Obtüratör (Enstantane) En basitinden en gelişmişine tüm fotoğraf makinelerinin 4 temel öğesi vardır. Objektif Vizör Diyafram Obtüratör (Enstantane) Konudan gelen ışık önce objektifte toplanır ve odaklanır. Sonra diyaframdan geçerek obtüratüre ulaşır.

DİYAFRAM AÇIKLIĞI Fotoğraf makinelerinde, film düzlemine düşecek ışık miktarını ayarlayan en önemli parçalardan birisi diyaframdır. İnsan gözünde, göz bebeğinin işlevi ne ise fotoğraf makinelerinde de diyaframın işlevi aynısıdır. İnsan gözündeki iris, yarıçapını büyüterek veya küçülterek retinaya gidecek olan ışık miktarını ayarlar. Aşağıdaki şekilden anlayacağınız üzere diyafram da aynı mantıkla çalışır. Normal olarak ortamdaki ışıklılık durumu yoğun ise, başka bir ifadeyle ortam çok ışıklı ise kapalı (kısık), ortam az ışıklı ise açık durumda bulunur. Diyaframın işlevi açısından bir musluğa benzetmek mümkündür. Musluk çok açıldığında suyun çok akması gibi, diyafram açık olduğu zaman da filme düşen ışık miktarı artacaktır. Otomatik makinelerde bu iş elektronik devreler aracılığıyla gerçekleşirken, manuel makinelerde elle yapılır.

Işık miktarına göre ayarlanacak diyafram için diyafram açıklığı değerleri kullanılır ve “f” ile gösterilir. ”f” in tanımı aşağıdaki gibidir; f = Odak Uzunluğu /Diyafram Çapı(D) = Diyafram Açıklığı  Her objektifin kendine göre bir diyafram açıklığı aralığı vardır. Bu diyafram açıklığı değerleri standartlara göre belirlenmiş olup aşağıdaki gibidir: f 1.4, f 1.8, f 2 ,f 2.8, f 4, f 5.6, f 8, f 11, f 16, f 22, f 32 Yukarıdaki diyafram açıklıkları değerlerinde; her değer kendinden sonrakinin iki katı, kendinden öncekinin yarısı kadar ışık geçirir. Genel olarak bu şekilde olan diyafram açıklıkları, teknolojinin gelişmesi ile şu anda yukarıdaki değerlerin ara değerleri de kullanılmaktadır. Öncelikle görüntünün film düzlemi üzerinde tespit edilmesi için gerekli "ışık miktarını" ve "alan derinliğini" ayarlamaya yarayan sistemdir. Objektif üzerinde merceklerin arasında yer alır. Kısılıp açılarak film düzlemi üzerine gelen ışığın miktarını ayarlar.

Diyaframın görevi, objektiften giren ışığın miktarını ayarlamak ve netlik derinliğini azaltıp çoğaltmaktır demiştik. Diyaframın objektiften geçip film üzerine düşen ışığı kontrol görevi poz ayarı için önemlidir. Diyafram açıldıkça giren ışık çoğalır, kısıldıkça da azalır. Diyafram çemberinin üzerindeki rakamlar içeriye ne kadar ışık girdiğini gösterir. Rakamlar küçüldükçe içeriye daha fazla ışık girerken rakamların büyümesi içeriye giren ışığın azalması anlamına gelir.

Bir diyafram rakamları grubunda en küçük rakam, yani diyaframın en açık hali; objektifin aydınlık veya parlaklık değerine eşittir. Her iki diyafram rakamı arası bir misli açılma veya kısalmayı ifade eder. Bir başka ifadeyle diyafram değeri f/4 iken f/5,6 ya göre iki misli fazla ve f/2,8’e göre iki misli az ışık film üzerine düşer. Film üzerine düşürülen ışık miktarını, ayarlayan diyafram, ışık çok olduğu zaman büyük numaralara doğru (azaltmak için) az olduğu zaman ise küçük numaralara doğru (içeriye giren ışık miktarını artırmak için) ayarlanır. Diyafram kadranındaki en küçük rakam en büyük diyafram açıklığına en büyük rakam ise en küçük diyafram açıklığına karşılıktır.

f açıklığı olarak da belirtilen bu diyafram sistemi İngiliz standardına göre aşağıdaki gibidir. 1.1 –1.2 –1.4 –1.8 –2 –2.8 –4 –5.6 –8 –11 –16 –22 –32 –64 büyür küçülür

Diyafram yaprakları, altı ila sekiz metal yapraktan oluşur. Bu yaprakçıkların açılıp kapanma kumandası objektif borusu üzerindeki diyafram halkası (diyafram bileziği) ile olur. Elektronik makinelerde ekrandan ya da diyafram düğmesinden de kontrol edilebilir. Metal yapraklardan meydana gelen diyaframa iris diyafram adı verilir. En çok kullanılan diyafram türü olan iris diyaframlar, karartılmış ince madeni levhalardan oluşmuştur. Döner bir halka, istenilen açıklığı sağlamak gayesiyle üzerinde yazılan rakamlara ayarlanır.

