OSMANLI DEVLETİ’Nİ KURTARMAYA YÖNELİK FİKİR AKIMLARI YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

OSMANLI DEVLETİ’Nİ KURTARMAYA YÖNELİK FİKİR AKIMLARI OSMANLICILIK İSLAMCILIK TÜRKÇÜLÜK BATICILIK YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

OSMANLICILIK Milliyetçilik akımının Osmanlı ülkesine etkisi sonucunda ilk defa II. Mahmut devrinde ortaya çıktı. Tanzimat devrinin temel düşüncesi Osmanlıcılık oldu. Namık Kemal, Mithat Paşa, Mustafa Fazıl Paşa, Ziya Paşa gibi düşünür ve devlet adamları tarafından savunuldu. Osmanlı Devleti’nin ve toplumunun yeniden yapılandırılmasını hedeflemiştir: Devlet, Osmanlı Devleti Ülke, Osmanlı Vatanı İnsanlar, Osmanlı Vatandaşı Kültür, Osmanlı Kültürü olmalı Sistem. Meşruti demokrasi olmalı, böylece tüm vatandaşlar siyasi sisteme katılabilmelidir. Ekonomik çıkarlar ve vatan sevgisi birleştirici olmalıdır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU OSMANLICILIK Görüşlerini Mizan, Hürriyet gibi dergi ve gazetelerde ifade etmişlerdir. Bu fikrin destekleyicisi örgüt, 1869 tarihinde kurulan GENÇ OSMANLILAR cemiyetidir. Günümüze etkisi özellikle VATAN kavramıyla olmuştur. Osmanlıcılık düşüncesi amacına ulaşmış ve I. Meşrutiyet ilan edilmiştir. Ancak, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların Osmanlı Hıristiyanlarının koruyuculuğunu yaparak onları isyan ettirmesi, bu düşünceye ilk darbeyi vurmuştur. Balkan Savaşları ile de Osmanlıcılık geçerliliğini yitirmiştir. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlıcılık yeniden vurgulanmış, ancak başarı sağlanamamıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU OSMANLICILIK Osmanlıcılık düşüncesinin içinde sayılabilecek bir akım da Prens Sabahattin tarafından savunulan “Teşebbüs-ü şahsi ve adem-i merkeziyet” düşüncesidir. Prens Sabahattin’in düşüncesi; merkezi otoritenin azaltılarak yerine yerel yönetimlerin güçlü olduğu bir sistemin kurulmasıydı. Ekonomik model olarak; liberal ekonomi esas olmalı, özel sektör güçlendirilmeliydi. Ahrar Fırkası adı altında örgütlenmiş ve daha sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na katılmıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU İSLAMCILIK Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu din birliğinde gören, bütün dünya Müslümanları ile bir birliğin kurulmasını amaçlayan düşüncedir. II.Abdülhamit, Tanzimatçıların Osmanlıcılık düşüncesine karşılık iç ve dış siyasette İslamcılık politikasını uygulamaya çalışmıştır. Cemalettin Afgani, Şeyhülislam Musa Kazım, Mehmet Akif, Semsettin Günaltay gibi düşünür ve devlet adamları tarafından oluşturulmuştur. İslamcılar fikirlerini Sırat-ı Müstakim, Sebilürreşad gibi dergi ve gazetelerde ifade etmişlerdir. İslamcılara göre; Devlet İslam Devleti, Ülke İslam Toprakları, vatandaşlar Müslüman, toplum İslam ümmeti, kültür İslam kültürü, padişah da İslam halifesi olmalıdır. Her yönüyle İslama dönülmeli ve yaşanmalıdır. Toplum ve devlet İslami bir sistemle yönetilmelidir. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU İSLAMCILIK İslamcılar neyi savunuyorlardı? Büyük İslâm Birliği: II. Abdülhamit bu amaçla İran, Türkistan, Cava, Afrika, Çin ve Hindistan’a temsilciler göndererek propaganda yapmaya çalıştı. İslâm Terakkiye Mâni Değildir: İslâm dini insanlığın ön plana çıkardığı bütün değerlere, demokrasi, hürriyet, eşitlik, kardeşlik vb. sahiptir Çağdaşlaşma: Batının ilim ve tekniğini, sanayiini almaya mecburuz. Fakat, Avrupalıların bütün adetlerini, ahlâkını ve hayat tarzını kabul edemeyiz. Kadın Hakları: Tesettür şarttır. Fakat bu, kadına hiçbir meşru hakkını kaybettirmez. Kadın da malını erkek gibi istediği şekilde kullanabilir. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU TÜRKÇÜLÜK II. Abdülhamit devrinde, özellikle Hıristiyan unsurların isyanları ile ortaya çıkmıştır. Ziya Gökalp, Akçuraoğlu Yusuf, Ağaoğlu Ahmet, Gaspıralı İsmail, Hüseyinzade Ali, Mehmet Emin Yurdakul gibi düşünür ve devlet adamlarının oluşturduğu bir fikirdir. Türkçülere göre; Devlet Türk Devleti, Ülke Türk Yurdu, Vatandaşlar Türk, Toplum Türk Milleti, Kültür Türk Kültürü, Dil Türk Dili olmalıdır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU TÜRKÇÜLÜK Türkçüler neyi savunuyorlardı? Büyük Türk Birliği: Dilleri, ırkları, adetleri hatta çoğunun dinleri bir olan bütün Türklerin birleşmesi. Osmanlı Devleti bu camia içinde merkezî bir yer işgal edecektir. Gaspıralı İsmail Bey bunu “Dil’de, fikir’de, iş’de birlik” şiarıyla ifade etmektedir. Türk Tarihi ve Kültürü: Türk tarihi Osmanlı Devletinin kuruluşu ile başlamaz. Ondan evvel de büyük bir Türk mazisi ve medeniyeti vardır. Türk Dili: Türk dili, Arap ve Acem dillerinin tesirinden kurtarılacaktır. İstanbul Türkçesi ortak yazı ve konuşma dili haline getirilmelidir. İsimler konulurken Türkçe adların yaygınlaştırılmasına önem verilmelidir. Millî İktisat: Yoksulluktan ve yabancı baskısından kurtulmanın yolu, millî istihsali (üretimi) artırmanın çarelerini bulmak ve Türk iktisadî hayatını yabancı maliyecilerin pençesinden kurtarmaktır. Millî Edebiyat: Halk dilinin ve folklorünün araştırılması, millî vezin olan hece vezninin kullanılması ve halka inilmesi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU BATICILIK Abdullah Cevdet, Celal Nuri, Süleyman Nazif, Ahmet Muhtar Paşa, Kılıçzade Hakkı gibi düşünür ve devlet adamlarıdır. Batılılaşmayı tek kurtuluş yolu olarak görür. Batı tipi eğitim, hukuk, demokrasi, kadın hakları, liberal ekonomi görüşlerinin odak noktalarıdır. Fikirlerini İÇTİHAT ve İLERİ mecmualarında ifade etmişlerdir. Celal Nuri ve arkadaşları Batının herşeyi alınmamalı derken, Abdullah Cevdet ise tek medeniyet olan Batı medeniyetinin herşeyiyle alınmasını savunuyordu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU BATICILIK Batıcılar neyi savunuyorlardı? Abdullah Cevdet’in çıkardığı İçtihad Mecmuası’nda yayınlanan ve Kılıçzade Hakkı’nın kaleme aldığı “Pek Uyanık Bir Uyku” başlıklı iki yazıda batıcıların bütün hedefleri özetlenmiştir.: Fes kâmilen def’edilip yeni bir serpuş kabul olunacaktır. Mevcut kumaş fabrikaları genişletilecek ve yenileri de açılacaktır. Yerli mallarının kullanılması teşvik edilecektir. Kadınlar diledikleri tarzda giyinecekler, yalnız israf etmeyeceklerdir. Polisler ve softalarla, arabacı makulesi kimseler kadınların giyimlerine asla müdahale etmeyeceklerdir. Birer tembellik yuvası olan bütün tekkeler ve zaviyeler ilga olunacak, varidat ve tahsisatları kesilip, Maarif bütçesine ilâve edilecektir. Bütün medreseler kapatılacaktır. Sarık sarmak ve cübbe giymek sadece yüksek alimlere mahsus hale getirilecektir. Mevcut Osmanlı Elifbası atılarak yerine Lâtin harfleri kabul edilecektir. Avrupa Medeni Kanunu kabul edilerek bugünkü evlenme-boşanma şartları tamamiyle değiştirilecektir. Birden fazla kadınla evlenmek ve bir sözle boşamak usulleri kalkacaktır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU