XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi Aşılama Programı ve Yeni Aşıların Programa Dahil Edilmesi Dr Niyazi ÇAKMAK Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar ve Bağışıklama Birimi XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Denizli, 26 Ekim 2007

Bütün ülke ve bölgelerde çocuk ölümlerinin çoğu bir kaç nedene bağlı Lancet Child Survival series: Temel bulgular Bütün ülke ve bölgelerde çocuk ölümlerinin çoğu bir kaç nedene bağlı

Aşılamanın çocuk ölümlerine etkisi Mevcut performans ile önlenebilir ölümler Önlenebilir ölümler; eğer aşılama oranları %90’a çıkarılabilir ve yeni aşılar yaygın kullanılabilir ise = %60-70 düzeyinde azalma 2015’den önce önlenemez ölümler

DSÖ Bölgelerine göre aşılanmayan (DTP3) çocuk sayısı, 2000-2005 33.6 32.4 32.5 31.0 29.4 28.2 Hindistan Nijerya Çin Endonezya Pakistan Etopya Kongo (DR) Kaynak: WHO/UNICEF aşılama oran tahminleri 1980-2005, Ağustos 2006

Günün ve geleceğin aşıları 1960 1980 2000 // Difteri Boğmaca Tetanoz YF Influenza Polio Kızamık J E Kızamıkçık HepB Hib (conj) Tifo Kolera Pnömokok (konj) Rotavirüs HPV Meningokok (konj) Dengue Sıtma TB HIV/AIDS Geleneksel aşılar Az kullanılan aşılar Gelecek 2011 sonrası Fırsatlar Bitirilmemiş gündem

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH, US$/kişi başına DSÖ Avrupa Bölgesinde farklılıklar Batı ile Doğu arasındaki kişi başına GSMH farkı 30 kattan daha fazla Bölgede en az 5 değişik ülke grubu mevcut Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH, US$/kişi başına Kişi başına 20,000 ABD$’ndan daha fazla Kişi başına 600 ABD$’ndan Daha az Kaynak: DSÖ Avrupa Bölgesi “Herkes icin sağlık” verileri, Kasım 2005

Yüksek aşı oranına ulaşma ve sürdürmede sağlanan gelişme DSÖ Avrupa Bölgesi 2006 DPT3 oranı 1995

Mevcut durum (2006-2007) Aşılama oranları yüksek, ancak hala salgınlar görülmekte; Her yıl 500 000’i aşkın çocuk DTP’ye karşı korunamamakta; Bütün ülkelerde yüksek riskli ve erişilmesi güç gruplar mevcut; Bölgede hala her yıl 32,000 çocuk aşı ile önlenebilir hastalıklardan ölmekte

Difteri-tetanoz-boğmaca aşısı (DTP3) oranı, Avrupa Bölgesi, 2005* * Alt bölge düzeyinde veri olan yerler gösterilmiştir Kaynak; WHO/UNICEF Ortak Bildirim Formu

Hastalık Kontrol Programları

Avrupa Bölgesinde poliomyelitin yok edilmesinin belgelenmesi, 21 Haziran 2002

Dünyada endemik poliovirus dolaşımı Yerel tip 1 & 2 vahşi virüs yayılımını durduramamış ülkeler Tremendous progress has been made in the Global Polio Eradication efforts. In 1988 more than 1000 polio cases per day were reported in more than 125 countries. In 2003, only 784 cases were reported throughout the year and the poliovirus has been cornered in only 6 countries that are now considered polio-endemic. (India, Pakistan, Afghanistan, Egypt, Nigeria and Niger).

Polio Eradikasyon Programı Riskli Bölgeler Vahşi poliovirüs importasyonunu takiben oluşabilecek transmisyon riski DSÖ Avrupa Bölgesi, 2007 Tehditler artan importasyon riski azalan AFP sürveyansı zayıflayan politik ve finansal taahhüt

Akut Flask Paralizi sürveyansı DSÖ Avrupa Bölgesi

DSÖ Avrupa Bölgesi polio laboratuar ağı 4 küresel ve 3 Bölgesel Referans laboratuar tarafından denetlenen - 37 ülkede 48 laboratuardan oluşan bir ağ Tüm 53 Üye Ülkeyi kapsayan

Poliodan arınmış Bölge statüsünü koruma stratejileri Özellikle yüksek riskli gruplarda yüksek aşılama oranını devam ettirmek Vahşi poliovirüs için duyarlı sürveyansı sürdürmek Bölge polio laboratuar ağının güçlü yapısını ve kalitesini devam ettirmek Ulusal Bağışıklama Programlarının kapasitesini güçlendirmek Her düzeyde güçlü politik taahhütü yeniden kazanmak ve sürdürmek