Objektif gövdeye bağlandığında gövdede ve objektifteki manivelalar karşılıklı olarak çalışır ve diyafram yaylarının gerilmesini sağlarlar. Böylece diyafram en açık haline gelerek fotoğrafçının rahat netleme yapmasına imkan tanır. Fotoğrafın çekim esnasında yani deklânşöre basıldığında manivelâ önceden ayarlanan diyafram açıklığına göre diyafram açılmasını sağlar ve film üzerine istenilen miktardaki ışık düşer. Bir başka ifadeyle tek objektifli bütün makinelerde özel ve mekanik bir sistem fotoğraf çekmek için deklanşöre basana diyaframı açık tutmaya yarar (diyaframın açık tutulmasındaki amaç yetersiz ışık koşullarında netlemenin kolay yapılması içindir.); deklanşöre basıldığı zaman diyafram otomatik olarak tayin edilmiş açıklığa dek kapanır.

İnce çelik levha üzerine açılmış değişik çaptaki deliklerden oluşan diyafram sistemine sürgülü diyafram denir. Bunların çalışması prensibi ise istenilen büyüklükteki diyafram açıklığını sürgü aracılıyla objektifin önüne getirmektir. Bir başka ifadeyle objektifin önüne hangi delik sürülürse, filme o miktarda ışık girer.

f açıklığı olarak da belirtilen bu diyafram sistemi İngiliz standardına göre aşağıdaki gibidir. 1.1 –1.2 –1.4 –1.8 –2 –2.8 –4 –5.6 –8 –11 –16 –22 –32 –64 büyür küçülür

İnsan gözünün mükemmel bir diyafram özelliği vardır İnsan gözünün mükemmel bir diyafram özelliği vardır. Az ışıkta açılarak, fazla ışıkta kapanarak otomatik olarak diyafram özelliği gösterir. Fazla ışıkta göz bebekleri küçülür, az ışıkta açılır. Fotograf makinelerinde bu işlem otomatik olarak makine üzerinde bulunan pozometre veya objektif üzerinde bulunan diyafram halkası yardımıyla yapılarak objektiften giren ışık ayarlanır Diyafram açıklıkları kısaca f stop ya da durak olarak da adlandırılır. İki diyafram arasındaki her bir durağa “din” denir. Diyafram, filmi etkileyen ışık miktarını denetlemenin yanında, alan derinliğini de denetler. Diyafram kısıldıkça alan derinliği artar. Diyafram kısılınca objektifin net görüntü koşulu olan en kaliteli yeri yani merkezi bölgesi kullanılmış olur.

Enstantene - Obturator Fotoğraf makinelerinde objektiften geçen ışık miktarının tam olarak kontrol edilebilmesi için ışığın geçme süresini kontrol altında tutmamız gerekir. Bu süreyi ayarlamak için makinelerde bulunan düzenek obturatördür. Film düzlemi üzerine düşecek “ışığın süresini“ yani "poz süresini"  denetleyerek  filmin önünü kapatan sistemdir. Obturatör pozlama süresini ayarladığı gibi aynı zamanda hareketli konuların çekiminde hareket hızının sabit bir şekilde pozlanmasını da sağlar. Çok hızlı hareketlerde sabit görüntü pozlamak için ışığın geçiş süresinin zamana oranla daha kısa sürede pozlanması gerekir. Bu nedenle üretici firmalar kendi aralarında bir teknik yarışa girmişler ve sonunda saniyenin iki binde birine kadar kısa sürede açılıp kapanan obturatörler yapmışlardır. Bu sürenin hem fotoğraf eğitiminde öğretilmesi hem de kullanıcılar tarafından daha iyi kontrol edilmesi için uluslararası standartlarda bir çizelge oluşturulmuştur. Üreticiler bu standartlarda fotoğraf makineleri üretmektedir.

