XI. "Türkiye'de İnternet" Konferansı Aralık 2006 Ankara E-Seçim Uygulamaları için Gereksinimler ve Tasarım İlkeleri Orhan Çetinkaya, Deniz Çetinkaya ODTÜ

2 Giriş E-devlet ve e-seçim Klasik kağıt oy pusulalı seçim sistemi E-seçim için genel tasarım ilkeleri E-seçim gereksinimleri Sonuç

3 E-Devlet e-devlet: Devletle ilgili faaliyetlerin (bilgi edinme, dilekçe işlemleri, başvuru, kayıt, iş takibi,...vb) elektronik ortamlara taşınmasıdır. e-demokrasi: Demokratik faaliyetlerin (seçim, referandum, kamuoyu yoklaması, tartışma grupları,...vb) elektronik ortamlarda gerçekleştirilmesidir. e-seçim: Seçim tanıtımlarının, seçmen kütüğü kayıt işlemlerinin ve seçimin elektronik ortamda yapılmasıdır.

4 E-Seçime Doğru Bugün bir çok İnternet sitesinde e-oylamalar, e- anketler, hatta küçük ölçekli e-seçimler zaten yapılmaktadır. Ancak tüm dünyada siyasi seçimlerden bahsedilince, e-seçim bir türlü tam anlamıyla güvenilir ve demokratik bir biçimde yapılamamaktadır. Bunun nedeni şu anda uygulanmakta olan e- seçimlerde dikkat edilmeyen veya önemsenmeyen güvenlik gereksinimlerinin siyasi seçimlerde çok önemli bir yer tutmasıdır.

5 E-Seçime Doğru E-seçimlerin gerçek hayatta uygulanabilmesi için, problemin çok iyi tanımlanması gerekmektedir. E-seçimler için ya da buna benzeyen belli sayıda adaydan bir miktarının gizli oylama ile seçildiği e- oylama ya da e-anket uygulamaları için gereksinimlerin ve tasarım detaylarının çok iyi belirlenmesi gerekmektedir. Seçim için tonlarca kağıt ve boya harcadığımız, elimizde boyalarla gezdiğimiz, seçim sonuçları için saatlerce beklediğimiz seçimler artık tarihteki yerini almalıdır.

6 Kağıt Oy Pusulalı Seçim Sistemi Seçim gününden önce Seçmen kütüğü düzenlenir, seçmen bilgi kağıdı hazırlanır ve seçmene gönderilir. Oylama başlamadan önce Sandık kurullarına seçim malzemeleri gönderilir. Görevliler gerekli hazırlıkları yaparlar. Oylama Sandık seçmen listesine göre kimlik belirleme işlemi yapılır. Kimliği geçerli seçmene boş oy pusulası verilir. Seçmen kapalı oy verme yerine gider ve oyunu kullanır. Seçmen sandığa oyunu bizzat atar. İmza listesini imzalayarak kimliğini geri alır. Parmağına boya sürülür. Oylama bittikten sonra Oy verme işleminin bittiği ilan edilir. Görevliler gerekli hazırlıkları yaparlar ve sandıklar açılır. Sandıktan çıkan sayım sonuçları ilan edilir.

7 E-Seçim için Genel Tasarım İlkeleri Seçmen Kayıt yaptırır ve oy kullanır. Kayıt Otoritesi Seçmenlerin kayıtlarını yapar ve oy kullanma yetkisini verir. Elektronik Oy Pusulası En basit anlamda adayların bilgilerini içeren elektronik ortamdaki oy pusulasıdır. Sayım Otoritesi Seçmenler tarafından kullanılan elektronik oyları toplar, sayar ve sonuçları ilan eder. Bahsedilen otoritelerin dışında, başka oylama otoriteleri de kullanılabilir (örn: oy pusulası otoritesi, yetkilendirme otoritesi).

