Büyüme, İşsizlik ve İşgücü Piyasası Reformları Prof. Dr. Seyfettin Gürsel Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (betam) Direktör İŞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNA İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Galatasaray Üniversitesi, Istanbul, 12 Haziran 2009

Sunum Planı Kriz ve işsizlik İşsizlik sorunu İşgücü piyasasında reform Büyüme ve istihdam İşgücü piyasasında reform İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Reform paketi

İşsizlik sorunu Kriz ve İşsizlik betam’ın 2009 işsizlik oranı tahmini: yüzde 16,8 Kaynak: TÜİK ve betam Grafik 1. İşsizlik oranı ve işsizler

İşsizlik sorunu Kriz ve İşsizlik Kadın işgücünde hızlı artış gerçekleşti Kaynak: TÜİK ve betam Grafik 2. Tarım dışı iş gücü (yıllık % değişim)

İşsizlik sorunu Kriz ve İşsizlik Kadın istihdamı arttı. Erkek istihdamı düştü. Kaynak: TÜİK ve betam Grafik 3. Tarım dışı istihdam (yıllık % değişim)

İşsizlik sorunu Büyüme ve istihdam İki yön: İşgücü arzı İşgücü talebi

İşsizlik sorunu Büyüme ve istihdam İşgücü arzında 3 temel etken: Nüfus artışı Kadın katılım oranı artışı Tarımdan göç Yapısal eğilim: Tarım dışı işgücü her yıl yüzde 3 civarında artıyor. Diğer bir deyişle işgücü piyasasına her yıl 550 000 kişi giriyor.

İşsizlik sorunu Büyüme ve istihdam İşgücü Talebi: Türkiye Ekonomisinin Yapısal Özelliği Tarım dışı işgücünde yıllık artış 3 % (550.000) İşsiz sayısını sabit tutmak için gerekli istihdam artışı 550.000 GSYH – İstihdam Esnekliği 0.5 Gerekli olan tarımdışı büyüme oranı 6 % Gerekli olan büyüme oranı 5.5 %

İşsizlik sorunu Büyüme ve istihdam Yüzde 5,5 oranında büyümenin iki temel sorunu: Orta vadede nasıl sağlayacağız? Büyümenin istihdam yaratma kapasitesini artırabilir miyiz? Bunun için gerekli olan işgücü piyasası reformları nelerdir?

İşgücü piyasasında reform İşgücü piyasalarında katılık ve esneklik Reform paketi

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik İşgücü piyasasında mutlak esneklik: Kayıtdışı çalışma

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik İki bölümlü piyasa (HİA, 2008)

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Kayıtlı istihdamda katılıklar Ağır vergi yükü Kaynak: TÜİK ve betam Grafik 4. İstihdamın vergi yükü, 2007

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Kayıtlı istihdamda katılıklar Kıdem tazminatı (Firing costs are hiring costs) Şirketlere yüklenen kıdem tazminatı payı diğer ülkelere oranla belirgin bir biçimde yüksek Kıdem tazminatı için gereken minimum çalışma süresi: Türkiye: 12 ay Orta-üst gelire sahip ülkeler ortalaması : 21 ay OECD ortalaması : 40 ay Aylık kıdem tazminatı ödemesinin en yüksek olduğu ülke Türkiye: Orta-üst gelire sahip ülkeler ortalamasının 2 katı OECD ortalamasının 3 katı

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Kayıtlı istihdamda katılıklar OECD ülkeleri arasında Türkiye en katı istihdamı koruma yasalarına sahip ülke. Süreli sözleşmeler üzerindeki katı düzenlemeler mevcut (OECD ülkeleri arasındaki en katı olan düzenleme Türkiye’de ) Düzenli işi koruyan yasalar (OECD ülkeleri arasındaki en katı 6. düzenleme)

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Kayıtlı istihdamda esneklik 2008 Haziran tarihli 5763 Sayılı Kanun ile getirilen SGK puanlarında 5 puanlık indirim. Gençlerde ve kadınlarda, ilk kez işe giriş koşulu ile SGK primlerinin Devlet tarafından süreli ve kademeli olarak üstlenilmesi.

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Kayıtlı istihdamda esneklik İşsizlik sigortası çok kısıtlı: Her 100 işsizden 7’si yararlanıyor. OECD ortalaması 25 ile 75 arasında değişiyor. Tazminat miktarları ve süreleri çok kısıtlı. Not: Bu esnekliğin büyümenin istihdam yaratma kapasitesine katkısı yok.

İşgücü piyasasında katılık ve esneklik Temel ikilem: İşleri mi korumalı? İnsanları mı korumalı? Türkiye işleri korumayı tercih etti. Büyümenin istihdam kapasitesini artırmasını istiyorsak insanları korumaya öncelik vermeliyiz. İşgücü piyasası reformları

Reform paketi Temel yaklaşım İstihdamın maliyetini hafifletmek ve esnekleştirmek İnsanları korumaya ağırlık vermek

Reform paketi İstihdamın maliyetini hafifletmek En etkili ve kritik reform kıdem tazminatı: Çok büyük ölçüde azaltılmalı. Büyümenin istihdam yaratma kapasitesini artırır. Kayıt dışı istihdamı geriletir. Özel tasarruf oranını artırır. Büyümeye destek olur. Bütçe yükü yoktur.

Reform paketi İstihdamın maliyetini hafifletmek İstihdam vergilerinde özel hedefli indirimlere devam edilmeli. Gençler ve kadınlar için süreli prim indirimlerinin uzatılmalı. Yeni teşvik yasası çerçevesinde indirimler Süresiz sözleşmeler üzerindeki kısıtlamaları kaldırarak ve süreli işleri teşvik ederek esneklik sağlanmalı Büyümenin istihdam yaratma kapasitesine destek

Reform paketi Çalışanı korumak İşsizlik sigortasının seçilebilirlik koşullarını köklü biçimde hafifleterek kapsamı OECD ortalamasına yaklaştırılmalı. İşsizlik sigortasının süre ve miktarında sınırlı iyileştirme yapılmalı. Sendikalar yasası AB standartlarına çıkartılmalı.