları ve ART “Meyveli ol ve çoğal”. Adem’e Allah’ın birinci emri; “Meyveli ol ve çoğal”.

Musevi dini kiralık anneliği yasaklamaz.

Talmud’a ve Musevi yasalarına göre AID yasaklanmamıştır ve yapılabilir.

Musevi yasalarına göre oosit bağışlamak yasak değil. Ancak anne kim ? Oositi veren mi, yoksa bebeği taşıyan mı ? Sorunun cevabı: Doğumu yapan kadın bebeğin annesidir.

Doğrusu, biz insanı karışım olan bir (ovum ile) sperm’den yarattık El İnsan Suresi

İnfertilite araştırmaları için İslam görüşü: Eğer Yardımla Üreme Tekniklerinin doğacak çocuğa zarar vereceği inancı varsa uygulanamaz.

Ayrıca İnfertilite için gerekli tedavi yöntemlerinin uygulanması yasaklanmadığı gibi teşvik edilmiştir.

İslam Fıkıh Akademisi, Cidde Dünya Sağlık teşkilatının resmi bölgesel ofisi, İskenderiye İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu ‘nun müşterek hazırladığı 1998 yılında Küveyt’te toplanan bilimsel heyetin aldığı kararlar. Toplantıya katılanlar:İslam Bilim Adamları, Doktorlar Eczacılar, İslam Hukukçuları, Biologlar ve diğer insanla ilgili bilim dalları vardı.

Her çocuğun İslam düzeni içinde meşru olarak doğması evlilik kuralları içinde güvenceye alınmıştır ve her çocuk anne ve babasının meşru çocuğu olma hakkına sahiptir.

2. Kuran’da belirtildiği üzere İslam dini bilgi ve ilim dinidir. Zumur Suresi 39/9 Öyleyse bilimsel araştırmalara destek olmalıdır. Bu iki görüş birleştirildiğinde Allah tarafından verilmiş Genetik yapıyı değiştirmediği sürece Genetik bilimi ve buna ilişkin tüm araştırmalar ve bilgiler İslam dini tarafından teşvik edilir ve desteklenir.

Embriyo dondurularak saklanabilir Embriyo dondurularak saklanabilir. Ancak bu embriyo başka bir kişiye verilemeyeceği gibi eğer bu arada eşler boşanır ise imha edilir ve transfer yapılamaz.

İslama göre genlerin karışması önlenmeli ve genlerin saflığı sağlanmalıdır. Her çocuğun bilinen bir annesi ve babası olmalıdır.

Eğer kadının eşi ölmüşse eşinin dondurularak saklanmış spermini daha sonra gebelik için kullanamaz.

3. Kuran’da belirtildiği gibi insan kendi sağlığını korumalı ve ona zarar veren tüm eylemlerden kaçınmalıdır. Bakara suresi 2 / 195 Daha da öte eğer bir hastalık varsa bu hastalık ister sonradan olma bir hastalık, isterse kalıtımsal bir hastalık olsun mutlak tedavi edilmelidir. Bu Allah’ın öğretileriyle asla ters düşmez.

4. Genetik yapısı ne olursa olsun her insanın onuruna ve haklarına saygı duyulmalıdır.

Sperm donation, oosit donation, embriyo donation ve kiralık uterus-anne kabul edilmez.

Etik Olarak Kabul Edilmeyen Yöntemler Kloning: Genetik olarak birden çok fetus oluşturma. Şimera: Fertilize oosit içine başka bir genetik bilgi yerleştirme. Hibrid: Genetik olarak farklı yapıda iki türü çaprazlama (Örneğin: İnsan-Hayvan).

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ 5. BÖLÜM Yasaklar- MADDE 17 Kendilerine ÜYTE uygulanacak adaylardan alınan yumurta ve spermler ile elde edilen embriyoların bir başka maksatla veya başka adaylarda, aday olmayanlardan alınanların da adaylarda kullanılması ve uygulanması ve bu yönetmelikte belirtilenlerin dışında her ne maksatla olursa olsun bulundurulması, kullanılması, nakledilmesi, satılması yasaktır.

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ 5. BÖLÜM Yasaklar- MADDE 17 Adaylardan fazla embriyo alınması durumunda eşlerden her ikisinin rızası alınarak embriyolar dondurulmak suretiyle saklanabilir. Beş yılı geçmemek şartıyla, merkez tarafından tespit edilecek süre içinde her iki eşin rızası alınarak aynı adayda kullanılabilir. Bu süre sonunda veya eşlerden birinin ölümü veya eşlerin birlikte talebi veya boşanmanın hükmen sabit olması halinde, bu süreden önce saklanan embriyolar derhal imha edilir. Saklama, kullanma ve imha bilgileri Komisyon tarafından belirlenen sürelerde Bakanlığa bildirilir. Saklama ve imha işlemlerinin yapılmasında Ek 3’deki Embriyo Saklama Bilgi Fişi ve Embriyo İmha Bilgi Fişi ile ÜYTE Uygulanacak Çiftlere Ait İzin Belgesi doldurulur.

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ 5. BÖLÜM Yasaklar- MADDE 17 Üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanması yasaktır. Ancak tıbbî zorunluluk hallerinde üreme hücreleri ve gonad dokuları saklanabilir. Saklanan üreme hücreleri ve gonad dokuları evlilik dışında ve başka şahıslar için kullanılamaz. Dondurulan üreme hücreleri ve gonad dokuları alınan kişinin isteğine göre imha edilebilir.

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ 5. BÖLÜM Yasaklar- MADDE 17 Yardımcı üreme tekniklerinin uygulandığı merkezlerde üçten fazla embriyo transfer edilmemesi esastır. Yaş faktörü, embriyo kalitesi ve benzeri tıbbî zorunluluk hallerinde üçten fazla embriyo transfer edilmesi durumunda uygulamayı yapan tabip gerekçesini belgelendirmek zorundadır.

Hekimlik şifa veremediği durumlarda bile teselli etmeyi bilmelidir. Hasta bozuk bir makine olmadığı gibi bizde onları tamir eden teknisyenler değiliz. Bilim “Manolya” gibidir. Daha koklarken solmaya başlar. Birçok alanda bugünün gerçeği, yarının yanlışı olabilir. V. GOMEL

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ 5. BÖLÜM Yasaklar- MADDE 17 Üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbî zorunluluk hallerinin nelerden ibaret olduğu, üreme hücreleri ve gonad dokuları saklanmasına ilişkin diğer usül ve esaslar Bakanlıkça yayımlanacak tebliğle belirlenir.

Medeni Yasamızın 27. Maddesi: “Şahsiyet, çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu andan başlar”.

CONCLUSION If a method is being used in one country it must be allowed in all countries. Otherwise there will be big discrimination since only the rich couple can easily travel and use this fascility. O.KADAYIFÇI