UFRS 7 KAPSAMINDA FİNANSAL RAPORLAMADA MUHASEBENİN ROLÜ EROL DEMİREL SMMM TESMER/İSTANBUL Denetimin tanımını yap.

Genel Açıklama UMSK’ nın yayınlamış olduğu Finansal araçların raporlanması ile ilgili standartlar, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından; TMS 32 Finansal Araçlar: Sunum, TMS 39 Finansal Araçlar Muhasebeleştirme ve Ölçme, TFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar standartları olarak Türkçeye çevrilmiş 2006 ve 2007 yıllarında resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

UFRS 7’nin Amacı; Bir işletmenin finansal araçlarının, İşletmenin Finansal Durumu ve Performansı Açısından “Önemi”, Bu araçlardan kaynaklanan risklerin “Niteliği”, “Düzeyi” ve işletmenin bu riskleri “Nasıl Yönettiği” hususlarında Finansal tablo kullanıcılarının, değerlendirmeler yapabilmeleri için gerekli bilgilerin verilmesini sağlamaktır.

Kapsam UFRS 7 kapsamında yapılacak olan açıklamalar iki ana bölümde değerlendirilebilir. 1- Finansal araçların, işletmenin mali durumu ve performansı açısından “önemine” ilişkin açıklamalar, 2- İşletmenin Finansal araçlar nedeniyle maruz kalabileceği “riskler”, bu risklerin “düzeyi” ve “nasıl yönetildiklerine” ilişkin açıklamalar.

Tanım ve Kapsam Sempozyumun ana konusunun “Kamu Güveni” olması nedeniyle bu çalışmada,UFRS 7’nin, İşletmenin Finansal araçlar nedeniyle maruz kalabileceği riskler, bu risklerin düzeyi ve nasıl yönetildiklerine ilişkin açıklamalar boyutu ele alınmıştır.

UFRS 7 FİNANSAL ARAÇLAR: AÇIKLAMALAR

Tanım ve Kapsam Finansal araç deyinde öncelikle aklımıza forward sözleşmeler,swap,bazı opsiyon sözleşmeleri gibi türev finansal araçlar gelmektedir. Ancak Finansal araç tanımından da görülebileceği gibi,standart Finansal Araçları çok daha geniş bir kapsamda ele almaktadır. Finansal araçlar, işletmenin hem “finansal varlık” hem de “finansal borç” tanımlarını kapsamaktadır.

Tanım ve Kapsam “Bir finansal araç, Bir işletmenin finansal varlığında ve Diğer bir işletmenin finansal yükümlülüğünde ya da Öz kaynağa dayalı finansal aracında Artışa neden olan herhangi bir “sözleşmedir”.

Tanım ve Kapsam Buna göre finansal araçlar; Nakit, bankada tutulan mevduat, Tahviller, Hisse senetleri (Öz sermaye yöntemi ya da konsolidasyon yöntemleri kapsamında olmayan) Ticari alacaklar, alacak senetleri, Verilen krediler, Ticari borçlar, borç senetleri, Kredi borçları ve Bazı türev araçlarıdır.

Maruz Kalınabilecek Riskler Finansal araçlardan kaynaklanan riskler: Kredi riski, Likitide riski ve Piyasa riski

Niteliksel Açıklamalar Finansal araçlardan kaynaklanan yukarıda sıralanmış üç tür risk için işletmelerin bir dizi niteliksel açıklamalar yapması gerekmektedir. Niteliksel açıklamalar, her bir risk türünün “doğası” ve “ortaya çıkma şekilleri” ile bu risklerin “yönetimine” ilişkin açıklamaları kapsamaktadır. Niteliksel açıklamalar içinde, risklerin yönetimi için “koyulan hedeflere”, bu hedeflere ulaşmak için takip edilen “politikalara” ve bu risklerin “ölçümünde kullanılan yöntemlere” yer verilmelidir.

Sayısal Açıklamalar İşletme, finansal araçlardan kaynaklanan her bir risk türü için İşletmenin maruz kaldığı risklerin “düzeyi” ve “etkisine” ilişkin özet sayısal verileri açıklanacaktır. Açıklamada,yönetim kurulu veya icra kurulu başkanına hazırlanan raporlamalar gibi, işletmenin kilit personeline sağlanan bilgiler esas alınacaktır.

Sayısal Açıklamalar Standart, İşletmenin Finansal araçları nedeniyle maruz kalabileceği Risk türlerine göre; Alacak yaşlandırmaları Vade analizleri Duyarlılık analizleri gibi bazı sayısal açıklamaların yapılmasını istemektedir.

Kredi Riski Bir finansal aracın taraflarından birinin yükümlülüğünü yerine getirememesi nedeniyle diğer tarafta finansal kayıp/zarar meydana gelmesi riskidir.

