DİYABETİN ÖNLENMESİNDE BESLENMENİN ROLÜ UZM. DİYETİSYEN HANDAN ÇİLOĞLU ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
KARBONHİDRATLAR VE DİYABET Diyetteki Saf Şeker Oranı: Sukrozu çok tüketen toplumlarda daha çok görülüyor. Diyetteki Posa Miktarı: Posalı besinlerin kan şekerini düşürücü etkisi var, insülin gereksinimini azaltırlar. Bozulmuş glukoz toleransını düzeltirler.
YAĞLAR VE DİYABET Diyetin doymuş yağ içeriğinin fazla olması bozulmuş glikoz toleransı, açlık kan şekeri yüksekliği ve fazla insülin salınımı riskini arttırmakta. Doymamış yağ asitlerinin daha fazla alınması Tip 2 diyabet riskini azaltmakta, açlık kan şekeri ve 2-saatlik p.p. glukoz konsantrasyonlarını düşürmekte Uzun zincirli yağ asitlerinin arttırılması insülin duyarlılığını arttırmakta Lütfen yediğimiz yağlara DİKKAT edelim!
VİTAMİNLER VE MİKRO BESİN ÖĞELERİ Antioksidant tedavisinin β hücrelerini glukoz toksisitesine karşı koruduğunu gösterilmiştir. Ratlardaki insülinoma hücrelerinin (RINm5F) kullanıldığı bir çalışmada : kültür ortamına retinoik asit eklenmesiyle insülin salınımı %30-50 oranında artmıştır.
D vitamini reseptörleri, aktif olmuş T ve B lenfositleri ve aktif olmamış makrofajlarda bulunur. Bu nedenle Dvitamini, Tip 1 diyabet gibi otoimmun hastalıklarda önem taşımaktadır. Tipik tip 1 diyabet geliştiren obez olmayan farelere yaşamları boyunca 1,25(OH)2D3 verilmesi, farelerin tip 1 diyabet geliştirme riskini %80 azaltmıştır. Hypponen ve ark. 1 yaşından itibaren 2000 IU D vitamini alan çocuklarda tip 1 diyabet gelişme riskinin %80 azaldığını gözlemlemişlerdir.
Pitas ve arkadaşları kalsiyum-D vitamini kullanımı ya da süt tüketimi en yüksek düzeyde olan kişilerin tip 2 diyabet geliştirme oranının % 64 düşük olduğunu göstermiştir. Tip 2 için yüksek risk oluşturan kesimde (örneğin glikoz intoleransı olanlarda) D vitamini ve kalsiyum birlikte kullanımı tip 2 diyabetin önlenmesinde rol oynamaktadır.
MAGNEZYUM VE DİYABET Magnezyum insülin biosentez ve sekresyonunda rol oynar. 300-350 mg / gün alınması önerilir.
ÇİNKO VE DİYABET İnsülinin aktif hale getirilmesinde rol oynar. 12-15 mg / gün alımı önerilir.
KROM VE DİYABET İnsülinin hücrelere bağlanmasını arttırır. İnsülin reseptör sayısını arttırır. İnsülin reseptör kinazı aktif hale getirerek, insülin duyarlılığını arttırır. 100- 200 mg / gün alınması önerilir.
SELENYUM VE DİYABET Pankreasın ekzogrin fonksiyonunun devamı için gereklidir.
ÖĞÜN SAYISI VE DİYABET Günde en az 6 kez yemek yenmesi önerilir. Genellikle 3 ana, 3 ara olacak şekilde ayarlanır. Bu şekilde insülin kullanımı dengelenir, insüline ihtiyacın azalması sağlanır. UNUTMA!! AZ AZ SIK SIK YENMELİ!
KAHVE TÜKETİMİ VE DİYABET Akut kahve alımı,insülin duyarlılığını azaltmış, glikoz toleransını bozmuştur Uzun süre kahve tüketimi,tip 2 DM ‘de çok düşük bir risk oluşturmaktadır
ORGANİK ASİTLER VE DİABET Sirke (asetik asit ) , insüline dirençli olan vakalarda , insülin duyarlılığı arttırmaktadır
ERKEN BEBEK BESLENMESİ – DİABET Anne sütünün, Tip 1 DM gelişimine karşı koruyucu etkisi vardır. Epidemiolojik çalışmalar ve vaka – kontrol çalışmaları , anne sütü verimi ile Tip 1 DM arasında ters ilişki olduğunu göstermektedir
PEM VE DİYABET Ağır PEM pankreas harabiyeti yapabilir Sağlıklı beslenmezsen neler olur neler!
