Etik İlkeler

KAYNAK Öğretmenlik Mesleğinde Etik, editör İbrahim KAYA, Paradigma Akademi Yayınları

Ana Başlıklar Etik İlkeler Etik Değerlendirme Etik Kararverme Aşamaları

Adalet,Eşitlik Adalet: Eşitlere eşit davranılması Hakkın gözetilmesi ve yerine getirilmesi . Haklı ile haksızın ayırt edilmesi adaletle sağlanır. Kurum açısından adalet personele, kuruma katkıları oranında haklarının, kurallara aykırı davranmaları oranında da ceza verilmesidir Eşitlik: Yararların, sıkıntıların, hizmetlerin dağıtılmasında uygulanacak sınırların belirlenmesi Eşitlik, dürüstlük ve adalet kavramları ile bütünleşmiş bir kavramdır Temel bireysel eşitlik: toplumdaki tüm vatandaşların bir oy hakkının olması; tüm eşitlere eşit davranılması Kısmı eşitlik: Çiftçilerle işadamlarının gelir düzeylerinin farklı olması nedeniyle vergi ödemelerinde fark; farklı gruplara eşitlik sağlamak için farklı davranılmasını içeren eşitlik Blokların eşitliği: Kadın-erkek, genç yaşlı gibi doğal blokların eşitlenmesi çabaları

Dürüstlük ve Doğruluk Doğruluk gerçeyi söylemek, yani sözlerimizi gerçeye uydurmaktır Dürüstlük (samimi olmak) gerçeği sözlerimize uydurmak, yani sözlerimize bağlı kalmak ve beklentileri gerçekleştirmektir Dürüstlük, doğruluğu içerir Dürüstlük T.D.K sözlüğünde “doğruluk” olarak, diğer sözlüklerde ise “özü sözü bir olma”, “olanı olduğu gibi yansıtma", “gerçeği saklamama”, “bildiğinden, inandığından ve olduğundan başka türlü görünmeye veya göstermeye çalışmama” olarak tanımlanır

Doğruluk Doğruluk, hakikat olarak da kullanılan felsefe terimi Felsefenin bütün gelişim aşamalarında, felsefe içi tartışmalarda ve tanımlamalarda belirleyici bir konu başlığı olarak yer almıştır. Doğruluk  gerçek’ten ya da gerçeklik’ten ayrı olarak belli bir gerçekliğin düşünsel ya da zihinsel olarak temsil edilmesi ve temsilin gerçeklige uygun olması halidir

Dürüstlük Dürüstlük (samimiyet) terimi kişinin başkalarına karşı dürüstlüğü kadar, kendisine karşı dürüstlüğünü de kapsar. Kişinin kendisine karşı dürüst olması, özetle, yapmış olduğu nefsani hareketleri ve manevi vazifelerini yerine getirmesini, aksatıcı hareketleri, yani hatalarını nefis denetlemesi sırasında hiçbir bahane ve mazeret bulmadan kendisine açıkça itiraf etmesidir.

Dürüstlük Samimiyet teriminin karşıt anlamlısı olan samimiyetsizlik (ikiyüzlülük) ise kişinin nefsaniyetini maskeleyebilmek üzere hatalarına bahane ve mazeretler bularak, gerçeği olduğundan başka türlü görmeye veya göstermeye çalışması olarak tanımlanır. Samimiyetsizlik insanlar arasındaki dostluğa, sevgiye, karşılıklı güvene engel olan bir kusurdur.

Tarafsızlık, Sorumluluk Tarafsızlık: Tarafsızlık veya nesnellik, insanın bireyleri veya nesneleri oldukları gibi görebilmesi, ve bu görüntüyü bireyin kendi istek ve korkuları ile oluşturduğu görüntüden ayırabilmesidir Sorumluluk: Belirli bir görevin ,istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir Sorumluluğun iki türü Üstlere hesap vermeyi içeren sorumluluk Bir işi yapmayı üstlenmek anlamında sorumluluk

İnsan Hakları, Hümanizm İnsan Hakları: İnsanın ,insan olma özelliği nedeniyle sahip olduğu; dokunulmaz, devredilemez, vazgeçilemez nitelikte, kişiye bağlı haklardır Hümanizm: İnsan varlığının insani erdemlerce biçimlendirilmesi, insanlık çabası, insanın insancıl bir biçimde eğitilmesidir insanların gelişme ve yetişme yeteneğinden, insanın erdemleriyle kişiliğininin göz önünde tutulmasından yola çıkarak , insanın çokyönlü yetişmesini, özgürce etkinlikte bulunmasını, yaratıcı güçlerini ve yeteneklerini kullana bilmesini amaçlayan, insan toplumunun gelişmesine ve özgürleşmesine yönelik düşünce ve çabaların bütünüdür

Bağlılık, Hukukun Üstünlüğü Bağlılık: Personelin kurum üyeliklerini sürdürmeleri ve kurumda kalmak istemleri Kuruma bağlı personel, kurumdan etkilenir ve kendileri de ortak amaçların gerçekleştirilmesi için ortaklaşa bir çaba gösteriyorlar Hukukun üstünlüğü: hukuk düzeninin toplumda egemen kılınması; Hukuk üzerinde siyasi baskı olmaması; Yasaların kişilere göre çifte standartlı uygulanmaması; Suçlunun kısa sürede yakalanıp cezalandırılması; Yargısız uygulama yapılmaması; yetkili kişi ve kuruluşların yasalara saygılı olması Hukukun üstünlüğü bireye ve topluma güven, huzur, mutluluk ve rahatlık verir

Sevgi, Hoşgörü, Saygı Sevgi: insanın kendisiyle ve başkalarıyla yaratıcı bir ilişki kurması Sevgi, sorumluluğu , ilgi ve bakımı, saygı ve bilgiyi, başkasının yetişme ve gelişmesi için istek duymayı gerektirir Hoşgörü: insanı, insanlığı anlamak, bilmek, saygı duymaktır. insanların birbirlerinden farklı duygu, düşünce, davranış, tutum, eylem biçimleri olduğunu kabul etmektir; İnsanın karşısındaki insanla etkileşirken, onunla eşduyum (empati) içinde olmaya; etkileşim konusunda onun algılarını tanımaya çalışmasıdır; Böylece ona tepkide bulunması; ve ona belli bir sınır içinde kusurluluk hakkı tanımasıdır Saygı: Birçok kişinin bildiği ve beklediği gibi korkmak ve çekinmek değildir. Saygılı olmak , bir insanı olduğu gibi görebilme yetisini ve onu özgün bireyselliği içinde fark edebilmeyi anlatır Saygı bir insanı, bir kişi olarak göre bilmek, onun kişiliğini ve biricikliğini fark etmek demektir

Demokrasi, Olumlu İnsan İlişkileri, Hak ve Özgürlükler Demokrasi: insana bir değer olarak önem veren ve insan kişiliğinin özgürce ve etkisiz olarak geliştirilmesine olanak sağlayan bir yönetim biçimi Yönetimde insan ilişkileri, insanlar için, insanlarla birlikte etkili biçimde çalışabilme becerisidir Sağlıklı insan ilişkileri için bireylerin yetenek ve güçleri kadar ,zayıf yanlarının ve gereksinimlerinin neler olduğunun anlaşılması gerekir Hak ve özgürlükler bir arada kullanılan ancak birbiri ile karıştırılan kavramlardır Özgürlük, bireyin bir şeyi yapma ya da yapmama serbestliğidir Hak özgürlükten daha geniş kavramdır; yalnızca serbest olmayı değil, bunun yanı sıra devletten ya da toplumdan bazı istemlerde bulunmayı da içerir Eğitim hakkı ve eğitim özgürlüğü

