Ankara Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası BİLİRKİŞİ EĞİTİMİ Bilirkişiliğin mevzuattaki yeri, Bilirkişilik Yönetmelkileri Mehmet Taştan Ankara Cumhuriyet Savcısı

Onca içre biriz sonsuza yansır gibiyiz Aynı ruhtan yücelen bir nice unsur gibiyiz Onca içre biriz sonsuza yansır gibiyiz Mevlana

Bilirkişilik Mevzuatı Ceza Davalarında Bilirkişilik Mevzuatı a-) 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (Kanunun 62 ilâ 73 maddeleri) b-) 8196 Sayılı Bilirkişi Yönetmeliği Hukuk Davalarında Bilirkişilik Mevzuatı a-) 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (Kanunun 266 ilâ 287. maddeleri) b-) 16035 sayılı Bilirkişi Yönetmeliği

5271 SAYILI CEZA MUHAKEMESİ KANUNU Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişi atanır. (m.63/1) Ancak hâkimlik / savcılık mesleğinin gerektirdiği genel ve hukukî bilgi ile çözülmesi mümkün konularda bilirkişi dinlenemez. (m.63/1) Bilirkişi raporunda, hâkim /savcı tarafından yapılması gereken hukukî değerlendirmelerde bulunulamaz. (m.67/3)

Kimler bilirkişi atanabilir? (m.64) Bilirkişiler, il adlî yargı adalet komisyonları tarafından her yıl düzenlenen bir listede yer alan gerçek veya tüzel kişiler arasından seçilirler. Bu listelerin düzenlenmesine veya listelerde yer verilenlerin çıkarılmalarına ilişkin esas ve usuller, yönetmelikte gösterilir.

Yemin (m64/5) İl adlî yargı adalet komisyonu huzurunda "Görevimi adalete bağlı kalarak, bilim ve fenne uygun olarak, tarafsızlıkla yerine getireceğime namusum ve vicdanım üzerine yemin ederim." sözlerini tekrarlayarak yemin ederler. Bu bilirkişilere görevlendirildikleri her işte yeniden yemin verilmez.

Bilirkişiliği Kabul Yükümlülüğü (m.65) a) Resmî bilirkişilikle görevlendirilmiş olanlar b) il adlî yargı adalet komisyonu bilirkişi listelerinde yer almış bulunanlar. c) İncelemenin yapılması için bilinmesi gerekli fen ve sanatları meslek edinenler. d) İncelemenin yapılması için gerekli mesleği yapmaya resmen yetkili olanlar. Bilirkişilik görevini kabul etmekle yükümlüdürler.

Görevlendirme ve Süre (m.66) Bilirkişi incelemesi yaptırılmasına ilişkin kararda, cevaplandırılması uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren sorularla inceleme konusu ve görevin yerine getirileceği süre belirtilir. Bu süre, işin niteliğine göre üç ayı geçemez. En çok üç ay daha uzatılabilir. Süresinde raporunu tanzim etmeyen bilirkişi listeden çıkarılabileceği gibi verdiği zararın tazminine de hükmolunabilir.

Bilirkişinin Reddi (m.69) Hâkimin reddini gerektiren sebepler, bilirkişi hakkında da geçerlidir. Madde 22 – (1) Hâkim; a) Suçtan kendisi zarar görmüşse, b) Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa, c) Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise, d) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa, e) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa, f) Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa, g) Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa, Hâkimlik görevini yapamaz. Madde 24 – (1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.

Bilirkişilik ve Tanıklık Tanıklara ilişkin hükümlerden bu bölümdeki maddelere aykırı olmayanlar bilirkişiler hakkında da uygulanır. (m.62) Tanıklıktan çekinmeyi gerektirecek sebepler bilirkişiler hakkında da geçerlidir. Bilirkişi, geçerli diğer sebeplerle de görüş bildirmekten çekinebilir. (m.70)

Aşağıdaki kimseler tanıklıktan (bilirkişilikten) çekinebilir: a) Şüpheli veya sanığın nişanlısı. b) Evlilik bağı kalmasa bile şüpheli veya sanığın eşi. c) Şüpheli veya sanığın kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyu. d) Şüpheli veya sanığın üçüncü derece dahil kan veya ikinci derece dahil kayın hısımları. e) Şüpheli veya sanıkla aralarında evlâtlık bağı bulunanlar. (m 45) Meslek ve sürekli uğraşıları sebebiyle tanıklıktan çekinme Malî işlerde görevlendirilmiş müşavirler ve noterlerin bu sıfatları dolayısıyla hizmet verdikleri kişiler hakkında öğrendikleri bilgiler sebebiyle tanıklıktan (bilirkişilikten) çekinebilirler. (m 46/c)

Tanıklık (bilirkişilik) konusu bilgilerin Devlet sırrı niteliğini taşıması halinde; tanık, sadece mahkeme hâkimi veya heyeti tarafından zâbıt kâtibi dahi olmaksızın dinlenir. Sadece müsnet suçu açıklığa kavuşturabilecek nitelikte olan bilgileri tutanağa kaydettirir. (m.47/3) Açıklanması, Devletin dış ilişkilerine, milli savunmasına ve milli güvenliğine zarar verebilecek; anayasal düzeni ve dış ilişkilerinde tehlike oluşturabilecek nitelikteki bilgiler, Devlet sırrı sayılır. (m. 47/1)

Tanık,(bilirkişi) kendisini veya 45 inci maddenin birinci fıkrasında gösterilen kişileri ceza kovuşturmasına uğratabilecek nitelikte olan sorulara cevap vermekten çekinebilir. Tanığa cevap vermekten çekinebileceği önceden bildirilir. (m 48/1) Tanık hazır olmak için seyahat etmek zorunda kalmışsa, yol giderleriyle tanıklığa çağrıldığı yerdeki ikamet ve beslenme giderleri de karşılanır. (m 61/1)

Tanıklıktan (bilirkişilikten) sebepsiz çekinme (m 71) Madde 60 – (1) Yasal bir sebep olmaksızın tanıklıktan (bilirkişilikten) veya yeminden çekinen tanık hakkında, bundan doğan giderlere hükmedilmekle beraber, yemininin veya tanıklığının(bilirkişilikten) gerçekleştirilmesi için dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her hâlde üç ayı geçmemek üzere disiplin hapsi verilebilir. Kişi, tanıklığa (bilirkişiliğe)ilişkin yükümlülüğüne uygun davranması halinde, derhâl serbest bırakılır.

Ücret Bilirkişiye, inceleme ve seyahat gideri ile çalışmasıyla orantılı bir ücret ödenir. (m.72/1)

8196 sayılı Yönetmelik Ceza muhakemesi kanununa göre il adlî yargı adalet komisyonlarınca bilirkişi listelerinin düzenlenmesi hakkında yönetmelik Bu yönetmeliğin yasal dayanağı CMK 64/1'dir.

1. Madde Bu Yönetmelik, her yıl için il adlî yargı adalet komisyonları tarafından düzenlenecek olan bilirkişi listelerinin hazırlanmasında, uzmanlık alanlarının belirlenmesini, başvurabilecek olanların niteliklerini, müracaat usulünü, değerlendirme esaslarını, listelerin oluşturulmasını ve gerekli durumlarda bu listelerde yer verilenlerin çıkarılma usul ve esaslarını düzenler.

Başvuru süresi 15 gündür Komisyonlar, bilirkişi olarak görev yapmak isteyenlerin komisyon başkanlığına müracaat etmelerini 15 Ekim tarihine kadar ilân eder. (m 5/1) Bilirkişilik yapmak amacıyla listeye kaydolmak isteyenler her yıl 31 Ekim tarihine kadar komisyona bir dilekçeyle başvurur. Bu tarihten sonra komisyona ulaşan dilekçeler değerlendirmeye alınmaz. (m 7/2)

Listeye kabul şartları Gerçek kişilerin; a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması, b) Başvuru tarihinde yirmibeş yaşından küçük olmaması, c) Bilirkişilik yapacağı alanda en az üç yıllık meslekî deneyime sahip olması,

d) Affa uğramış ya da ertelenmiş olsalar bile Devlete karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflâs gibi bir suçtan veya kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, gerçeğe aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık suçlarından biriyle hükümlü bulunmaması,

e) Disiplin yönünden meslekten ya da memuriyetten çıkarılmamış veya sanat icrasından geçici olarak yasaklanmamış olması, f) Komisyonun bağlı bulunduğu il çevresinde oturması veya meslekî faaliyeti icra etmesi, g) Başka bir komisyonun listesinde kayıtlı olmaması,

Tüzel kişilerin listeye kabul şartları a) Hâlen faaliyetine devam ediyor olması, b) Listeye kabul edilen tüzel kişiler adına incelemeyi yapacak olan gerçek kişi ya da kişilerin de listeye kabul şartlarını taşımaları gerekir.

Başvuru usulü Başvurular şahsen yapılabileceği gibi, kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve kuruluş aracılığıyla da yapılabilir. Başvurular 15 Ekim-31 Ekim arasında bir dilekçeyle yapılır. Başvuru dilekçesinde ayrıca Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ile vergi kimlik numarasının belirtilmesi gerekir. (m.7)

Başvuru dilekçesine eklenecek belgeler a) Nüfus cüzdanı örneği, b) Komisyonun bulunduğu il çevresinde oturduğu ya da bu ilde meslekî faaliyetlerini yürüttüğüne dair belge, c) Adlî sicil kaydı, d) Uzmanlık alanına ilişkin diploma, ruhsatname, sertifika gibi belgelerin onaylı örneği, e) Bilirkişilik yapacağı alanda en az üç yıllık meslekî deneyime sahip olduğunu gösteren belge, f) İki adet vesikalık fotoğraf (m 8)

Bir önceki yıla ait listede kayıtlı olanlardan istenecek belgeler a) Komisyonun bulunduğu il çevresinde oturduğu ya da bu ilde meslekî faaliyetlerini yürüttüğüne dair belge, b) Adlî sicil kaydı

Başvuruların değerlendirilmesi (m 9) Başvurular, komisyon tarafından 30 Kasım tarihine kadar değerlendirilir. Başvuru şartlarını taşıyıp (m 6) başvuru belgelerini eksiksiz sunanlar (m 8) listeye kabul edilirler. Redde ilişkin karar ilgilisine tebliğ olunur.

Yemin (m 10) Listeye kabul edilenlere, komisyonca daha önce belirlenen ve ilân edilen gün veya günlerde "görevimi adalete bağlı kalarak, bilim ve fenne uygun olarak, tarafsızlıkla yerine getireceğime namusum ve vicdanım üzerine yemin ederim." şeklinde yemin ettirilir. Yemin Aralık içinde belirlenecek bir günde ya da günlerde yaptırılır.

Oluşturulan listeler 31 Aralığa kadar, UYAP ortamında kaydedilip yayımlanır. Ayrıca ilgili birimlerin tamamına yazıyla bildirilir. Listelerde ismi yazılı bilirkişiler sonraki yıl boyunca yeminli bilirkişi olarak görev yapabilir.

Listeden çıkarılma sebepleri (m 12) a) Listeye kabul şartlarını sonradan kaybetmesi, b) Kanunî bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan kaçınması, c) 5271 sayılı CMK 66/2. fıkrası mucibince listeden çıkarılması teklifinin komisyonca uygun bulunması, d) Listeden çıkarılmayı talep etmesi,

İptal edilen çıkarma sebebi Bilirkişilikle bağdaşmayan tutum ve davranışlarda bulunulması Bu bent “soyut ve belirsiz ifadelere yer verdiğinden, yani somut ve objektif nitelikte bulunmadığından” Danıştay 10 Dairesinin 04.03.2008 tarihli kararıyla iptal edilmiştir.