Gülhane Askeri Tıp Fakültesi, Ankara Aile Hekimliğinin Temel Esasları Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 1 Aralık 2005 Gülhane Askeri Tıp Fakültesi, Ankara zekeriya@traky.edu.tr http://ailehekimligi.trakya.edu.tr / 37

Fazla kare nereden geliyor? / 37

Uluslar arası öneriler Evrensel nitelikte ulaşılabilirliği olan, aile ve toplum yönelimli, altyapı, personel ve hizmet sunum standartları bakımından güçlendirilmiş birinci basamak sağlık hizmetleri, sistemin merkezinde yer almalı, World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Alma Ata 1978 “Herkese Sağlık” Temel Sağlık Hizmetleri: bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul görecek şekilde ve onların tam katılımı sağlanarak devlet ve toplumca karşılanabilir bir bedel karşılığında verilen sağlık hizmetleridir. / 37

Birinci basamak hizmetler, esnek, ihtiyaçlara yanıt veren bir hastane sistemi tarafından desteklenmelidir World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Hizmet sunum basamakları arasında entegrasyon sağlanmaldır World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Çağdaş koşullara uygun ve basamaklar arası geri bildirim sistemi içeren sevk zinciri hayata geçirilmeldir World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Sağlık hizmetleri her aşamada bilimsel kanıtlara dayalı olarak yürütülmelidir World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Sağlık hizmetleri iyi kalitede ve maddi olarak karşılanabilir bir biçimde sunulmalı, World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Sağlık hizmetleri uygun bir teknoloji ve enformasyon sistemine sahip olmalı World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Sağlık hizmetleri sürdürülebilir nitelikte finansmana sahip olmalı World Health Declaration, WHO, 1998 / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor Gelişen Teknoloji Katlanarak artan tıbbi bilgi İleri uzmanlık alanları Disiplinler arası ilişkinin azalması Teknolojiye bağımlı, pahalı tanı-tedavi / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor Gelişen Teknoloji Tanı ve tedavi olanaklarının artması Aşılar Sağlıklı su Beklenen yaşam süresinde uzama Yeni sağlık sorunları Kronik hastalıklar Yaşlılık Kazalar Sigara, alkol ve madde kaynaklı sorunlar / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor Sağlığın yeni tanımı Biyopsikososyal tıp Maliyet etkinliği ve sağlık eğitimi Bireysel koruyucu hekimlik ve birinci basamak tedavi hizmetlerinin entegrasyonu / 37

Kilometre Taşları Peabody 1923 College of General Practitioners 1952 Willard Komisyon raporu 1966 Millis Raporu 1966 American Board of Family Practice 1969 224 sayılı kanun 1961 Sağlık Bakanlığı hastanelerinde uzmanlık eğitimi 1985 Aile Doktorluğu Geçiş Eğitimi 2004 / 37

İhtiyaç Kişileri ve aileleri, içinde yaşadığı toplumun bir parçası olarak ele alan, yaş, cinsiyet ve hastalık ayırımı yapmaksızın kesintisiz ve bütüncül sağlık hizmet sunabilen bir hekim / 37

Çözüm: Aile hekimliği Aile Hekimi, kendine özgü eğitim içeriği, araştırması, kanıt temeli ve klinik uygulaması olan akademik ve bilimsel bir disiplin ve birinci basamak yönelimli klinik bir uzmanlıktır. European definition of GP/FM, WONCA 2002 / 37

Leuwenhorst tanımı (1974) Genel pratisyen, yaş cins ve rahatsızlık ayırımı yapmaksızın bireylere, ailelere ve bir sağlık birimine bağlı nüfusa kişisel ve sürekli birinci basamak sağlık hizmeti sunan tıp fakültesi mezunudur. Onu farklı kılan bu işlevleri sentez edişidir. Muayenehane, ev, klinik, ya da hastanede hizmet sunar. / 37

