BAŞA BAŞ NOKTASI ANALİZİ

MALİYET – HACİM – KARLILIK ANALİZİ (BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ- KARA GEÇİŞ ANALİZİ KARA GEÇİŞ NOKTASI - SIFIR KAR NOKTASI ANALİZİ) İşletmenin ileriye yönelik hizmet ya da mamul üretimi ile yatırım kararlarında kar planlaması faaliyet koşullarının belirliliği ve belirsizliğinden etkilenir. Kar planlamasına ait veriler; maliyet - iş hacmi- kar analizi diğer bir deyişle kara geçiş analizlerinden elde edilir. BBN analizi; İşletmenin tüm faaliyet giderlerini karşılayacak satış gelirlerini, Farklı satış düzeylerindeki faaliyet karını hesaplamaya yardımcı olur.

Kara geçiş analizi, bir işletmenin toplam gelirlerinin, toplam maliyet ve giderlerinin tamamını karşılamaya başlandığı satış düzeyini (hasılatını ) belirtir. Temel olarak değişmez giderler, değişken giderler,satışlar ve kar arasındaki ilişkilerin incelenmesinde kullanılan bir analiz tekniğidir. İşletmenin giderlerinin tamamının değişken giderlerden oluşması durumunda kara geçiş noktasının saptanması gerekmez.

BBN ANALİZİNİN DAYANDIĞI TEMEL VARSAYIMLAR Toplam maliyet giderleri,değişmez maliyet giderleri ve değişken maliyet giderleri olarak iki grupta toplanmaktadır, Değişken maliyet giderleri, sunulan hizmet ve üretim miktarına bağlı olarak aynı oranda değişmekte, birim başına sabit kalmaktadır,   Birim satış fiyatı değişmemektedir, Tek tip mal ya da hizmet üretilmekte, birden fazla tip üretim varsa üretim bileşimi değişmemektedir, İşletmenin izlediği üretim ve fiyat politikalarında önemli değişiklikler yoktur,    Maddi duran varlıklar çeşitli üretim hacminde aynı kalmaktadır,   Üretim girdilerinden sağlanan verimlilik sabit olmaktadır,   Genel fiyat düzeyi kararlıdır,   Satışlar ile stoklar arasında tam bir zaman uyumu mevcuttur.

SAĞLADIĞI YARARLAR VE KULLANIM ALANLARI BBN ANALİZİNİN SAĞLADIĞI YARARLAR VE KULLANIM ALANLARI İşletmelerin faaliyetlerini zarardan koruyacak en düşük hizmet sunumu ve üretim miktarının bulunması  Yeni yapılacak yatırımlarda en düşük kapasite kullanım oranının bulunması,  Çeşitli hizmet ve üretim miktarındaki işletme sermaye gereksinimini ve birim maliyetlerinin saptanması,   Planlanan başabaş noktası ile gerçekleşen başabaş noktasının karşılaştırılmaları yapılarak uygulanan yönetim politikalarının değerlendirilmesi, Hizmet ve üretim, yatırım , satış fiyatı, politikaları ile ilgili kararlara yardımcı olmak,

SAĞLADIĞI YARARLAR VE KULLANIM ALANLARI BBN ANALİZİNİN SAĞLADIĞI YARARLAR VE KULLANIM ALANLARI Satış fiyatındaki , maliyet giderlerinde ve talep değişmelerinin kara geçiş noktasına ve toplam kara etkisinin bulunması, En karlı ürün türlerinin seçilmesi, karlı üretim birleşimlerinin oluşturulması, En düşük satış fiyatının belirlenmesi, Kar hedeflerine ulaşmak için gerekli olan iş hacminin saptanması, İşletmenin üretim hacmini artırması durumunda bu karşılayacak olan satış hacminin belirlenebilmesi Yeni yapılacak yatırımlarda risk derecesini ve emniyet marjını göz önünde bulundurarak en düşük üretim kapasitesinin belirlenmesi,

