SAĞLIK BAKANLIĞI ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ HATİCE ŞENSOY KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ

TRANSFÜZYON TIBBI HİZMETLERİ

Hasta Güvenliği İlaç Güvenliği Doğru Hastaya Doğru İşlem Kan Transfüzyon Güvenliği Düşme Riskinin Azaltılması Güvenli Cerrahi Enfeksiyon Riskinin Azaltılması Atık Yönetimi

Transfüzyon Tıbbı Hizmetleri 165 Transfüzyon merkezinde süreçlerin işleyişine yönelik yazılı düzenleme bulunmalıdır. 5   Yazılı düzenleme;     Hangi durumlarda bağışçıdan kan alınacağı,   Bağışçının seçilmesi, bağışçının reddi, bağışçıdan kan alma,   Bağışçı kanının test edilmesi,     Bağışçının bağış sonrası takibi,     Tarama testi pozitif çıkan bağışçının bilgilendirilmesi,     Ürün etiketleme, saklama ve depolama,   Kan ve kan ürünlerinin istemleri,    Yapılan işlemlere dair kayıtların tutulması,    Ürünlerin ilgili birime transferini,     İade edilen ürünlerin iade kabul şartlarını,     İmha edilmesine karar verilen ürünlerin imha usul ve esaslarını içermelidir.

Kan ve/veya kan ürünü ile meydana gelen transfüzyon reaksiyonları kayıt altına alınmalıdır. 10

Bağış Sürecine Yönelik Düzenlemeler Yapılmalıdır. 10 Bağışçı seçimi, hekim tarafından yapılmalıdır. Bağışçı değerlendirmesi, mahremiyete uygun bir ortamda yapılmalıdır. Bağışçı sorgulama formu doldurulmalıdır. Kan alma koltukları pozisyon verilebilen nitelikte olmalıdır.

Kan ve/veya kan ürünlerinin güvenliğini sağlamaya yönelik testlere yönelik düzenleme yapılmalıdır. 15 Bağışçı kanına yönelik aşağıdaki testler çalışılmalı; Hemogram, Grup tayini, Grup tayini için asgari tüp yöntemi kullanılmalıdır. Mikrobiyolojik testler, ▪HBV, HCV, HIV ve Sifiliz etkenlerine yönelik testler çalışılmalı, HBV, HCV ve HIV’e yönelik testlerde asgari mikroelisa yöntemi kullanılmalı, Mikrobiyolojik testlerin pozitif olması durumunda doğrulama testleri çalışılmalıdır. Kan ve/veya kan ürünü için çapraz karşılaştırma testi çalışılmalı, Çapraz karşılaştırma testi için asgari tüp yöntemi kullanılmalıdır.

Kan ve/veya kan ürünlerinin güvenli depolanması ve transferini sağlamaya yönelik düzenleme yapılmalıdır. 15 Kan ve /veya kan ürünleri etiketlenmelidir. Etiket üzerinde; Hazırlayan hizmet biriminin adı, Bağışçının sayısal veya alfabetik tanımı, ABO ve Rh D grubu, Alınma ve son kullanma tarihi, Bileşenin hacmi ve ağırlığı, Depolama sıcaklığı, Antikoagülan ve ek solüsyonlarının adı bulunmalıdır. Saklama dolabı, derin dondurucu, ajitatör veya soğuk odaların sıcaklık takibi yapılmalıdır. Kan ve/veya kan ürününün; Hastane dışı/içi naklinde sıcaklık kontrolü sağlanarak transferi yapılmalı, Transfüzyon merkezinden çıkış saati kayıt altına alınmalıdır. Saklama ve transfer koşullarının sağlanmadığı tespit edilen ürünler kayıt edilerek alınmalı ve belirlenen imha usul ve esaslarına göre imha edilmelidir.

Kan ve/veya kan ürünlerinin stok takibi yapılmalıdır. 10 Kan ve/veya kan ürünleri için haftalık kritik stok seviyesi belirlenmelidir. Kan ve/veya kan ürünlerinin miat takipleri yapılmalıdır.

TRANSFÜZYON GÜVENLİĞİ 20 yüzyılda

TRANSFÜZYON GÜVENLİĞİ Kan ve kan ürünleri transfüzyonu bir sıvı infüzyonu değil, bir doku/organ transplantasyonudur. Alıcının, vericinin ve verilecek kan ürününün seçimi bir sanattır. Transfüzyon ciddi bir iştir. Kan transfüzyonunun erken ve geç mortalitesi 1/2000’dir.

Transfüzyon Güvenliği Uygulamalarının Amacı Yanlış transfüzyon uygulamalarını en aza indirmek Hasta ve bağışçının güvenliğini sağlamak Çalışan güvenliğini sağlamak

Transfüzyon Hatalarının Nedenleri Kayıt sistemlerindeki eksiklikler, Kimlik doğrulanmaması, Uygulayıcıların dikkatsizliği, Grubu uygun olmayan ürün kullanımı, Saklanma zamanı geçmiş ürün kullanımı, Cross match yapılmamış ürün kullanımı olarak sıralanabilir.

HSKS Kapsamında Transfüzyon Güvenliği Uygulamalarının Değerlendirileceği Bölümler Transfüzyon Merkezi Klinikler Ameliyathane Doğumhane Yoğun Bakım Diyaliz Yeni Doğan Yoğun Bakım

HSKS Kapsamında İstenen Yazılı Düzenlemelerin İçeriği Kan ve/veya kan ürünü istemi nasıl yapılmalı Kimlik doğrulama nasıl olmalı Çapraz karşılaştırma test sonucunun kontrolü nasıl yapılmalı Vital bulgular nasıl izlenmeli Transfüzyon reaksiyonu durumunda yapılması gerekenler

Kan Ve/Veya Kan Ürünü İstemi Nasıl Yapılmalı Kan ve/veya kan ürünleri için istem formu doldurulmalıdır. Kan ve/veya kan ürünleri istem formunda; Hastanın; Adı ve soyadı, Protokol numarası, Tedavi gördüğü bölüm, Tanısı, Kan grubu, Transfüzyon endikasyonu, Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı, Hasta kadın ise daha önce doğum yapıp yapmadığı, Kan ve/veya kan ürününün istem gerekçesi, Hazırlanacak kan ve/veya kan ürününün türü ve miktarı, Planlanan veriliş süresi, Hekim kaşesi ve imzası yer almalı

Kan Ve Kan Bileşenleri Acil İstem

Kan Bileşeni İstek Formu - Acil Durumlarda

Transfüzyon Hizmetleri İşlem Basamakları Transfüzyona başlamadan önce transfüzyon hakkında hastaya bilgi verilmeli, aydınlatıcı açıklamalar yapılmalı ( kan ve kan bileşenleri için Bilgilendirilmiş Rıza Belgesi) Hekim tarafından karar verilen kan ürünün adı, miktarı, transfüzyonun süresi, özellikli durumlar (Lökosit filtrasyonu – ışınlama vb.) belirtilecek şekilde hekim istem formuna order edilir. Order edilen kan ürünü hekim tarafından “Kan İstem Formu” doldurularak kan bankasına iletilir. Form hasta dosyasında kalır. Kullanılan formda hastanın kimlik bilgilerinin esiksiz oldurulması gerekir.

Hekim istemine göre crossmatch raporu için hastadan kan alınır Hekim istemine göre crossmatch raporu için hastadan kan alınır. Bu süreçte transfüzyon yapılacak damar yolu uygunluk açısından kontrol edilir. (Damar yolu yetişkinlerde 16-18-20 nolu, pediatrik hastalar için 22-24 - nolu branül tercih edilmelidir.) Kan bankasından kan ürününün hazır olduğuna dair onay alındıktan sonra “Kan ve Kan Bileşenleri Transfer ve Transfüzyon İzlem Formu” her kan ürünü için hasta kimlik bilgileri kontrol edilerek doldurulur. Doldurulan form kan bankasına gönderilir. Kan ve kan bileşeni servise geldiğinde, getiren kişi tarafından hastaya bakan primer hemşireye bilgi verilir.