Küresel kızamık mortalite eğrisi (tahmini), 1980-2005

Kızamık ve kızamıkçık eliminasyonu 2010 yılına kadar: Kızamık ve kızamıkçık eliminasyonu; Konjenital kızamıkçık enfeksiyonunu önlemek (100 000 canlı doğum başına 1 vakadan az) DSÖ Avrupa Bölge Komitesi, 55. Oturumu, 2005: Kızamık ve kızamıkçık eliminasyonu ve konjenital kızamıkçığın önlenmesi hedefi doğrultusunda bağışıklama sistemlerinin güçlendirilmesi

Bildirilen kızamık vakaları DSÖ Avrupa Bölgesi, 1990-2006 %90’ı 6 ülkeden %93’ü 7 ülkeden %82’si 1 ülkeden # Cases 2004 – 90% cases from 6 countries 2005 – 93% cases from 7 countries Kaynak: WHO/UNICEF Ortak Bildirim Formu

Hedef: 2010 yılına kadar kızamık ve kızamıkçık eliminasyonu Her düzeyde politik kararlılık Savunuculuk ve kaynak geliştirme Sürveyans sistemleri ve laboratuar ağı Ulusal kampanyalar Türkiye 2003-5 M Tacikistan 2004 M Kıbrıs 2004 MMR İtalya 2004-5 MMR Belarus 2005 R Kazakistan 2005 MR Fransa 2005 MMR Azerbaycan 2006 MR Ermenistan 2007 MR Özbekistan 2007 MR Türkmenistan 2007 MR Ukrayna 2008 MR Gürcistan 2008 MR Kızamık insidansı

DSÖ Avrupa Bölgesi Kızamık ve Kızamıkçık Laboratuar Ağı 1 Küresel uzmanlaşmış 4 Bölgesel referans 47 ulusal 20 ülke-içi laboratuar

Yeni ve az kullanılan aşılar

2000- 2005 Yeni aşılar ve Hepatit B örneği: Hepatit B aşılama oranı (3 doz), DSÖ Avrupa Bölgesi 2000- 2005

Hepatit B aşılama politikaları, DSÖ Avrupa Bölgesi, 2007 53 ülkeden 45’i rutin çocuk aşılaması uygulamaktadır 45 ülke ortalaması %86 (HepB 3, 2006) 53 ülke ortalaması %74 (HepB 3, 2006)

Yeni aşıları programa dahil etmede politika geliştirme ve karar vermeye yardımcı araçlar Yeni aşıları programa dahil etme rehberi; Ulusal Bağışıklama Programına Aşı Ekleme: Karar ve Uygulama, 2005 DSÖ Avrupa Bölgesinde yeni aşıları programa dahil etme eylem planı

Ülke düzeyinde karar verme süreci Politika ile ilgili konular Program ile ilgili konular X aşısı Halk sağlığı önceliği Hastalık yükü Diğer müdahaleler (diğer aşılar dahil) Etkililik, kalite ve güvenlik Ekonomik ve finansal konular Programın gücü Aşı sunumu Tedarik durumu Aşıyı programa dahil et Programa dahil etmeyi ertele

Yeni aşıların programa dahil edilmesi Bölgesel Eylem Planı Bölgesel stratejileri belirlemek Karar verme sürecine ve ülkelerde aşıların programa dahil edilmesine yardımcı olmak Aşıların programa dahil edilmesinde öncelikleri ve zamanlamayı belirlemek Aşıların programa dahil edilmesini ve etkilerini izlemeyi desteklemek Hedef kitle Ulusal aşılama programı yöneticeleri, karar vericiler ve uzmanlar Ulusal ve uluslararası ortaklar ve donörler Diğer ilgili kuruluşlar ve kişiler

Stratejiler (1) Ülkeler: Karar verirken tüm ilgili tarafları kapsayan etkin süreçler oluşturmak ve kanıta dayalı karar vermek Programa yeni dahil edilen aşılarda yüksek aşılama oranına ulaşmak Aşı sonrası istenmeyen etkileri (ASİE), hastalık insidansına etkileri ve program performansının izlemek Programın ve finansal sürdürülebilirliğini sağlamak ve sahiplik Yeni aşı ile ilgili savunuculuk ve iletişim araçlarını geliştirmek Personeli hazırlamak için eğitim programlarına yatırım yapmak

Stratejiler (2) WHO/EURO Ülkelere mevcut kanıt ve araçları sunmak Ülkelerin karar verme, planlama, uygulama ve izleme süreçlerini geliştirebilmelerini sağlayacak desteği sunmak Ülkelere gereksinim duydukları teknik destek ve uzmanlığı sunmak Ortak desteğini harekete geçirmek için savunuculuk yapmak ve iletişimde bulunmak ve uluslararası ortaklığı cesaretlendirmek

Hib’e bağlı pnömoni insidansı (aşılama sonrası), 2006 Low Low-Medium Medium Medium-High High The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO 2006. All rights reserved Geçici veri Kesin verilerin 2007 sonuna doğru sunulması beklenmekte

Hib içeren aşı uygulayan ülkeler DSÖ Avrupa Bölgesi, 2002 - 2007 2008: Azerbaycan, Gürcistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan 2009: Ermenistan