Wonca 2002 tanımı İlk temas noktasıdır Kaynakların etkili kullanılmasını sağlar Kişi yönelimli yaklaşım Kendine özgü bir görüşme süreci vardır Süreklilik Özgün bir karar verme süreci vardır Hem akut, hem kronik sağlık bakımı Ayrışmamış hastaları erken tanır ve yönetir Sağlığı geliştirir Toplumun sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir Sağlık sorunlarını fiziksel, ruhsal, toplumsal ve varoluşçu boyutlarıyla ele alır / 37

Başka tanımlar TAHUD teknik raporu 1998 DSÖ 1998 Amerikan Tıp Birliği 1966 McWhinney Rakel Kanada Saults / 37

Aile hekimliği ayrı bir disiplin midir? “Dahiliye + Çocuk + KD + Psikiyatri + Acil = aile hekimliği” denklemi doğru mudur? Rotasyonlardan aldığı bilgiler çıkıldığında geriye ne kalır? / 37

Aile hekimliğinin esas bileşenleri Bakıma ulaşım Bakımın sürekliliği Kapsamlı bakım Bakımın koordinasyonu Ortama uygun bakım / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasıdır açık ve sınırsız hizmet olanağı yaş, cinsiyet ya da kişinin başka herhangi bir özelliğinden bağımsız / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Kolay ulaşılabilirlik: coğrafi ekonomik kültürel / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Entegre ve koordine: Koruyucu Tedavi edici Rehabilite edici Hizmet basamakları arasında koordinasyon Konsültasyon Sevk Takip / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Süreklilik: Zaman Kişi Yer Kayıtlar Disiplinler arası süreklilik / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Bütüncül: Tüm sağlıkla ilgili durumlar Fiziksel Psikolojik Sosyal / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Kişisel: Birey merkezli / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Aile ve toplumsal yönelimli: Sorunların aile ve toplumsal örüntüleri Toplumun sağlık sorunları Diğer sektörler, meslek grupları ve kuruluşlarıyla, gönüllü kuruluşlarla birlikte entegre çalışma / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Gizlilik ve yakınlık : Yaşama yayılan, sürekli ve yakın bir ilişki / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Savunuculuk: Tüm sağlık konularında ve sağlık hizmeti veren diğer kişilerle ilişkilerde / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Sağlık kaynaklarının etkili kullanımı: Reçete yazımı, Uzmana sevk, Konsültasyon Laboratuvar tetkikleri Yatarak tedavi / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Özgün görüşme ve klinik karar verme süreci Etkili bir iletişim Ayrımlaşmamış rahatsızlıklar Toplumdaki rahatsızlıkların prevalans ve insidansının belirleyici olduğu özgün bir karar verme süreci / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri Ekip hizmeti: Diğer disiplinlerle Diğer sağlık personeli Sosyal hizmet Eğitim hizmeti İş hizmeti verenlerle de işbirliği yapabilir. / 37

Aile Hekimliği bir disiplin olarak tanımlanmalıdır. “Toplumun Gereksinmelerini Gözeten Bir Sağlık Hizmeti ve Tıp Eğitimi Sistemi Oluşturmak İçin Öneriler” Aile Hekimliği bir disiplin olarak tanımlanmalıdır. Temel tıp eğitimi, sonraki uzmanlık eğitimi için uygun bir temel sağlamalıdır. Aile Hekimliği disiplini her tıp okulunda öğretilmeli ve aile hekimi/dal uzmanı dengesi kurulmalıdır. Her ülkede aile hekimliği mezuniyet sonrası uzmanlık eğitim programları oluşturulmalıdır. WHO-WONCA Joint Conference Ontario, 1994 / 37

İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için, sağlık sisteminde, tıp mesleğinde, tıp fakültelerinde ve diğer eğitim kuruluşlarında köklü değişiklikler yapılmalıdır. Aile Hekimi, sağlık hizmet sistemlerinde kaliteye, sosyal adalete, etkinlik ve düşük maliyete ulaşılmasında merkezi role sahip olmalıdır. Bu sorumluluğu yerine getirebilmek için Aile Hekimi; hasta bakımında yetkin olmalı, bireysel ve toplumsal sağlık hizmetini bir bütün halinde ele almalıdır. WHO-WONCA Joint Conference Ontario, 1994 / 37

Neler öğrendik? (aile hekimi kuş mu, deve mi)  / 37