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI DEĞİŞMEZ GİDERLER: Kısa sürede etkinlik hacmindeki değişmelere karşın değişmeden kalan ve katlanılmak zorunda olunan giderlerdir. Kapasite giderleri olarak da anılan değişmez giderler belirli bir mamul üretimi için üretim birimlerinin hazır bulundurulması amacıyla yapılması gereken mutlak maliyet giderleridir. Değişmez giderleri üretim sıfır dahi olsa değişmediği için kapasite kullanım oranının değişmesi karşısında toplam gider tutarı değişmemekle birlikte, birim başına düşen payı azalmaktadır. Bu ise işletmenin kapasite kullanım oranı arttıkça, atıl durumda bulunan kapasite maliyetlerinin üretimde kullanılarak verimli duruma geçmesi anlamına gelmektedir.

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI DEĞİŞKEN GİDERLER: İşletmenin üretimi miktarına bağlı olarak değişen giderlerdir. Mevcut kapasite büyüklüğünde üretim miktarındaki değişmeye bağlı olarak toplam değişken giderlerin tutarı da değişmektedir. Ancak, üretim miktarındaki değişme karşısında birim üretim başına düşen değişken maliyet payı aynı kalacağı için, değişken maliyet giderleri birim başına değişken karakter gösterir.   İşletmelerdeki değişken giderler ; üretim miktarı arttıkça genel olarak doğrusal biçimde artarken ve birim mamul başına değişmezken, birim başına değişken maliyetler aynı doğrusal değişim özelliğini göstermemektedir.

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI YARI DEĞİŞKEN GİDERLER: İşletmenin belli üretim düzeyine kadar değişmeyen belli bir düzeyden sonra artış gösteren giderlerdir. Yarı değişken giderlerin değişmez kısmı üretim mevcut olsa da olmasa da katlanılan giderlerdir. Değişken kısmı üretim arttıkça artan özellik gösterir.   İşletmelerdeki yarı değişken giderleri; üretim miktarı arttıkça genel olarak artan ancak doğrusal biçimde artış göstermeyen giderlerdir. Bu tür giderlerin değişken kısımları değişken giderlere , değişmez kısımları da değişmez giderlere eklenir.

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI TOPLAM GİDERLER: İşletmenin değişmez ve değişken giderlerinin toplamıdır. SATIŞ HASILATI: İşletmenin satış birimiyle birim satış fiyatıyla çarpılması sonucunda bulunan hasılattır. ÜRETİM HACMİ: İşletmenin faaliyet düzeyini belirten miktar ve tutardır. KATKI PAYI: Birim satış fiyatıyla birim değişken gider arasındaki farktır. KATKI PAYI ORANI: Katkı payı tutarının satış tutarına oranıdır.

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI DEĞİŞMEZ GİDERLER BBN (BİRİM) = BİRİM SATIŞ FİYATI – BİRİM DEĞİŞKEN GİDER - BBN (TUTAR) = BİRİM DEĞİŞKEN GİDER 1 - BİRİM SATIŞ FİYATI VEYA

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI KATKI PAYI = BİRİM SATIŞ FİYATI- BİRİM DEĞİŞKEN GİDER BBN (BİRİM) = DEĞİŞMEZ GİDERLER / KATKI PAYI KATKI PAYI ORANI = BİRİM KATKI PAYI / BİRİM SATIŞ FİYATI BBN (TUTAR) = DEĞİŞMEZ GİDERLER / KATKI PAYI ORANI

DEĞİŞKEN GİDER SATIŞ TUTARI = ORTALAMA BİRİM KATKI PAYI = BBN ANALİZİNİN UNSURLARI BİRİM DEĞİŞKEN GİDER DEĞİŞKEN GİDER ORANI = BİRİM SATIŞ FİYATI HER TÜRÜN SATIŞ TAHMİNİ SATIŞ HACMİ ORANI = TOPLAM SATIŞ TUTARI DEĞİŞKEN GİDER SATIŞ TUTARI = DEĞİŞKEN GİDER ORANI * SATIŞ HACMİ ORANI ORTALAMA BİRİM KATKI PAYI = BİRİM KATKI PAYI * SATIŞ HACMİ ORANI

