Asitler ve Bazlar

İYONLAŞMA YÜZDESİ Tanım: İyonlaşan moleküllerin yüzdesini belirtir. örnek: 1,0 M, 0,1 M, 0,010 M HC2H3O2 çözeltileri için iyonlaşma yüzdesini hesaplayanız? Ka=1,8x10-5

ÇOK PROTONLU ASİTLER Bazı asitler moleküllerinde iyonlaşabilen birden çok H atomu taşırlar. Böyle asitlere çok protonlu asitler denir. Yalnız, asit içerdiği H+ sayısı kadar aşamada iyonize olur. Örneğin H2SO4 iki aşamada ayrışan çok protonlu bir asittir. Çok protonlu asitlerde iyon konsantrasyonun hesaplanması: 3,0 M H3PO4 çözeltisinde a) [H3O+] =? b) [H2PO4-] =? c) [HPO42-]=? d) [PO43-]=? Solution:

TAMPON ÇÖZELTİLER Az miktarda asit ya da baz eklenmesiyle pH değeri çok az değişen çözeltilere tampon çözeltiler denir. Tampon çözeltilerde, biri asitleri diğeri bazları nötürleştiren iki bileşen bulunur. Ancak, iki bileşenin birbirlerini nötürlememeleri gerekir. Bunun anlamı bu bileşenlerin kuvvetli asit ve kuvvetli baz olmamaları demektir. Tampon çözeltiler genellikle Bir zayıf asit ile onun eşlenik bazından ya da Bir zayıf baz ile onun eşlenik asidinden oluşan çözelti olarak tanımlanır.

TAMPON ÇÖZELTİLER Tampon çözeltilere verilebilecek en iyi örnek insan kanıdır, 0,01 mol HCl’nin 1 L kana konulması pH=7,4 ‘den pH=7,2 ‘ye indirir. Aynı miktar asit, NaCl çözeltisine konursa pH 7,0’dan 2,0 ‘a kadar düşer. Çünkü tuz çözeltisinin tamponlama kapasitesi yoktur. Kan pH’sını kontrol eden en önemli faktör: HCO3/H2CO3 oranıdır. Kanın pH değerinde 0,2 ‘lik değişim ölümcül hastalıklara neden olabilir, pH’nın normalin altına düşmesi acidosis, normalın üstüne çıkması Alkalosis olarak adlandırılır.) Tampon çözeltilerle yapılan diğer çalışmalar proteinler ve enzimatik aktivite tayini olarak sayılabilir. Bu çalışmaların tampon çözeltilerle yapılma nedeni protein moleküllerinin büyüklüğünün ve elektrik yükünün cinsinin pH’ya bağlı olmasından kaynaklanmaktadır.

ASİT-BAZ İNDİKATÖRLERİ Rengi eklendiği çözeltinin pH’sına bağlı olarak değişen maddelere Asit-baz indikatörleri denir. İndikatör iki yapıda bulunur. Biri HIn ile gösterilen zayıf bir asit, diğeri In- ile gösterilen eşlenik bazdır. Her ikisinin de renkleri farklıdır. Eklendiği çözeltinin [H3O+] derişimi indikatörün iyonlaşma dengesini etkiler. Bu durumda indikatör ya asit rengini, ya iyon rengini ya da bu iki rengin karışımını gösterir. İndikatörlerin sıkça kullanıldığı alanlar yaklaşık pH değerinin bilinmesi gereken durumlardır. Örnek: toprağın pH’sının test kitleri ile ölçülmesi. Yüzme havuzlarında, optimum pH=7,4’tür ve fenol kırmızısı bu alanda kullanılan en yaygın indikatördür.

Indicator Low pH color Transition pH range High pH color Gentian violet (Methyl violet 10B) yellow 0.0–2.0 blue-violet Leucomalachite green (first transition) green Leucomalachite green (second transition) 11.6–14 colorless Thymol blue (first transition) red 1.2–2.8 Thymol blue (second transition) 8.0–9.6 blue Methyl yellow 2.9–4.0 Bromophenol blue 3.0–4.6 purple Congo red 3.0–5.0 Methyl orange 3.1–4.4 orange Bromocresol green 3.8–5.4 Methyl red 4.4–6.2 4.5–5.2 Azolitmin 4.5–8.3 Bromocresol purple 5.2–6.8 Bromothymol blue 6.0–7.6 Phenol red 6.4–8.0 Neutral red 6.8–8.0 Naphtholphthalein colorless to reddish 7.3–8.7 greenish to blue Cresol Red 7.2–8.8 reddish-purple Phenolphthalein 8.3–10.0 fuchsia Thymolphthalein 9.3–10.5 Alizarine Yellow R 10.2–12.0