Özgürlük Jean Paul Sartre : Özgürlük insanın omzundaki bir yüktür.Çünkü özgürlük kendisiyle birlikte sorumluluk,suç ve ceza getirmektedir.Buna rağmen özgürlük,yine de insan soyluluğunun biricik kaynağıdır. Jean Paul Sartre : Yalnızca insanda varoluş özden önce gelir.İnsan önce vardır,sonra şöyle ya da böyle olur.Çünkü özünü kendi yaratır. Joe E. Lewis: insan dünyaya bir defa gelir. Adam gibi yaşarsa bir defa gelmek yeterlidir.

Etik Değerlendirme Etik değerlendirme yaşanmakta olan ya da geçmişte yaşanmış olayları-durumları-süreçleri, etik boyutlarına odaklanmış çözümleyici bir yaklaşımla ele almayı, o somut durumlarda hangi etik ilkelerin ve kuralların, hangi gerçekleşmiş ya da potansiyel etik sorunların gündemde bulunduğunu saptamayı ifade eder

Etik karar verme aşamaları Dur ve Düşün Amaçların tanımlanması Gerçekleri Bilmek Seçenekleri Geliştirmek Sonuçları göz önüne almak Seçmek ve karar Vermek Gözden geçirmek ve Değiştirmek

Dur ve Düşün Daha doğru karar vere bilmek için en bilinen ve eski aşama- durup konu üzerinde iyice düşünmektir. Böylece karar verilecek konunun sakin bir şekilde analizinin yapılması olanaklı olacaktır. Bunun yapılması kötü seçimlere karşı hem bir önleyici rol oynar hem de bir disiplin getirir

Amaçların Tanımlanması Seçeneklere karar vermeden önce kısa ve uzun süreli amaçların tanımlanması gerekir Bu noktada istediğimiz yada istemediğimiz şeylerin vereceğimiz karar tarafından nasıl etkileneceğini ve bunların içinde en önemli olanın ne olduğuna karar verilmesi gerekmektedir

Gerçekleri Bilmek Akıllı seçimler yapıla bilmesinin en önemli destekleyicisi yeterli bilginin toplanmasıdır. Gerçekleri bilmiyorsak iyi karar veremeyiz Gerçeklerin belirlenmesi için öncelikle neyi bildiğimize ve neyi bilmemiz gerektiğine karar vermek gereklidir

Seçenekleri Geliştirmek Bu aşamada neye ulaşmak istediğimizi iyi bilerek doğru yargılarda bulunup, almak istediğimiz kararla ilgili seçenekler listesi oluşturmak ve eylem listesi belirlemeliyiz

Sonuçları Göz Önüne Almak Karar sonucunda sergilediğimiz eylemlerimiz her hangi bir etik ilkeyi ihlal edecek mi? Yasa ve kurallara aykırı mı? Birine karşı saygısızlık, sorumsuzluk, özensizlik ya da adaletsizlik yaratacak mı?

Seçmek ve karar vermek Eğer seçiminiz hala belirginleşmemişse o zaman Saygı duyduğunuz kişilerle karara ilişkin yargınızı konuşunuz Gerçek ya da hayali olarak kafanızda yaratacağınız en dürüst ve etik yargılamalar yapabilen kişi sizin yerinizde olsaydı nasıl davranırdı? Yapacağınız şeyi başkaları bilseydi ne hissederdiniz? Altın kural: başkalarının sana davranmalarını istediğin gibi davran

Gözden Geçirmek ve Değiştirmek Kestirimler konusunda büyük bir çaba göstermemize ve yeterli bilgi toplanmasına rağmen bazı kararlar kaçınılmaz olarak yanlış olabilir. Etik karar verme sürecinde kararların sonuçları izlenmelidir. Eğer beklenmeyen sonuçlar ortaya çıktıysa karar yeniden değerlendirilmeli ve duruma göre yeni kararlar alınmalıdır