Standart Obturatör - enstantane değerleri 1/1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000 olarak fotoğraf makinelerinde bulunmaktadır. Birim olarak 1/sn. (hertz) cinsindedir. 1/8000, 1/4000, 1/1000, 1/500, 1/250, 1/125, 1/60, 1/30, 1/15, 1/8, 1/4, 1/2, 1, 1”, 2”, 3”, 5", 10", 15", 30" ve B ile T

Yani objektiften 1 saniye süreyle ışık filme aktarılır. Deklanşöre basıldığında bu perde açılır ve ayarlanmış olan obtüratör hızı (enstantane) süresince açık kalır. 1 değeri bir saniyedir. Yani objektiften 1 saniye süreyle ışık filme aktarılır. 2 değeri ise saniyenin 1/2 si kadardır yani yarım saniyedir. 4 ise saniyenin 1/4 kadarıdır. 500 değeri saniyenin 500 de birinde içeri ışık almaya yarar. 2000 ise saniyenin 1/2000 süresinde çok kısa bir sürede film düzlemine ışık düşürmeye yarar.

T harfi (Time-Zaman) zaman sözcüğünün baş harfidir. Enstantane değerleri boyunca sağa doğru gidildikçe her stop (fotoğrafçılıkta enstantane, diyafram açıklıkları ve film hızları değerleri için kullanılan adlandırma) değeri bir öncekinin yarısı kadardır. Bu zaman değerlerinin haricinde bazı makinelerde B (Bulb-Lamba) ve T harfleri vardır. T harfi (Time-Zaman) zaman sözcüğünün baş harfidir. Makinenin enstantane ayarı T harfine getirilip deklanşöre basıldığında ışık içeri alınır. Tekrar basıldığında ışık kesilir. Bu duruma poz verme denir. Bu şekilde makinenin ışık alma süresi el ile ayarlanır. Özellikle çok karanlık ortamlarda ve bir saniye ışık pozlama süresinin yetmediği zamanlarda bu şekilde çekim yapılır. B harfi ise aynı işe yarar sadece makinenin mekanik düzeni farklı çalışır. B harfi kullanılarak çekim yapılırken deklanşöre basıldığında ışık içeri alınır. Deklanşörden elimiz çektiğimizde ışık kapanır.

Enstantane; fotoğraf makinalarının içinde deklanşöre bastığımızda açılıp kapanan bir de perde vardır, bu perde filmin önünü kapatır normalde kalktığında filmin üstüne ışık düşer. Bu ışık önündeki mercek (yani diyafram) ne kadar açıksa o kadar geçer ve perde kaç sn açık kaldıysa o kadar filme düşer. Ayarladığınız diyafram aralığından geçen ışık perdenin açık kaldığı süre kadar filmin üstüne düşer ve filmin ışığa duyarlılığı kadar (ISO) filmde iz bırakır. Bu üç değişken ile oynayarak filmimizin aydınlık veya karanlık çıkmasını sağlamış oluruz.

Diyafram Etkisi Enstantane Etkisi

Yukarıdaki örnekte gördüğümüz değerler de farklı enstantane değerlerinde fotoğrafın nasıl çıkacağını gösterir. Standart olarak gün içinde çektiğimiz fotoğraflar genelde 1/125 ile çekilir.

Enstantanenin değişmesine içeri giren ışığın miktarını ayarlamak dışında asıl çektiğimiz objenin net (durağan) çıkmasını sağlamak için ihtiyacımız vardır. Duran bir arkadaşımızı elimizde makine ile çekeceğimiz zaman genelde bize 1/60" enstantane yeterli olur. Yürüyen bir insan yaklaşık 1/125" yada 1/250", yavaşça koşan 1/500", giden bir araba 1/1000", yakınımızda uçan bir kuş 1/1000" veya 1/1500", bir formula aracı ise yaklaşık 1/4000" civarı enstantane ister. Yani koşan bir adamı duruyormuş gibi çekmek için ancak saniyenin 500 de birinde fotoğraflamak gerekir. Daha az enstantane kullanırsak arkasında çizgiler oluşur.

Yukarıdaki fotoğraf bir gece çekimi. Uzun süreli pozlama yapılmış Tabi ki tripod kullanılmış. Enstantane 30" veya daha uzun tutulmuş. Binalar sabit olduğundan titreme vs. gibi uzama yok. Arabalar hareketli olduğundan ışıkları uzamış.