Meningokok aşısı uygulayan ülkeler DSÖ Avrupa Bölgesi, 2006 Rutin aşılama: Andora, Belçika, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, Luxemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya, İngiltere, İsviçre, Güney Kıbrıs (özel sektör) Risk grupları: Güney Kıbrıs (kamu sektörü)

Pnömokok aşısı uygulayan ülkeler DSÖ Avrupa Bölgesi, 2006 Rutin aşılama: Avusturya, Belçika, Almanya, Fransa, Yunanistan, Luxemburg, Hollanda, Norveç, İsviçre, İngiltere, İtalya (bazı bölgeleri), Güney Kıbrıs (özel sektör) Risk grupları: Estonya, Slovenya, Güney Kıbrıs (kamu sektörü)

Rotavirüs ishallerine bağlı tahmini ölümler (5 yaş altı, 1.000 çocuk için) 0.0-0.1 0.2-0.5 0.6-0.9 1.0-1.9 2.0-3.4

Rotavirüs aşılarının ruhsat durumu ve DSÖ Avrupa Bölgesinde uygulama GSK Rotarix® lisansı ile: 31 ülkede Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Güney Kıbrıs, Çek Cum., Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Latvia, Litvanya, Luxemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Ispanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere Merck RotaTeq™ lisansı ile: 26 ülkede Avusturya, Belçika, Güney Kıbrıs, Çek Cum., Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Latviya, Litvenya, Luxemburg, Malta, Hollanda, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere Rotavirüs aşısı uygulayan ülkeler (Mart 2007 itibarıyla): Avusturya, Belçika, Luxemburg – aşılama takvimlerine dahil ettiler Slovakya, İsyanya – Danışma Kurulunca tavsiye edildi Polonya – karar Danışma Kurulunun incelemesinde

Mevsimsel influenza aşısı DSÖ Avrupa Bölgesi DSÖ İnfluenza Araştırması, 2006 Sadece 5 ülke aşı oranı bildirmekte Hedeflenen yaş grupları: 3 ülke; 6-23 aylık çocuklar 1 ülke; 2-5 yaş arası çocuklar 16 ülke; 50 yaş üstü bireyler 7 ülke mevsimsel influenza aşı uygulamasının kapsamını genişleteceğini bildirmiştir

DSÖ Bölgelerinde servikal kanser vaka sayısı ve insidans tahminleri, 2002 Kuzey AMERİKA 14,670 Orta-Güney AMERİKA 71,862 AFRİKA 78,897 ASYA 265,884 AVRUPA 59,931 Globocan 2002 < 87.3 < 16.2 < 32.6 < 26.2 < 9.3 / 100,000

HPV aşısının ruhsat durumu ve DSÖ Avrupa Bölgesinde uygulama Merck Gardasil™ lisansı ile: 34 ülkede Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Hırvatistan, Güney Kıbrıs, Çek Cum., Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Latviya, Litvanya, Luxemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere HPV aşısı uygulayan ülkeler (9 ülke): Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, İtalya, Luxemburg, Norveç, İsviçre, İngiltere

HPV aşılamasında Bölgesel strateji önerisi Tarama programı ile etkileşim içinde: Her iki müdalenin birbirini tamamlayıcılığı önemli Tarama temel bileşen olarak kalmalı Aşı, kapsamlı servikal kanser kontrol programının bir bileşeni Aşı yakın bir gelecekte maliyet-etkin olabilecek HPV aşılamasında bulgulya dayalı karar verme Hastalık yükü Diğer öncelikler Ülkede servikal kanseri önlemede kullanılan mevcut yöntemler Aşının etkililik / güvenliği Maliyet etkinlik modelleme değerlendirmeleri Aşının maliyeti (düşmesi bekleniyor)

Geleceğe bakış ve öncelikler Bölgesel taahhütleri yerine getirmede öncelikler Kızamık ve kızamıkçık eliminasyon hedefi aracılığı ile ulusal bağışıklama programlarını güçlendirmek Yüksek riskli topluluklara ulaşmak Yeni aşıları programa dahil etmek (Hib, Rota, Pneumo…) Sürveyans ve izleme sistemlerini geliştirmek Sağlık sistemleri bağlamında entegrasyon Diğer bulaşıcı hastalık sürveyansı ile entegrasyon (influenza, ARI, ishalli hastalıklar vs) Laboratuar ağlarının entegrasyonu (polio, MR, influenza, meninjit, pnömoni, ishalli hastalıklar) Mevsimsel influenza, kuş gribi ve pandemi hazırlığı Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005)

Kalan zorluklar Kanıtın uygunsuz kullanımı ve siyasi öncelikli karar verme süreçleri Hedef ülkelerdeki kapasite sorunu Epidemioloji kapasitesinin ve sürveyans sistemlerinin güçlendirilmesi gereksinimi Güvenilir laboratuar desteğini oluşturma gereksinimi Uzun dönem finansal sürdürülebilirliği sağlayabilmek için daha fazla kaynak geliştirme gereksinimi

Teşekkürler