Hastalık ve Mortaliteyi Azaltmada Genel Sağlık Kontrolleri Dr. Mustafa Kürşat ŞAHİN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı

Genel sağlık kontrolleri hastalığı erken yakalamak, gelişmesini önlemek veya sosyal güvence sağlamak amacı ile kendinde hastalık hissetmeyen bir kişiye uygulanan testlerdir. Bu kontroller, bir çok ülkede sağlık hizmetinin olağan bir parçasıdır.

Sağlık kontrolleri birçok kişinin aklına uygun gelir, ancak belli hastalıklara karşı tarama programlarının sağladığı deneyim, sağlanan yararın beklenenden küçük ve zararın beklenenden büyük olabileceğini gösterdi.

Bu kontrollerin muhtemel zararlarından biri, belirti vermesi ve ölüme neden olması beklenmeyen hastalıkların teşhis ve tedavisidir. Bu suretle gereksiz konan tanılar olur ve gereksiz tedavi riski taşır.

Genel sağlık kontrolü önerilen bir grup erişkini, bu kontrollere girmeyen gruplara karşı kıyaslayan 16 randomize araştırma belirledik katılımcı üzerinde yürütülmüş 14 araştırmanın sonuçları kullanılabilir bulundu. Dokuz çalışmada ölüm riski incelendi, katılımcıda ölüm görüldü. Ölüm riski veya kardiyovasküler hastalık ya da kanserden ölüm riski üzerinde etki belirlenemedi.

Hastalık riski üzerinde de bir etki bulamadık, ancak bir çalışmada HT ve yüksek kolesterolü olan insan sayısında artış, bir diğerinde kronik hastalıklarda artış bulundu. Toplam yeni tanı sayısını bildiren bir çalışmada, altı yılda kontrol grubuna kıyasla %20 artış bulundu.

Hiçbir çalışmada toplam yeni reçete sayısı kıyaslanmadı, ancak dört çalışmadan ikisinde HT nedeni ile ilaç kullanan insan sayısında artış bulundu. Dört çalışmadan ikisi sağlık kontrollerinin insanların biraz daha sağlıklı hissetmesini sağladığını gösterdi, ancak bu sonuç güvenilir değildir.

Sağlık kontrollerinin hastaneye kabul, malüliyet, kaygı, uzmana sevk sayısı, ekstra hekim vizitleri veya işten kalma üzerine etki gösterdiğini bulamadık, ancak bu sonuçların çoğunluğu iyi çalışılmamıştı. Çalışmaların hiçbiri pozitif tarama sonucundan sonraki izleme testlerinin sayısı ve başvurulan cerrahi müdahale sayısı hakkında bildiride bulunmadı.

Bu aşikar etkisizliğin bir nedeni, birinci basamak hekimlerinin başka bir nedenle gördükleri hastalarda bir hastalık gelişimi riskinin yüksek olduğundan şüphelendiklerinde, zaten tanı ve müdahale yoluna gitmeleri olabilir. Ayrıca hastalık geliştirme riski yüksek hastalar, davet edildikleri genel sağlık kontrollerine katılmıyor olabilir.

Çalışmaların çoğunluğu eskidir. Belirlenen hastalıklar ve risk faktörlerine karşı kullanılan tedaviler değiştiği için, bu durum sonuçların günümüzün sağlık yapılarına uygulanabilirliğini zayıflatıyor.

Derlenen çalışmalardaki yüksek katılımcı ve ölüm sayısı ve kullanılan uzun izlem sürelerinin yanında, kardiyovasküler hastalıklar ve kanserden ölümlerin azalmamış olması göz önüne alındığında, genel sağlık kontrollerinin faydalı olması muhtemel değildir.