İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE RİSK YAKLAŞIMI Kenan YAVUZ İSG Uzman Yardımcısı Endüstri Mühendisi ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÖZET Ülkemiz ve AB Mevzuatında Tehlike ve Risk Yaklaşımları Konuyla İlgili Tanımlar Tehlike Risk Kaza Risk Değerlendirmesi Kabul edilebilir risk 5 Adımda Risk Yönetimi

Eşit Risk= Milyonda bir ölüm riski RİSKİ ALGILAMA Bir kömür madeninde birkaç saat çalışmak Bir ay boyunca her gün tereyağlı ekmek yemek Nükleer enerji santraline komşu bir evde 5 yıl yaşamak 3 3 1 1 2 3 2 1 2 Eşit Risk= Milyonda bir ölüm riski MÜHENDİS VE UZMANLAR HALK

Ömür boyu bir nükleer santralin yakınında yaşamak Uçak düşmesi İş Kazaları Normal ölçüye göre küçük araba kullanmak Motorlu taşıt kazaları Madencilik yada inşaat işçiliği Tüm kazalar Yoksul olmak 15 kilo fazla ağırlık Kanser Kömür madeninde çalışmak Sigara (günde 1 paket) Bekar olmak (ABD’de) Beyaz değil siyah olmak Kadın değil erkek olmak Kalp hastalığı Nicelenmiş riski ifade etmek için kullanılan yöntemlerden biri de Ortalama Ömür Kaybıdır OÖK:Göz önüne alınan bir risk yüzünden bir kişinin ömrünün ne kadar kısaldığı

Risk OÖK-Gün Kadın değil erkek olmak 2800 Kalp hastalığı 2100 Bekar olmak 2000 (ABD)’de beyaz değil siyah olmak Sigara (günde 1 paket) 1600 Kömür madeninde çalışmak 1100 Kanser 980 15 kilo fazla ağırlık 900 Yoksul olmak 700 Tüm kazalar 435 Madencilik yada inşaat işçiliği (sadece kazalar) 320 Motorlu taşıt kazaları 200 İş kazaları (ortalama) 74 Küçük arabalar (normal ölçüye göre) 50 Hız limitinin saatte 15 Km arttırılması 40 Yüksek radyasyonlu yerlerde çalışmak (18-65 yaş arası) 12 Ateşli silahlar 11 Diyet içecekleri (ömür boyu günde bir tane) 2 Tüm elektriği nükleer enerjiden elde etmek 1,5 Uçak düşmesi 1 Ömür boyu bir nükleer santralin yakınında yaşamak 0,03

RİSK ALGILAMA Ciddi kaza RİSK Risk algılama ? Zaman

MEVZUATIMIZDA RİSK YAKLAŞIMI Sorumluluğu büyük ölçüde işverene vererek; Tehlikelerin belirlenmesi Tehlikelerin önlenmesi Önlenmesi mümkün olmayanların değerlendirilmesi Risklerin kontrol altına alınması

AB MEVZUATINDA TEHLİKE VE RİSK YAKLAŞIMI İşyerinde Çalışanların Sağlık ve Güvenliklerini iyileştirmeye Yönelik Tedbirler Alınmasına İlişkin 12 Haziran 1989 Tarih ve 89/391/AET sayılı Konsey Direktifi; İşverenlerin Genel Yükümlülükleri Madde 6-2(a,b,c), 6-3(a) ve 9’da : İşverenlere riskleri önleme ve risk değerlendirme zorunluluğu getirilmiş Avrupa Birliğinin 2002-2006 Stratejisi; İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak, Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım getirmek, Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlamak

TANIMLAR Tehlike: Çalışma ortamındaki herhangi bir unsurun zarar verme potansiyeli Risk: Tehlikeden dolayı ölüm yaralanma veya hastalığın meydana gelme olasılığı Kaza: Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay

TEHLİKE - RİSK Kapalı Ortamda Çalışma Bir tank içinde kaynak yapan çalışanın yangına maruz kalması ya da kaynak gazlarından zehirlenmesi Elektrik Enerjisi İzolasyonu yetersiz ya da hatalı elektrikli bir iş ekipmanını kullanan çalışanın elektrik şokuna kapılması Elle taşıma Ağır yükleri elle taşıyan çalışanın, kas-iskelet sistemi hastalıklarına yakalanması