Kredi Riskine İlişkin Niteliksel Açıklama Örneğin; a) Finansal varlıkların sahipliği karşı tarafın sözleşmeyi yerine getirmeme riskini beraberinde getirir. b) Bu riskler, kredi değerlendirmeleri ve ilgili müşterinin toplam riskinin sınırlandırılması ile kontrol edilir. c) Ticari alacakların önemli bir kısmı ilişkili şirketlerdendir.

Kredi Riskine İlişkin Niteliksel Açıklama d) Grup, ihracat satışlarından kaynaklanan yurtdışı alacakları için Eximbak sigortası, faktorink limit garantisi ve akreditifli satış gibi teminatlar alması kredi riskinin yönetiminde kullanılan yöntemlerdir. e) Şirket ihtiyaç duyması halinde faktorink uygulamalarında, alacağın maliyeti karşılığında erken tahsili işlemlerini de gerçekleştirmektedir.

Kredi Riskine İlişkin Sayısal Açıklama: Vadesi Geçmiş Alacakların Yaşlandırılması İşletmenin raporlama tarihi itibariyle elinde tuttuğu vadesi geçmiş fakat değer düşüklüğüne uğramamış alacaklarının yaşlandırılması aşağıdaki gibidir: Toplam Alacak (Bin YTL) Vadesi gelmemiş alacaklar Vadesi geçmiş fakat değer düşüklüğüne uğramamış alacaklar <30 gün 30-60 gün 60-90 gün 90-120 gün >120 gün 2006 25,000 13,000 6,000 3,500 1,250 750 500 2005 21,000 10,000 5,750 3,250 1,000 600 400

Kredi Riskine İlişkin Sayısal Açıklama: Vadesi Geçmiş Alacakların Yaşlandırılması Finansal varlıkların hangi koşullar altında, değer düşüklüğüne uğrayan varlık olarak sınıflandırılacağı hususunda açıklamalar yapmalıdır. Örneğin; “Borçlunun önemli finansal zorluluklarla karşılaşması, borçlunun iflas açıklayacak olması, ödemelerde 30 gün ve üzeri gecikmeler veya ödemeleri reddetmesi gibi durumlarda ticari alacaklar değer düşüklüğüne uğramış sayılır.”

Kredi Riskine İlişkin Sayısal Açıklama Teminat ve diğer güvencelere ilişkin açıklama yapmalıdır. Örneğin; “31 Aralık 2006 tarihi itibariyle işletmenin vadesi geçmiş fakat değer düşüklüğüne uğramamış alacaklarına karşılık olarak elinde tuttuğu teminatların toplam gerçeğe uygun değeri 14 milyon YTL’ dir (31.12.2005 itibariyle ilgili tutar 13 milyon YTL’ dir).”

Likitide Riski Bir işletmenin finansal borçlarından kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanması riskidir.

Likidite Riskine Niteliksel İlişkin Açıklamalar(Örnek) “Grubun amacı kısa ve uzun vadeli banka kredilerini, finansal kiralama ve satın alma sözleşmelerini kullanarak fonlamanın devamlılığı ve esnekliği arasında bir dengeyi sürdürmektir. Grubun politikası finansal yükümlülüklerinin en az %30’unun vadesi bir yıldan uzun olan yükümlülüklerden oluşması şeklindedir. 31 Aralık 2006 tarihi itibariyle finansal tablolara yansıtılan yükümlülüklerin %12,1’nin (2005 sonu itibariyle ilgili oran %15’dir) vadesi bir yıldan kısadır”

Likidite Riskine İlişkin Sayısal Açıklama (Örnek Vade Analizi)   Vadesiz Bir aydan az 1 – 3 Ay arası 3 – 6 Ay arası 6 – 9 Ay arası 1 – 2 Yıl Arası 2 Yıldan Fazla Toplam Banka kredileri 900 100 300 400 500 18,200 22.500 42,900 Finansal kiralama yükümlülükleri 50 200 150 350 1,450 Diğer yükümlülükler 600 1,100 Ticari Borçlar 1,000 1,800 Türev araçları 20 10 30  Toplam 1,900 770 1,200 1,210 650 18,550 23,000 47,280

Piyasa Riski Piyasa riski, Piyasa fiyatlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riskidir. Piyasa riski üç türlü riskten oluşur; 1-Yabancı para riski, 2-Faiz oranı riski ve 3-Diğer fiyat riskidir

Piyasa Riski a) Yabancı para riski; Döviz kurlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riskidir b) Faiz oranı riski: Faiz oranlarında meydana gelen değişimler nedeniyle bir finansal aracın gerçeğe uygun değerinde veya gelecekteki nakit akışlarında dalgalanma olması riskidir Diğer fiyat riski

Piyasa Fiyatı Riski İlişkin Niteliksel Açıklama(Örnek) a) Grubun piyasa faiz oranlarındaki değişimlerden kaynaklanan piyasa faiz oranı riski, temel olarak işletmenin uzun vadeli değişken faizli yükümlülüklerine ilişkindir. b) Grup faiz maliyetlerini yönetebilmek için sabit ve değişken faizli borçları birlikte kullanmaktadır. Grubun politikası sabit faizli borçlarının oranını %40 ile %60 aralığında tutmaktır. c) Bunu yönetebilmek için Grup, çeşitli vadeli faiz oranı takası değişim sözleşmelerine (swap) girmektedir.