Transfüzyona başlanmadan önce eldiven giyilerek kan torbası üzerindeki bilgiler iki yetkili sağlık personeli tarafından kontrol edilir ve kontrol eden kişiler tarafından imzalanır İki sağlık personeli tarafından kontrol edilen bilgiler; Kan ve kan bileşeni bilgileri kontrolü Hasta kimlik bilgileri kontrolü Crossmatch etiket kontrolü (Kan Torbası ve Form) Torba numarası kontrolü (Kan Torbası ve Form) Özellikli durumların kontrolü (Filtrasyon, Işınlanma vb) Son kullanma tarihinin kontrolü (Kullanılan antikoagülan maddeye göre) Kan ve kan bileşeni setlenmeden önce homojenliğini sağlamak için 2 dk alt-üst edilir.

Homojenliği sağlanan kan ve kan bileşenine uygun transfüzyon seti (Kan Verme Seti, Lökosit-Eritrosit Filtresi, Lökosit-Trombosit Filtresi) takılır. Transfüzyona başlamadan önce tekrar hasta yanında kimlik bilgileri kontrol edilir. Hastanın; Vücut ısısı, kan basıncı, nabız ve solunum sayısı (vital bulgu ) değerlendirilir Transfüzyon başlangıç saati “ Kan ve Kan Bileşenleri Transfer ve Transfüzyon İzlem Formu” na kaydedilir. Transfüzyon başlatılır. Özellikle erken reaksiyon gelişiminin hemen fark edilmesi için transfüzyonun ilk 15 dk’sı yavaş gönderilir ve 15 dk hastanın yanında kalınır.

“ Kan ve Kan Bileşenleri Transfer ve Transfüzyon İzlem Formu” na Transfüzyona başlandıktan 15. dakikada, Transfüzyon bitene kadar 30 dk.da bir ve Transfüzyon bittikten 1 saat sonra alınan vital bulgular kaydedilir Tüm transfüzyon kayıtları yapıldıktan (vital bulgular, transfüzyonun bitiş saati, reaksiyon gelişip gelişmediğine dair ek not vb.) ve transfüzyon bittikten sonra “Kan ve Kan Bileşenleri Transfer ve Transfüzyon Formu” hasta dosyasına konulur

KANIN VÜCUT ISISINA GETİRİLMESİNE GEREK YOKTUR ODA ISISINDA OLMASI YETERLİDİR Kalorifer üzerinde Kaynamış sularda Etüvde Güneşte ASLA ISITILMAMALIDIR Kan ısıtılınca hemoliz gelişir ve kan proteinleri denatüre olur, bunların sonucu transfüzyon reaksiyonları gelişir

KİMLİK DOĞRULAMA NASIL OLMALI? Bilinci açık olan hastadan aktif iletişim yoluyla Hastadan örnek alırken ve transfüzyon öncesinde Hastaya ait barkod hasta başında yapıştırılmalı Hasta hastanede tek bir protokol ile tanımlanmalıdır

Hastanın bilgilendirilmesi ve rızasının alınmasına yönelik düzenleme bulunmalıdır. Hastanın bilgilendirilmesi ve rızasının alınmasına yönelik yazılı düzenleme bulunmalıdır. Yazılı düzenleme; Bilgilendirilmesi yapılacak riskli girişimsel işlemleri, Riskli girişimsel işlemler öncesinde bilgilendirmenin ve rıza alınmasının; Nasıl yapılacağını, Kim tarafından yapılacağını içermelidir. Bilgilendirme ve rıza alınması ile ilgili süreçte; İşlemin kim tarafından yapılacağı, İşlemden beklenen faydaları, İşlemin uygulanmaması durumunda karşılaşılabilecek sonuçlar, Varsa işlemin alternatifleri,  İşlemin riskleri-komplikasyonları, İşlemin tahmini süresi, Hastanın adı, soyadı ve imzası, İşlemi uygulayacak hekimin adı, soyadı, unvanı ve imzası, Rızanın alındığı tarih ve saat bulunmalıdır. Riskli girişimsel işlemler öncesinde hasta bilgilendirilmeli ve rızası alınmalıdır.

RIZA BELGESİ Transfüzyon işlemine başlamadan önce riskli girişimsel işlemler öncesinde hasta bilgilendirilmeli ve rızası alınmalıdır.