8 E-Seçim için Genel Tasarım İlkeleri Ön Kayıt Aşaması Oy kullanmaya hakkı olan seçmenler seçim gününden önce seçim için kayıt otoritesine kayıt olurlar, gerekli hazırlıklar yapılır. Kayıt Aşaması Seçmenler daha önce kayıt otoritesine kendilerini tanıttıkları için, seçim günü oy kullanmak için yetki isterler. Oy Kullanma Aşaması Seçmen kendisine verilen yetki ile oyunu kullanır. Sayım Aşaması Sayım otoritesi oyları sayar ve sonuçları ilan eder.

9 E-Seçim için Genel Tasarım İlkeleri

10 E-Seçim için Genel Tasarım İlkeleri Güvenilirlik Hiçbir uygulama bileşenine güvenmeden de sistemin gizliliğinin sağlanabilmesi önemlidir. Sistem tamamen bozulsa veya gerek iç gerek dış kaynaklı saldırılara maruz kalsa da, sistemin gizliliği korunabilmelidir. E-seçimlerde otoritelerin, iletişim ağlarının veya diğer bileşenlerin güvenilir olduğunu varsaymak ve bu varsayımlara dayanarak sistemin güvenilir olduğunu iddia etmek çok gerçekçi ve uygulanabilir değildir. Şeffaflık Oyların ve seçmenlerin gizliliğine zarar vermeden, e-seçim sistemlerinde maksimum şeffaflık hedeflenmelidir. E-seçim sistemi açık yazılım ile geliştirilmeli ve kaynak kod incelemeye açık olmalıdır.

11 E-Seçim için Temel Gereksinimler Seçmenin Gizliliği Seçmen ile kullandığı oy arasında bir bağlantı kurulamamalıdır. Hiçbir kurum, kuruluş veya kişi tarafından seçmenin kullandığı oy ortaya çıkarılamamalıdır. Seçme Hakkı Sadece seçmen olanlar oy kullanabilmelidir. Seçimin Dürüstlüğü Seçim sonuçları seçim bitmeden sayılamamalıdır. Seçim sürerken ve oylamalar devam ederken hiçbir kurum, kuruluş, veya kişi seçim sonuçları hakkında bilgi edinememelidir. Tek Oy Bir seçmenin sadece bir oyu sayılmalıdır. Oyun Zorla Kullandırılamaması Bütün otoriteler dahil hiçbir kurum, kuruluş veya kişi, seçmeni belli bir yönde oy kullanmaya zorlayamamalıdır. Seçmen oyunu özgür bir biçimde kullanabilmelidir. Sistemin Doğruluğu Kullanılan bütün oylar doğru sayılmalıdır, herhangi bir oy değiştirilememelidir, silinememelidir, kopyalanamamalıdır ve geçersiz oylar sayılmamalıdır. Sistemin Sağlamlığı Kötü niyetli seçmenler, seçmen olmayan kişi ya da kuruluşlar, otoriteler...vb sistemi ve seçimi bozamamalıdır.

12 E-Seçim için Temel Gereksinimler Oyun İspat Edilememesi Seçmen oyunu satamamalı, nasıl oy kullandığını seçim sırasında ve sonrasında ispat edememelidir. Oy Kullanmama Hakkı Seçmenin oy kullanmak istemediği taktirde oy kullanmamasıdır. Oy Kullanmaktan Vazgeçme Hakkı Seçmenin oylama işlemine başladıktan sonra ve oyunu göndermeden önce herhangi bir zamanda oy kullanmaktan vazgeçebilmesidir. Boş Oy Kullanma Hakkı Seçmen boş oy kullanabilmelidir. Sonuçların İlan Edilmesi Seçim sonuçları ve gerekli bilgiler seçim sonunda basın yayın yoluyla ve İnternet aracılığıyla ilan edilir. Sistemin Geçerlenebilirliği Sayım sonucunun doğru olduğu gösterilebilmelidir. Sistemin Doğrulanabilirliği Seçimin ve sayımın doğru şekilde yapıldığı gösterilebilmelidir. Bireysel Doğrulama Seçmen oyunun sayıldığından emin olabilmelidir.