Piyasa Fiyatı Riski İlişkin Niteliksel Açıklama d) Bu sözleşmeler dahilinde işletme sözleşmeye konu olan tutar baz alınarak hesaplanan sabit ve değişken oranlı tutarlar arasındaki farkları belirli aralıklarla takas etmektedir. e) Grup bu sözleşmeleri borçlarını faiz riskinden korumak üzere edinmiştir. 31.12.2006 tarihi itibariyle faiz oranı takası sözleşmelerinin etkisini göz önünde tutarak, işletmenin sabit faiz oranlı borçlarının oranı %49’dur (ilgili oran 2005 yılında %50’dir).

Piyasa Fiyatı Riski İlişkin Sayısal Açıklama (Faiz Oranı Riski-Duyarlılık Analizi) Aşağıdaki tablo tüm diğer değişkenlerin sabit kaldığı varsayım altında, Grubun vergi öncesi dönem karının faiz oranlarındaki olası değişimlere karşı duyarlılığını göstermektedir. Duyarlılık analizinde baz alınan oranlar, işletmenin kilit yönetim personeline yapılan iç raporlamalarda kullanılmakta olup, yönetimin faiz oranlarındaki olası değişimler hakkındaki değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Faiz oranında yaşanacak dalgalanmaların, İşletmenin özsermayesi üzerinde herhangi bir etkisi söz konusu değildir.

Faiz Oranların baz artış / azalama Vergi öncesi kara olan etki Piyasa Fiyatı Riskine İlişkin Sayısal Açıklama: Örnek Duyarlılık Analizi Faiz Oranların baz artış / azalama Vergi öncesi kara olan etki 2006 YTL + 1.00 (120,000) Amerikan Doları + 0.20 (90,000) Euro + 0.15 (30,000) - 1.00 110,000 - 0.20 70,000 - 0.15 40,000 2005 (100,000) - (40,000) 90,000 30,000

Sonuç Şu ana kadar yapılan açıklamalardan da görülebileceği gibi, UFRS 7 belirli bir sektörü hedef almamakta, tüm işletmelere uygulanmaktadır. Finansal araçları, sadece ticari alacak ve borçlardan ibaret olan şirketler dahi bu standardın kapsamına girmektedir.

Sonuç Bütün bu bilgilerin güvenilir bir biçimde oluşturulabilmesi ve açıklanabilmesi ancak yüksek kaliteli bir muhasebe bilgi sisteminin kurulmasından geçmekte olduğu bir gerçektir. UFRS 7, muhasebe sisteminin özellikle, işletmenin finansal yönetim süreçlerine entegre edilmesini sağlayan bilgi sistemlerinin kurulmasını zorunlu kılmaktadır.

Sonuç UFRS 7, Muhasebenin Finansal Raporlama içindeki rolünü genişletmektedir. Finansman ve yatırımlara ilişkin faaliyetlerin muhasebenin konusuna girmediği şeklindeki görüş UFRS 7 ile tamamen değişmektedir.

Sonuç UFRS 7 kapsamında açıklamalar yapılabilmesi için muhasebecinin, hem genel olarak finansal araçlar hem de işletmenin taraf olduğu finansal araçlar hakkında gerekli bilgiye sahip olması gerekmektedir.

Sonuç Buna bağlı olarak muhasebeci; Finansal araçların gerçeğe uygun değerinin nasıl belirlendiğini bilmeli, Finansal araçların yapısını, niteliklerini ve bu finansal araçlardan ne tür riskler doğabileceğini bilmeli, İşletme risklerinin nasıl yönetildiği, yönetilmiyor ya da iyi yönetilemiyorsa yönetimi uyarabilmesini veya yönlendirebilmesini bilmeli

Sonuç Risklerin niteliği ve düzeyinin belirlenmesine ilişkin gerekli analizlerin yapılıp yapılmadığını sorgulayabilmeli, yönlendirebilmeli, Yapılan analizlerin standartlara uygun bir biçimde yapılıp-yapılmadığını değerlendirilebilmeli.

Sonuç Finansal Raporlamada UFRS 7’nin, dolayısı ile muhasebenin üslenmiş olduğu bu yeni rol, finansal tablo kullanıcılarına,finansal araçlarla ilgili en geniş kapsamlı ve doğru bilgiler açıklanarak, gerekli şeffaflığın sağlanmasına büyük katkı getirmektedir.

YA…BÜYÜK TAKIMLAR KURARAK, VEYA… BÜYÜK TAKIMLARIN OYUNCULARI OLARAK, SÜRATLE YOL ALMALIYIZ

TEŞEKKÜR EDERİM