TEHLİKE-RİSK Sürekli olarak yüksek seviyede gürültülü işlerde çalışanların kalıcı işitme kaybına uğraması Not: Yüksek ses şiddeti düzeyi 85 dB(A)´nın üzerindedir. Koruyucusu olmayan bir oksi-yanıcı gaz sistemi ile çalışan işçinin kazaya uğraması Kişinin yüksekten düşmesi Malzeme düşmesi

TANIMLAR (devam) Risk değerlendirmesi Çalışma ortamı, şartları yada çevrede var olan tehlikelerden kaynaklanan riskleri, sistematik bir yolla, ortaya çıkarmak, yok etmek veya kabul edilebilir seviyeye indirmek için, nitel ve nicel yöntemler kullanılarak yapılan çalışmalardır Kabul Edilebilir Risk İşletmenin, kanuni zorunluluklar ve kendi iş sağlığı ve güvenliği politika ve uygulamaları dikkate alındığında, kabul edebileceği düzeye indirilmiş risk

RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILIR? İşe başlanması durumunda İşyerinin kurulup üretime başlamasından hemen sonra, yada işyerinin daha önce kurulmuş ve risk analizi ve değerlendirilmesi çalışmalarının hiç yapılmamış olması halinde, Değişiklik durumunda İşyerinde, iş, yer, el, üretim teknolojisi değişikliği, yeni bir tehlikenin ortaya çıkması yada uygulamaların gözden geçirilmesinde yeni bir durumun tespit edilmiş olması durumlarından birinin gerçekleşmesi halinde, İş kazası, meslek hastalığı, olay vb. durumunda İşyerinin tamamını yada büyük kısmını etkileyebilecek bir kaza, iş kazası, meslek hastalığı yada olay vb. durumun meydana gelmiş olması halinde Düzenli aralıklarla İşyerinden ve etkilenme alanından kaynaklanan tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya çıkan risklerin yapısına ve faaliyetlerdeki ya da işteki değişimin derecesine bağlı olarak düzenli aralıklarla yapılacaktır.

NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMALIYIZ ?..

NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMALIYIZ ? Mevzuat yönünden, Sağlayacağı psiko-sosyal ve ekonomik yararlar yönünden İşletme açısından yararları Ülke açısından

MEVZUAT YÖNÜNDEN ZORUNLULUK 4857 sayılı İş Kanununun 78. maddesine dayanılarak çıkarılmış olan yönetmeliklerde işveren, işyerinde risk değerlendirmesi yapılmasından sorumlu tutulmuştur.

SAĞLAYACAĞI PSİKO-SOSYAL VE EKONOMİK YARARLAR YÖNÜNDEN I-İşletme açısından yararları(1) İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik yapılacak bu çalışmaların sonucunda alınacak önlemlerle; İşletmenin sağlık giderleri azalacak,

İşletme açısından yararları(2) Tazminat giderleri azalacak, Güvenli çalışma ortamında verimlilik artacak, Üretimde kalite yükselecek, İşletme güven ve prestij kazanacak,

I-İşletme açısından yararları(3) Pazar payı yükselecek, Ekonomik yönden güçlü hale gelecek

SAĞLAYACAĞI PSİKO-SOSYAL VE EKONOMİK YARARLAR YÖNÜNDEN (2) II-Ülke açısından Çalışanlardan hasta ve iş göremez durumuna düşenlerin sayısının azalacak, Gayri safi milli hasılanın yaklaşık %3 ‘ü kadar kayıp azalacak, bu elde edilen gelir ülke kalkınmasında kullanılacak, Sağlık ve rehabilitasyon harcamaları azalacak, Çalışma barışına katkı sağlayacak, Refah toplumuna dönüşümü hızlandıracak, Ülkemiz uluslar arası alanda prestij kazanacaktır.