BBN ANALİZİNİN UNSURLARI TOPLAM SATIŞLAR –BBN(TUTAR) GÜVENLİK MARJI = TOPLAM SATIŞLAR TOPLAM SATIŞLAR –DEĞİŞKEN GİDERLER NET GÜVENLİK MARJI = TOPLAM SATIŞLAR KARLILIK ORANI= GÜVENLİK MARJI * NET GÜVENLİK MARJI KAPASİTE KULLANIM ORANI = BBN BİRİMİ / YILLIK ÜRETİM KAPASİTESİ

KARA GEÇİŞ ANALİZİ SEÇENEKLERİ Kara geçiş analizleri; Tek üründe ekonomik başabaş noktası için Belirlenmiş satış biriminde güvenlik marjı ve karlılık oranı için Amaçlanan kara ulaşmak için Özkaynağın belli bir yüzdesi olarak Satışların belli bir yüzdesi olarak Faiz giderleri dahil olarak Stok değişmelerine göre Fiyat değişmelerinin etkisine göre Birim satış fiyatındaki değişmelerinin etkisine göre, Değişmez giderlerdeki değişmelerin etkisine göre, Değişken giderlerdeki değişmelerin etkisine göre, Nakit harcamalarına göre, Diğer gelir ve giderlere göre, Birden fazla ürün veya hizmet için yapılarak başabaş noktalarının hesaplanması yapılacaktır..

EKONOMİK KARA GEÇİŞ NOKTASI Bir işletmenin toplam değişmez giderleri 3.000 YTL, birim değişken gider 4 YTL ve satış fiyatı 6 YTL’dır.İşletmenin yıllık üretim kapasitesi 5.000 adettir. İşletmenin ekonomik başabaş noktasını hesaplayınız. TOPLAM SATIŞLAR = TOPLAM GİDERLER S.F * B = D.G.* B + DM G. BBN ( Birimi) = 6B = 4B + 3.000 2B =3.000 = 1.500 Birim Kapasite Kullanım Oranı = BBN Birimi/ Yıllık Kapasite Kapasite Kullanım Oranı = 1.500/ 5000 =%30 BBN ( Satış Tutarı) = BBN ( Birimi) *S.F. BBN ( Satış Tutarı) = 1.500 * 6 =9.000 YTL

BBN ( Satış Tutarı) = 9.000 YTL EKONOMİK KARA GEÇİŞ NOKTASI BBN ( Birimi) = DEĞİŞMEZ GİDERLER / KATKI PAYI BBN ( Birimi) = 3.000/ (6 – 4) = BBN ( Birimi) = 1.500 Birim Kapasite Kullanım Oranı = BBN Birimi/ Yıllık Kapasite Kapasite Kullanım Oranı = 1.500/ 5000 =%30 BBN ( Satış Tutarı) = DEĞİŞMEZ GİDERLER / KATKI PAYI ORANI BBN ( Satış Tutarı) = 3.000 / (2 / 6) BBN ( Satış Tutarı) = 9.000 YTL

BELİRLENMİŞ SATIŞ BİRİMİNDE GÜVENLİK MARJI VE KARLILIK ORANI Bir işletmenin toplam değişmez giderleri 3.000 YTL, birim değişken maliyet 4.000 YTL ve satış fiyatı 6 YTL’dır.İşletmenin yıllık üretim kapasitesi 5.000 adettir. İşletme 2.500 birim satış yaptığında güvenlik marjı ve karlılık oranını hesaplayınız. hesaplayınız. SATIŞ TUTARI = 2.500* 6 = 15.000 YTL 15.000 – 9.000. GÜVENLİK MARJI = = 0,60 15.000 DEĞİŞKEN GİDERLER = 2.500 * 4. = 10.000 15.000 – 10.000 NET GÜVENLİK MARJI = = 0,34 KARLILIK ORANI = 0.60 * 0.34 =0.26