13 E-Seçim için Temel Gereksinimler Sistemin Etkinliği Kayıt, seçim ve sayım gibi işlemlerin tamamı etkin bir biçimde yapılmalı, bekleme süreleri en aza indirilmelidir. Oylar daha kısa sürede sayılmalıdır. Kolay Kullanım Seçmen oyunu kullanabilmesi için özel yeteneklere sahip olmak zorunda olmamalıdır. Açık Yazılım Açık yazılım yapılmalı ve kaynak kod incelemeye açık olmalıdır. Yedekleme ve Fiziksel Koruma Sistemin herhangi bir teknik arızaya karşı yedekleme ve fiziksel koruma mekanizması olmalıdır. Seçimin Şeffaflığı Oyların ve seçmenlerin gizliliğine zarar vermeden, e-seçim sistemlerinde maksimum şeffaflık hedeflenmelidir. Oyların Saklanması Oylar ve gerekli seçim bilgileri sayım sonrasında, elektronik ve basılı ortamda saklanmalıdır. Oyların Tekrar Sayılabilmesi Hem elektronik hem basılı ortamda saklanan oyların gerekirse yeniden sayılabilmesidir.

14 E-Seçim için Diğer Gereksinimler Sistemin Kullanım Esnekliği Seçmenlerin mümkün olduğunca değişik ortamlardan rahat bir biçimde oy kullanabilmeleridir. Düşük Maliyet E-seçimlerin maliyetinin klasik seçimlerin maliyetinden daha az olmasıdır. Oy Pusulalarının Esnekliği Sadece klasik anlamda çoktan seçmeli oy pusulalarının yanı sıra değişik seçim sistemleri, oylama ve anket uygulamaları için de gerekli altyapının sağlanmasıdır. Üst Düzey Modelleme Tasarım aşamasında e-seçim sistemi ve temel unsurlar, kullanılan programlama dilinden, uygulama geliştirme ortamından, işletim sisteminden ve kullanılacak teknolojilerden bağımsız olarak üst düzey modellenmesidir. Özel Elektronik Oy Pusulası Kullanma Elektronik Oy Pusulalarının kopyalanmaya karşı korunabilmesi için özel olarak üretilmesi ve e-imzalanmasıdır. Sistemin Ölçeklenebilirliği E-seçim sisteminin herhangi bir ek çalışmaya gerek kalmadan küçük, orta ve büyük ölçekli seçimlerde kullanılabilmesidir.

15 Sonuç E-seçimler gelişmiş kriptografik protokoller arasında önemli bir yer tutmaktadır. Elektronik seçim yazılımsal, donanımsal, kriptografik, kültürel, hukuksal, siyasi ve ekonomik açılardan ele alınması gereken çok yönlü bir konudur. Bu nedenle e- seçim projelerinin çok yönlü yürütülmesi ve her alandan uzmanlarla çalışılması gerekmektedir. Burada anlatılan gereksinimler ve tasarım ilkeleri bir e- seçim uygulamasından beklenenleri göstermektedir. Klasik kağıt oy pusulalı seçim sisteminin yerine geçmesi düşünülen herhangi bir e-seçim uygulaması idealde açıklanan tüm gereksinimleri sağlamalı, pratikte ise temel gereksinimleri mutlaka sağlamalıdır.

16 Sonuç Yıllardır süregelen çalışmalar, e-seçimlerin toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından da kabul edilebileceğini göstermektedir. Bu çalışmada önerilen gereksinimler sağlandığında; toplum, e-seçim sisteminin güvenilir ve doğru olduğunu bilecek ve böylelikle e-seçimler kolaylıkla yaygınlaştırılabilecektir. Bu çalışma yeni başlayan e-seçim ve e-oylama çalışmaları için bir yol gösterici niteliğindedir. Önceden başlamış çalışmalar ve uygulamalar için ise değerlendirme ve testte dikkat edilmesi gereken hususları göstermesi açısından önemlidir. Bundan sonraki çalışmalarda; Türkiye’deki genel ve yerel e- seçimlerin uygulanabilirliği, bu bildiride öngörülen gereksinimler ve tasarım ilkeleri çerçevesinde değerlendirilebilir.

17 TEŞEKKÜRLER SORULAR ?