Maddenin Tanecikli Yapısı ve Isı Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Madde, doğada fiziksel özelliklerine göre katı, sıvı ve gaz olarak 3 halde bulunur. • Madde hangi halde olursa olsun bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur. • Maddeyi oluşturan taneciklerin arasında boşluk bulunur.

• Maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk miktarı ve taneciklerin hareketi maddenin haline göre değişir.

SORU: 1- Güneş’ten gelen ışınlar havayı, toprağı ve çevredeki her şeyi nasıl ısıtır? 2- Hava, su, toprak, çevredeki her şey nasıl ısı alır ve ısı verir? 3- Dünyanın ısınması ve soğuması sırasında ısı nasıl aktarılır? 4- Isının aktarımında maddeyi oluşturan tanecilerin rolü (önemi) nedir? 5- Soğuk günlerde niçin ısıya ihtiyaç duyulur? 6- Sıcak günlerde niçin serinleme ihtiyacı duyulur?

2- Isı : Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. (Kutulardaki boncuklarla eşleştirilir).

a) Isı Enerjisi Birimleri : • Kalori (cal) • Kilo Kalori (kcal) • Joule (J) • Kilo Joule (kJ)

b) Isı Enerjisi Birimlerinin Dönüşümü : • 1 kcal = 1000 cal 1 cal = kcal • 1 kJ = 1000 J 1 J = kJ • 1 cal = 4,18 J 1 cal 4 J • 1 J = 0,24 cal 1 J 0,25 cal

3- Sıcaklık : Bir maddeyi oluşturan taneciklerden bir tanesinin sahip olduğu hareket enerjisine (taneciklerin sahip oldukları hareket = kinetik enerjilerinin ortalamasına) sıcaklık denir. Sıcaklık birimi derecedir. Derece 0C ile gösterilir ve selsiyus derece veya santigrat derece diye okunur. Sıcaklık, termometre ile ölçülür. Termometrelerin cıvalı, alkolü, ispirtolu ve metal termometre gibi çeşitleri vardır.

4- Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar : 1- Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür. 2- Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür. 3- Isı birimi kalori veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir.

5- Isı Enerjisinin Maddenin Tanecikleri Üzerindeki Etkisi : Maddeler ısıtıldığında ya da soğutulduğunda maddeyi oluşturan taneciklerin hızları ve aralarındaki boşluk miktarı değişirken maddeyi oluşturan taneciklerin büyüklüklerinde değişme olmaz.

a) Isıtılan Maddenin Taneciklerinin Hareketi: Maddeler ısıtıldığında yani ısı enerjisi aldığında maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri artar yani tanecikler daha hızlı hareket ederler.

• Taneciklerin hızı artar. • Tanecikler arasındaki boşluk artar • Taneciklerin hızı artar. • Tanecikler arasındaki boşluk artar. • Maddenin hacmi artar.

b) Soğutulan Maddenin Taneciklerinin Hareketi : Maddeler soğutulduğunda yani ısı enerjisi kaybettiğinde (verdiğinde) maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjileri azalır yani tanecikler daha yavaş hareket ederler.

• Taneciklerin hızı azalır. • Tanecikler arasındaki boşluk azalır • Taneciklerin hızı azalır. • Tanecikler arasındaki boşluk azalır. • Maddenin hacmi azalır.

6- Isı Aktarımı (Isı Alışverişi) : Sıcaklıkları farklı olan maddeler bir araya getirildiklerinde yani birbirlerine dokundurulduklarında sıcaklık farkından dolayı maddenin taneciklerinin arasında enerji aktarımı (alış verişi) gerçekleşir. Aktarılan bu enerji ısı enerjisidir.

Isı alan maddenin taneciklerinin hızı (hareketliliği) artar. Isı veren maddenin taneciklerinin hızı (hareketliliği) azalır.

7- Isı Enerjisinin Maddeler Üzerindeki Etkileri : Isı bir enerji çeşididir ve maddeler üzerinde 3 türlü değişiklik yapabilir. Bunlar; • Sıcaklık Değişimi • Hal Değişimi • Boyut Değişimi (Genleşme veya Büzülme)

Farklı sıcaklıklardaki maddeler temas ettirilirse ısı alış verişi olur.

a) Sıcaklık Değişimi : Sıcaklığın var olmasının nedeni ısı enerjisidir a) Sıcaklık Değişimi : Sıcaklığın var olmasının nedeni ısı enerjisidir. Sıcaklık, maddenin aldığı veya verdiği ısı enerjisinin bir göstergesidir. b) Hal Değişimi : Katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin ısı enerjisi etkisiyle bir halden diğerine dönüşmesine hal değişimi denir. Hal değişimi olayı ısı enerjisi sayesinde gerçekleşir.

c) Boyut Değişimi (Genleşme veya Büzülme) : Dışarıdan ısı enerjisi alan maddelerin hacimlerinde meydana gelen artışa genleşme denir. Dışarıya ısı enerjisi veren maddelerin hacimlerinde meydana gelen azalmaya büzülme denir.

Isının Yayılma Yolları

Isı İletiminin Gösterimi

Isı iletimi