AMAÇLANAN KARA ULAŞMAK Kar hedefleri; Öz kaynağın belli bir yüzdesi veya Sabit bir kar tutarı Satış tutarının belli bir yüzdesi olarak belirlenir VERİLER Öz kaynak 5.000 YTL KVYK 2.000 YTL UVYK 3 .000 YTL KVYK Kredi maliyeti 0,40 UVYK Kredi maliyeti 0,20 Değişmez Giderler 3.000 YTL Değişken Giderler 4 YTL/Birim Satış Fiyatı 6 YTL/Birim Vergi Oranı 0, 20 Üretim Kapasitesi 5.000 Birim / Yıl Öz kaynak üzerinden 0,20 kar beklentisi Satışlar üzerinden 0,10 kar beklentisi

ÖZ KAYNAĞIN BELLİ BİR YÜZDESİ VEYA SABİT BİR KAR TUTARI Beklenen Net Kar = Öz Kaynak * Beklenen Karlılık Oranı Beklenen Net Kar = 5.000 * 0.20 =1.000YTL Beklenen Net Kar Vergiden Önceki Kar Hedefi = 1 - Vergi Oranı Vergiden Önceki Kar Hedefi = 1.000. = 1.250.YTL 1- 0.20 BBN ( Birimi) = (DMG+ VÖK) /KATKI PAYI BBN( Birimi) = 3.000. +1.250. /2 BBN( Birimi)= 2.125 Birim Kapasite Kullanım Oranı = BBN Birimi/ Yıllık Kapasite Kapasite Kullanım Oranı = 2. 125/ 5000 =%42.5 BBN ( Satış Tutarı) = (DMG+ VÖK) /KATKI PAYI ORANI BBN ( Satış Tutarı)= 3.000 +1.250 /0.34 BBN ( Satış Tutarı)= =12.750 YTL

SATIŞ TUTARININ BELLİ BİR YÜZDESİ İşletme satışlarını %10 düzeyinde kar elde etmeyi amaçlamaktadır. Bu düzeyde başabaş noktasını hesaplayınız. DM G BBN ( Satış Tutarı) = (K.O - SKO) BBN ( Satış Tutarı) = 3.000. = 13.043 Y TL (0.33 - 0.10) BBN ( Birim) = BBN ( Satış Tutarı) /S.F. 13.043 / 6 = 2.174 Birim Kapasite Kullanım Oranı = BBN Birimi/ Yıllık Kapasite Kapasite Kullanım Oranı = 2.174/ 5000 = % 43,48

FAİZ GİDERLERİ DAHİL KARA GEÇİŞ İşletme 1.400YTL faiz ödeyecektir. Bu düzeyde başabaş noktasını hesaplayınız. BBN ( Birimi) = (DM G.+ F) / KATKI PAYI ( 3.000+1.400) /2 BBN ( Birimi) = 2.200 Birim Kapasite Kullanım Oranı = BBN Birimi/ Yıllık Kapasite Kapasite Kullanım Oranı = 2.200/ 5000 =%44 BBN ( Satış Tutarı) = BBN ( Birimi) *S.F. BBN ( Satış Tutarı) = 2.200 * 6 = 13.200 YTL

DİĞER GELİR VE GİDERLERİN KARA GEÇİŞ ANALİZİNE ETKİSİ Bir işletmenin diğer olağan gelirleri 800 YTL, diğer olağan giderleri 200 YTL, Birim değişken gideri 20 YTL, satış fiyatı 30 YTL’dır. İşletmenin yıllık üretim kapasitesi 1.000 adettir. İşletmenin ekonomik başabaş noktasını hesaplayınız. Diğer gelirler diğer giderleri aşıyorsa aradaki olumlu fark değişmez giderlerden indirilmelidir . 3.000 - (800 -200 ) BBN (YTL) = = 7. 059 YTL 20 1 - 30 BBN ( Birim) = 7. 059 / 30 = 236 BİRİM Kapasite Kullanım Oranı = 236 / 1.000 = % 23,60