Obezite Bütün dünyada bu kadar hızlı artan bütün insanları ve toplumları etkileyen bir diğer hastalık örneği yoktur!
Obezite Epidemisi Obezite Pandemisi Patlamaya hazır bir bomba !
21. yüzyıldaki Tip 2 diyabet epidemisinin nedeni? Obezitenin hızlı artışıdır!
YENİ BİR HASTALIK TANIMLAMASI: DİYABEZİTE Obezite-diyabet ilişkisi Diabesity
Şişmanlık; İnsülin gereksinimini artar. Beta hücrelerinden insülin salınım yanıtı yetersiz olur. Hücrelerde insüline direnç gelişir. İnsülin direnci gelişince önce insülin salınımı uyarılır, hastalık ilerledikçe insülin azalır, kan şekeri yükselir.
Şişmanlık; İnsülin salınımı azalınca karaciğerde glikoz yapımı artar(glikotoksisite) Daha sonra adipositlerde de duyarlılık azalır, serbest yağ asitleri yükselir, bu pankreasın insülin salınımını azaltır. KC glikoz üretimini arttırır (lipitoksisite )
Obezite Kadınlarda DM’ in RR riskİ (ref. BMI < 22) 22-23 3.0 22-23 3.0 24-25 5.0 > 31 40 (Colditz & al, Ann Int Med, 1995, 122; 481-6)
Obezite-diyabet ilişkisi Fazla kilolu bireylerde; Diyabet gelişme riski, sağlıklı kilodaki bireylere göre : 7 kat fazla Obez bireylerde; Diyabet gelişme riski, sağlıklı kilodaki bireylere göre ; 40 kat fazla
Korunmaya veya geciktirmeye yönelik güvenilir ve etkin yöntemler var mıdır? Yaşam tarzı de değişiklikleri Sağlıklı beslenme Orta derecede kilo kaybı (% 5-10) Egzersiz (30 dakika / g)
2004 YILI “WHO-IDFIDF” 14 Kasım Diyabet günü sloganı Obezite ile savaşın diyabeti önleyin!
FINNISH Çalışması 522 hasta Ort Yaş 55 Obez VKI=31VKI=31 Kontrol grubu: Normal beslenme, egzersiz Çalışma grubu: Diyet + egzersiz İzlem 3.2 Yıl Diyabet İnsidansında % 58 azalma NEJM 344:1343, 2001
DPP Çalışması (Diabetes Prevention Program) 3234 hasta IGT Yaş 51 Obez VKI:341 1.grup: Yaşam tarzı değişiklikleri diyet—egzersiz 2.grup: grup: Metformin 3.grup: Plasebo İzlem süresi 2,8 yıl Diyabet oluşmasında; 1. grupta % 58 azalma 2. grupta % 31 azalma Nejm346.393-2002
Diyabetin önlenmesine yönelik güncel stratejiler Tip 2 Düşük yağlı beslenme Aktif yaşam tarzı İdeal kiloyu korumak Tip 1 1. derece akrabası tip 1 olanların bebeklerini 6 ay emzirmeleri
KÜÇÜK ADIMLAR BÜYÜK İLERLEMELERE YOL AÇAR. HAYDİ! İLK ADIMINI BU GÜN AT.
ADIM 1: DAHA FAZLA HAREKET Hareketli egzersiz > 1/ haftada, DM riskini 25% azaltıyor (Manson & al, Lancet 1991, 338; 774-8., JAMA, 1992, 268,63-7) Nurses' Health Study ve Health Professionals Follow-up Study ‘in bulguları; günde yarım saat canlı yürüyüşün, tip 2 Diyabet gelişme riskini %30 azalttığını göstermiştir.