ÇAPRAZ KARŞILAŞTIRMA TEST SONUCUNUN KONTROLÜ NASIL YAPILMALI Uygun damar, uygun kalınlıkta iğne/kateter seçilmeli Damar yolu açık, akım problemi olmamalı Kan ürünü görünümü kontrol edilmeli Kan torbası set takılmadan önce hafifçe çalkalanmalı Standart kan verme seti kullanılmalı Kan ürünü ve hasta kayıtları kontrol edilmeli

Çapraz Karşılaştırma Test Sonucunun Kontrolü Nasıl Yapılmalı Transfüzyon sürecinin güvenliğini sağlamaya yönelik düzenleme yapılmalıdır. Transfüzyon öncesi, çapraz karşılaştırma test sonucu ile hasta bilgileri iki sağlık çalışanı tarafından doğrulanmalıdır. Transfüzyondan hemen önce, iki sağlık çalışanı tarafından; Hastanın kimliği, Kan ve/veya kan ürününün türü ve miktarı, Ürünün planlanan veriliş süresi doğrulanmalıdır.

Vital Bulgular Nasıl İzlenmeli Transfüzyonun ilk 15 dakikası sağlık çalışanı tarafından gözlenmelidir Transfüzyon boyunca her 30 dakikada bir hastanın vital bulguları izlenmelidir

Transfüzyon Reaksiyonu Durumunda Yapılması Gerekenler Nelerdir. Acilen; Transfüzyon hemen durdurulur Hastanın hekimine haber verilir İntravenöz yol %0.9 NaCl çözeltisi ile açık tutulur Mavi Kod başlatılır

Transfüzyon Reaksiyonu Durumunda Yapılması Gerekenler Nelerdir? Doğru kan ürününün doğru hastaya verildiğinden emin olunur. Hasta değerlendirilerek transfüzyon reaksiyonu olup olmadığına, Transfüzyon reaksiyonu ise ne tür bir reaksiyon olduğuna alınması gereken önlemlere karar verilir. Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu, Anaflaksi, Transfüzyon ile ilişkili sepsis Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı (TRALI)

Kan ve Kan Bileşenlerinin Transfüzyon Reaksiyonlarının Sınıflandırılması İmmunolojik Reaksiyonlar İmmunolojik Olmayan Reaksiyonlar

Transfüzyon Reaksiyonu Durumunda Yapılması Gerekenler Nelerdir? Hemogram, LDH, üre, kreatinin, elektrolitler, bilirubinler, PTZ, APTT, Tam idrar tahlili istekleri yapılır ve örnekler laboratuvara gönderilir Transfüzyon reaksiyonun 12 ve 24 saat sonra örnekler tekrar alınır. Hastanın dosyasına; Transfüzyon reaksiyonunun tipi, İnfüzyonun başlangıcından reaksiyon belirinceye kadar geçen süre, Transfüze edilen kan ürününün hacmi, Ürün tipi, Torba numarası kaydedilir. Transfüzyon güvenliği için Güvenlik Raporlama Sistemi Bildirim Formu (GRS) doldurulur. Kalite Yönetim Birimine gönderilir.

2013 Yılı Transfüzyon İle İlgili GRS Bildirimleri Hastanemizde Kan ve kan ürünler ile ilgili 8 adet Güvenlik Raporlama Bildirimleri olmuştur GRS ‘ler Hasta Güvenliği Komitesinde görüşülür DÖF başlatılır Transfüzyon Komitesine yönlendirilir Transfüzyon Komitesi Kök Neden Analizi ve Eğitim planlar/yapar.

Transfüzyon Reaksiyonu Durumunda Yapılması Gerekenler Nelerdir? Transfüze edilen kan ünitesi, İğnesi çıkarılmış olarak kan seti, Aynı damar yoluyla verilen diğer solüsyonlar, Bu transfüzyonla ilişkili tüm form ve etiketler transfüzyon merkezine gönderilmelidir.