DİĞER GELİR VE GİDERLERİN KARA GEÇİŞ ANALİZİNE ETKİSİ Bir işletmenin diğer olağan gelirleri 400 YTL, diğer olağan giderleri 700 YTL, Birim değişken gideri 20 YTL, satış fiyatı 30 YTL’dır. İşletmenin yıllık üretim kapasitesi 1.000 adettir. İşletmenin ekonomik başabaş noktasını hesaplayınız. Diğer giderler diğer gelirleri aşıyorsa aradaki olumsuz fark değişmez giderlere eklenmelidir. 3.000 - (400 - 700 ) BBN (TL) = 20 1 - 30 = 9.706YTL BBN ( Birim) = 9.706 / 30 = 324 BİRİM Kapasite Kullanım Oranı = 324 / 1000 = %32,40

BİRDEN FAZLA ÜRÜN VEYA HİZMET ÜRETİMİNDE KARA GEÇİŞ VERİLER Satış Tahmini (YTL) 21.000 YTL A Ürünü 9.000 YTL B Ürünü 12 .000 YTL Satış Tahmini (Birim) 15.000 Birim A Ürünü 9.000 Birim B Ürünü 6.000 Birim Değişmez Giderler 4 .000 YTL A Ürünü 2.500YTL B Ürünü 1.500.YTL Değişken Giderler 6 .000 YTL A Ürünü 4.000YTL B Ürünü 2.000.YTL Kar Tahmini 4 .000 YTL A Ürünü 2.500YTL B Ürünü 1.500.YTL

Değişken Giderler Oranı Satış Tutarları Oranları “B” 2.000 / 12.000 = 0,17 Satış Tutarları Oranları “A” 9.000 / 21.000 = 0,43 “B” 12.000 / 21..000 = 0,57 TOPLAM SATIŞ HASILATI 21.000 YTL

KARA GEÇİŞ NOKTASI = 5.604 YTL BBN ( SATIŞ HASILATI) = TOPLAM DEĞİŞMEZ GİDERLER 1 - [ (“A”D.G.O* ”A”.S.O) + (“B”D.G.O* ”B”.S.O)] 4.000. BBN ( SATIŞ HASILATI) = 1 - [ (0.43*0.44) + (0.17 *0.57)] = 5.604 YTL

KARA GEÇİŞ NOKTASINDA HER ÜRÜNÜN SATIŞ TUTARLARI “A” ÜRÜNÜ SATIŞ TUTARI = 5.604 *0,43= 2.410 YTL “B” ÜRÜNÜ SATIŞ TUTARI = 5.604 *0,57 = 3.194 YTL 5.604 YTL

HER ÜRÜNÜN BİRİM SATIŞ FİYATI NASIL HESAPLANIR? ÜRÜN BİRİM SATIŞ FİYATI = SATIŞ TUTARI/ SATIŞ BİRİMİ “A” ÜRÜNÜ BİRİM SATIŞ FİYATI = 9.000 / 9.000 = 1 YTL “B” ÜRÜNÜ BİRİM SATIŞ FİYATI= 12.000 / 6.000 = 2 YTL

KARA GEÇİŞ NOKTASINDA HER ÜRÜNDEN KAÇ BİRİM SATILMALIDIR? ÜRÜN SATIŞ BİRİMİ=SATIŞ TUTARI/ BİRİM SATIŞ FİYATI “A” ÜRÜNÜ SATIŞ BİRİMİ = 2.410 / 1 = 2.410 BİRİM “B” ÜRÜNÜ SATIŞ BİRİMİ = 3.194 / 2 = 1.597 BİRİM