ADIM 1: DAHA FAZLA HAREKET EGZERSİZ Aktif geçirilen 2 saat yerine, Tv başında hareketsiz geçirilen her 2 saat ; Diyabet gelişme riskini %14 arttırıyor. Haftada 2-10 saat TV izleyenler, haftada 0-1 saat izleyenler karşılaştırıldığında DM oluşma RR 1.66 ( HU et al; Arch Intern Med 2001;161: 1542-1548)
ADIM 1: DAHA FAZLA HAREKET Markete gittiğin zaman arabayı uzağa park et. Yolculuklarda ,bir önceki ve bir sonraki otobüs durağını kullan. Tv izlerken reklam aralarında oda içerisinde gezin veya egzersiz yap. Arkadaşlarınla veya aile üyeleriyle beraber yürüme günleri belirle. Öğle aralarında iş yerinin çevresini dolaş. İş arkadaşlarınla haberleşirken telefon ve e-mail kullanma, onların yanlarına yürüyerek git.
ADIM 2: SAĞLIKLI BESLEN YAĞI AZALT. KIZARTMA YERİNE FIRINDA, BUĞULAMA, IZGARA GİBİ PİŞİRME YÖNTEMLERİNİ SEÇ. MARKETTEN SEBZE, MEYVE VE TAM TAHILLARI ÇOK AL. HER HAFTA YENİ BİR SEBZE VE MEYVEYİ DENE. YEMEK TARİFLERİNDE ÇOK KALORİLİ VE YAĞLI BESİNLERE YER VERME. YEMEĞE KREMA, MAYONEZ, TAM YAĞLI SÜT VEYA YOĞURT KOYMA. YEMEKLERİNİ KÜÇÜK PORSİYONLARDA AL. YEMEK TABAĞINI KÜÇÜLT.
ADIM 3: KİLO VER DAHA AZ YİYEREK, HAREKETİNİ ARTTIRARAK %5-10 KİLO KAYBI, DİYABETİ ÖNLEMEKTEDİR.
ADIM 4: YAPABİLECEĞİN HEDEFLER BELİRLE İLK HAFTA, GÜNDE 15 DAKİKA YÜRÜYÜŞE BAŞLA. HER HAFTA YÜRÜYÜŞÜNÜ 5 DAKİKA ARTTIR. HAFTALIK OLARAK GÜNDE 30 DAKİKA YÜRÜYÜŞE ULAŞ. HER GÜN DİYETİNDEN 100 KALORİ KES. HEDEF KALORİNE GÜN GÜN ULAŞ. SU İÇSEM YARIYOR
ADIM 5: YAPTIĞIN AKTİVİTELERİ KAYDET YEDİKLERİNİ VE İÇTİKLERİNİ, YAPTIĞIN EGZERSİZLERİ KAYDET. GÜNLÜK TUTMAK, KİLO VERMEDE VE KİLOYU KORUMADA EN İYİ YOLDUR.
ADIM 6: YARDIM AL DİYABETLE TEK BAŞINA MÜCADELE EDEMEZSİN. AİLENİN VE ARKADAŞLARININ DESTEĞİNİ DE SAĞLA. AİLEN VE ARKADAŞLARINLA BİRLİKTE EGZERSİZLER YAP, SAĞLIKLI BESLEN.
ADIM 7: YAPILAN UYGULAMALARIN SÜREKLİLİĞİNİ SAĞLA SAĞLIKLI YAŞAM ŞEKLİNİ KORUYABİLMEK İÇİN; HAFTALIK YENİ BİR DEĞİŞİKLİK YAP. BU DEĞİŞİKLİKLER SENİ CANLANDIRIR.
Ti 2 diyabet oluşumunda yaşam stili faktörleri Delil Riski azaltanlar Riski arttıranlar İnandırıcı Fazla kilolu ve şişmanların zayıflaması Fiziksel aktivite Fazla kilolu olma, şişmanlık Abdominal şişmanlık Fiziksel inaktivite Maternal diyabet Çok muhtemel NSP(Posa) Doymuş yağlar Muhtemel n.3 yağ asitleri Düşük Gİ besin Yeterli emzirme Total yağ alımı Trans yağ asitleri Yetersiz Vit. E, Cr, Mg, Biraz alkol Aşırı alkol
DİYABETİN NEDENLERİ BİLİNİYOR. İZLENECEK YOL AÇIKÇA BELLİ BU, HAREKETE GEÇMEK İÇİN İZLEYECEĞİN YÖNÜN
SONUÇ Profesyonel eğitim Toplum bilincinin oluşturulması Sağlık sistemi politikalarının geliştirilmesi ile; Tip 2 diyabetten korunma Risk gruplarında Tip 2 oluşumunun durdurulması mümkündür!
DİYABETİ ÖNLEMEK İÇİN GÜCE SAHİBİZ