Depolama ve Saklama Kan ve kan ürünün bütünlüğü sağlanmalı Saklama dolapları ve ortamları 2- 6 derece olmalı 1 derece altında hücre parçalanması 6 derecenin üzerinde bakterial kontaminasyon

Kan Ve Kan Ürünleri Transferlerinde; Sıcaklık korunmalı 30 dakika oda ısısında bekleyen kanlar kullanılmamalı Ürün iadesi kabul edilmemeli

Kan ve kan ürünleri transferi; Hasta için hazırlanan kanların tümü aynı anda istenmemeli takılacak diğer kan, takılan kanın bitmesine yakın Transfüzyon Merkezinden İstem ile transferi sağlanmalı

Kan saklanacak ise; Kan merkezinde saklanmalı Serviste yada ameliyathanede saklanmamalı Dikkat! Kan merkezinden alınan kan kullanılmayacaksa 30 dakika içinde transfer çantasından çıkmamışsa kan merkezine geri gönderilmeli

Kan Merkezinden Alındıktan 4 Saat Sonra Kan Transfüzyonu Bitmiş Olmalı

TC Sağlık Bakanlığı Eylül, 1997 tarih ve 17728 sayılı genelgesi ile kan ve kan ürünlerinin kullanımı alanında çalışmalar yapmak, uygulamaların geliştirilmesini sağlamak ve karşılaşılan sorunları çözmek amacıyla hastane transfüzyon komitelerinin kurulması gerekliliği belirtilmiştir.

TRANSFÜZYON KOMİTESİ KURULUŞ AMACI Kan ve kan ürünlerinin temini, kan kompenentlerinin hazırlanma oranları, kanın saklanma ve kullanım güvenliği konularında hastane politikası oluşturmak, Kan ve kan ürünlerinin kullanıldığı tüm olgularda transfüzyon endikasyonunu değerlendirmek, Hasta ihtiyacını karşılama konusunda kan merkezinin yeterliliğini değerlendirmek, Kan ve kan ürünlerine bağlı transfüzyon reaksiyonlarını değerlendirmek.

KURULUŞU Hastane yönetimi, kan merkezi ve kan ürünleri kullanılan tüm bölümler ve kan merkezi transfüzyon komitesinde temsil edilmelidir. Hastane başhekimi veya görevlendireceği bir başhekim yardımcısı komitede bulunmalıdır. Kan merkezinden sorumlu doktor mutlaka komite üyesi olmalıdır. Cerrahi, anesteziyoloji, dahiliye, pediatri, kadın hastalıkları ve doğum bölümlerinin temsilcileri ile eğer hastanede mevcut ise hematoloji, onkoloji, yenidoğan ünitesi, ortopedi, nefroloji (hemodiyaliz), kardiyovasküler cerrahi, kan merkezi laboratuvar uzmanı komitede yer almalıdır. Yoğun transfüzyon yapan servisler ile kan merkezinden birer temsilci hemşire, istatistikler ve kayıtlar önem taşıyacağından bir istatistik veya arşiv görevlisi komitede bulunmalıdır. Uzman sayısının bu yapılanmaya yeterli olmadığı hastanelerde bu konuda ilgi, istek ve bilgi birikimine sahip uzmanlar komiteyi oluşturmalıdır. Konuya ilgi duyan sağlık personelinin toplantılara katılmasına izin verilmelidir. Hastanenin kan kullanım politikasında doğrudan etkin olan kan merkezi sorumlu doktoru komitenin mutlak üyesi olmalıdır. Ancak başkan olması zorunlu değildir. Hastanede hematoloji uzmanı var ise, hematoloji uzmanının başkan olması tercih edilmelidir.

Transfüzyon Komitesi Komite, yılda en az 3 kez, gerektiğinde daha sık toplanmalı,toplantıda alınan kararlar karar defterine kaydedilmeli ve raporlar hastane ilgili personeline sunulmalıdır.

Kan ürünlerinin hasta tabelalarına order edilmesinin elektif şartlarda hastanın hekimi tarafından, nöbetlerde ve acil durumlarda nöbetçi uzman doktor tarafından yapılmasına karar verildi.

SONUÇ OLARAK

Sağlıkta Güvenlik

“İnsanın en büyük buluşu anlaşarak ekip halinde çalışmasıdır” B “İnsanın en büyük buluşu anlaşarak ekip halinde çalışmasıdır” B.Jenning TEŞEKKÜRLER TEŞEKKÜRLER