5 ADIMDA RİSK YÖNETİMİ Adım-1 Tehlikeleri Tanı Evet Tanımladığınız tehlikelerle ilgili herhangi bir mevzuat, standart, rehber veya madde güvenlik bilgileri var mı? Evet Adım-5 İzle ve tekrar et Hayır Bu konuda elinizde bulunan rehber,mevzuat uygulama kodu veya standardı takip edin Adım-2 Riskleri Değerlendir Adım-4 Kontrol tedbirlerini tamamla Adım-3 Kontrol tedbirlerine karar ver

ADIM 1: Tehlikeleri tanı İşyerinizi iş akışına uygun olarak hiçbir noktayı atlamadan dolaşın ve mantıken nelerin çalışanlara, ürünlere ve iş ekipmanlarınıza zarar verebileceğine bakın. Öncelikle bütün tehlikeleri ve tehlike kaynaklarını büyük-küçük, önemli-önemsiz ayırt etmeden belirleyin ve bir tehlike listesi oluşturun. Bu iş için işle ilgili herkesin düşüncelerini dikkate alın. İş kazası ve meslek hastalıkları kayıtlarını dikkate alın. Üreticilerin talimatları ve malzeme güvenlik bilgi formları tehlikelerin tespit edilmesinde ve risklerin doğru bir şekilde ele alınmasında yardımcı olacaktır.

ADIM 1: Örnek Asma kat platform korkuluğu yok Yüksekten düşme Tehlike Kaynağı Risk 1 Asma kat platform korkuluğu yok Yüksekten düşme 2 Preste açık kalıpla çalışma yapılıyor. El - Parmak kopması 3 - İşyerinde solvent içeren cila kullanılıyor. - Cilanın içeriği belli değil. - Solvent buharlarından etkilenme - Buharın parlaması 4 3 yerde kırık fiş-priz var - Elektrik çarpması - Kısa devre - Yangın 5 Seyyar kablolar yerlerde ve kontrolsüz bulunuyor. - Kaçak akım - Takılıp düşme 6 Kaynakhanede havalandırma sistemi yok. Kaynak dumanları sonucu solunum yolu hastalanmaları

ADIM 2: Riskleri değerlendir Riskleri değerlendirirken tehlikenin neden olduğu olayın sonuçları (şiddeti) ve olasılığı dikkate alınmalıdır. R= O X Ş

ADIM 2: Riskleri değerlendir - olasılık Olasılık Ortaya çıkma olasılığı / frekans için derecelendirme basamakları ÇOK KÜÇÜK Yılda bir KÜÇÜK Üç ayda bir ORTA Ayda bir YÜKSEK Haftada bir ÇOK YÜKSEK Her gün

ADIM 2: Riskleri değerlendir - sonuç SONUÇ DERECELENDİRME ÇOK HAFİF : İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren HAFİF : İş günü kaybı yok, ilk yardım gerektiren ORTA : Hafif yaralanma, tedavi gerekir CİDDİ : Ölüm, Ciddi yaralanma, meslek hastalığı ÇOK CİDDİ : Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik

RİSK DÜZEYİ     ZARARIN AĞIRLIĞI SONUÇ OLASILIK   ÇOK CİDDİ Çok Hafif (1) Hafif (2) CİDDİ Orta (3) ORTA Ciddi (4) HAFİF ÇOK HAFİF Çok Ciddi (5) OLASILIK 1 4 3 2 5 Çok Küçük (1) ÇOK YÜKSEK Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5   YÜKSEK YÜKSEK YÜKSEK ORTA DÜŞÜK 25 20 15 10 5 5 Küçük (2)   Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10 YÜKSEK YÜKSEK YÜKSEK ORTA ORTA DÜŞÜK 4 20 16 12 8 4 Orta (3) Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12   Orta 15   ORTA ORTA ORTA ORTA DÜŞÜK DÜŞÜK 12 9 6 3 3 15 Yüksek (4) Düşük 4 Orta 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20   ORTA ORTA DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK KÜÇÜK 4 10 8 6 2 2 Çok Yüksek (5) ÇOK KÜÇÜK Düşük 5 Orta 10 Orta 15 Yüksek 20 Tolore Edilemez 25 DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK 4 3 2 1 5 1

KABUL EDİLEMEZ RİSK DİKKATE DEĞER RİSK KABUL EDİLEBİLİR RİSK SONUÇ EYLEM 15,16,20,25 KABUL EDİLEMEZ RİSK Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapın 8,9,10,12 DİKKATE DEĞER RİSK Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edin 1,2,3,4,5,6 KABUL EDİLEBİLİR RİSK Acil tedbir gerektirmeyebilir

ADIM 3: Kontrol tedbirlerine karar ver Bu adımda risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilir. Kontrol Öncelikleri; temel kural tehlikenin tamamen ortadan kaldırılmasıdır bu mümkün değilse aşağıdaki yöntem yada yöntemler kullanılarak riske maruziyet en aza (kabul edilebilir düzey) indirilir; Daha az riskli yöntem, madde, makine ve teçhizat ile ikame Çalışma yönteminin, prosesin veya makine ve teçhizatın tekrar tasarımı Tehlikenin izole edilmesi-yalıtım

ADIM 3: Kontrol tedbirlerine karar ver Son çare olarak riske maruziyeti diğer tedbirlerle istenen düzeylere düşüremiyorsak; İdari tedbirlerle çözüme gidilmelidir yada Uygun kişisel koruyucu donanım kullanımı sağlanmalıdır. UYGULADIĞINIZ YÖNTEM BİR RİSKİ ÖNLERKEN BAŞKA BİR TEHLİKEYE YOL AÇMASIN !!!

ADIM 4: Kontrol tedbirlerini tamamla Kontrol tedbirlerinin tamamlanması şu hususları içerir; Çalışma yöntemlerinin geliştirilmesi İletişim Eğitim ve öğretimin sağlanması Denetim Bakım

ADIM 5: İzle ve tekrar et Bu adımda en azından şu soruların cevabını verebilmelisiniz; Seçilmiş kontrol tedbirleri planlandığı gibi tamamlanmış mı? Seçilmiş kontrol tedbirleri yerinde tedbirler mi? Bu kontrol tedbirleri uygulanmış mı? Bu kontrol tedbirleri doğru bir şekilde uygulanmış mı? Değerlendirdiğiniz risklere maruziyet ortadan kaldırılmış veya yeterince azaltılmış mı? Yaptığınız değişiklikler amaçlarınıza uygun olarak sonuçlanmış mı?

KAYIT VE DOKÜMANTASYON Alınan önlemlerin etkinliğinin ölçülebilmesi için mutlaka kayıt tutulmalı, veriler doküman haline getirilmelidir.

İNSAN FAKTÖRÜ JAPONYA TÜRKİYE

Kazaların; %10 u tehlikeli durumlardan %2 si kaçınılmaz durumlardan %88 i tehlikeli davranışlardan kaynaklanmaktadır.

GRUP ÇALIŞMASI

 KURALLAR Her resmi dikkatlice inceleyin Kağıdınıza, işçiler için tehlike arz edebilecek olası unsurları yazın.

Fotoğraf - 1

Pencereler Aydınlatma Düzensizlik Kaçış yolları Yangın söndürme cihazı yeri

Fotoğraf - 2

Yanlış KKD İşyeri ortamı düzensiz Lokal çıkış yok İstifleme kötü

Fotoğraf - 3

Düzensizlik Yanlış istifleme Acil çıkış kapısının önünde malzeme yığılması Acil çıkış işaretinin bulunduğu yer

Fotoğraf - 4

Giriş çıkış engelli Kötü düzen Kompresör yeri ve hortumu Oturma yeri Gürültü

Fotoğraf - 5

Düzensizlik Çalışma alanı çok sıkışık Koridorlar dar Yangın

Fotoğraf - 6

Elektrik akımı Kayış kasnak koruyucusu

Fotoğraf - 7

Yanlış depolama (değişik türler bir arada ve karmaşık) Yangın

Fotoğraf - 8

Teknik önlem yok KKD yok Son derece ilkel çalışma ortamı Düzensiz ortam

Fotoğraf - 9

Tüpler yanlış yerleştirilmiş, etiketler yıpranmış İkaz levhaları merdiven

KAZASIZ BİR ÇALIŞMA YAŞAMI DİLEĞİYLE.. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü KAZASIZ BİR ÇALIŞMA YAŞAMI DİLEĞİYLE.. kyavuz@csgb.gov.tr http://www.isggm.gov.tr http://kkd.isggm.gov.tr http://insaat.isggm.gov.tr http://maden.isggm.gov.tr

TEŞEKKÜRLER