Eğitim Yöneticileri Teknoloji Liderliği Standartlarına İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Denetmenlerin Görüşleri Özge Hacıfazlıoğlu Şirin Karadeniz Gülay Dalgıç Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 2010

Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği konusunda yeterliliklerini belirlemek üzere yapılan en kapsamlı standartlaşma çalışmalarından birisi, Amerika kökenli ISTE tarafından hazırlanan “Yöneticiler İçin Ulusal Eğitim Teknoloji Standartları NETS-A standartlarıdır.

NETS-A Standartları (2009) Vizyoner Liderlik: Eğitim yöneticilerin tüm kurumda teknolojik uygulamalara ilham verip liderlik eder. Dijital Çağ Öğrenme Kültürü: Eğitim yöneticilerinin öğrenciler için ilgi çekici dinamik çağ öğrenme kültürü oluşturur. Profesyonel Uygulamada Mükemmellik: Eğitim yöneticileri eğitimcileri güçlendiren profesyonel öğrenme ve yeniliğe dayalı ortamları destekler. Sistematik Gelişim: Eğitim yöneticileri, bilgi ve teknoloji kaynaklarının etkili kullanılarak dijital çağ liderliğini ve yönetimini sağlar. Dijital Vatandaşlık: Eğitim yöneticileri, dijital kültürün gelişimini destekleyici sosyal, etik, yasal konu ve sorumluluklara ilişkin bir anlayış tasarlar ve geliştirir.

AMAÇ Bu araştırmanın amacı ISTE (2009) NETSA teknoloji liderliği standartlarının Türkiye’ye uygunluğu konusunda eğitimcilerin görüşlerini belirlemektir. Katılımcıların teknoloji liderliği standartlarının Türkiye’ye uygunluğuna yönelik görüşleri nelerdir? Katılımcıların Türkiye’de teknoloji liderliği standartlarının geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik görüşleri nelerdir?

YÖNTEM Nitel yöntem kullanılan bu araştırmada veri toplama yöntemlerinden odak grup ve bire bir görüşme teknikleri kullanılmıştır. Odak grup görüşmelerine 31, bire bir görüşmelere 15 olmak üzere toplamda 46 eğitimcinin katılımı sağlamıştır ISTE (2009) teknoloji standartlarının Türkiye’ye uygunluğuna ilişkin araştırmacılar tarafından Türkçeye uyarlanan anket uygulanmıştır. Anket iki bölümden oluşmaktadır: Anketin ilk bölümü, katılımcıların demografik bilgilerini belirlemek üzere hazırlanmıştır. Anketin ikinci bölümünde, ISTE standartlarının 5 ana performans göstergesi altında 21 alt performans göstergesinin Türkiye’ye uygunluğunu 5’li likert tipinde belirlenmiştir.

YÖNTEM Katılımcılardan kendi görev yapmakta oldukları okul çevresini ve teknoloji liderliği standartlarını göz önüne alarak birer yansıtma raporu hazırlamaları istenmiştir. Görüşme sonunda oluşturulan kayıtlar düz yazıya geçirilerek ana ve alt performans göstergeleri olarak sınıflandırılmıştır Performans göstergelerine ilişkin en önemli olan alıntılar seçilmiş, metin içi ve metinler arası bağlantılar kurulmuştur.

BULGULAR Vizyoner Liderliğe İlişkin Görüşler Katılımcıların çoğu, “Eğitim yöneticilerinin çoğu, vizyoner liderlikten ziyade, var olan bir vizyonun destekleyicisi olmaktan öteye geçememektedir” ifadesini destekleyici açıklamalar yapmışlardır. Bu kapsamda genellikle yöneticilerin bilişim teknolojileri alanındaki yeterliliklerinin, çağın ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olmaması tartışılmıştır. Ayrıca eğitimcilerin yaşı ve öğrenmeye olan merakı, toplumun kültürel yapısı ve okulun ayırabileceği bütçe gibi etmenlere de dikkat çekilmiştir.

BULGULAR Dijital Çağ Öğrenme Kültürüne İlişkin Görüşler okullarda uygulanan Vitamin, Digiprotein, Z TV gibi benzeri eğitim programlarının, dijital öğrenme kültürü amaçlarıyla belirli açılardan örtüştüğü belirtilmiştir. Bu kapsamda eğitim yöneticilerinin de bu programları öğrenci ve öğretmenlerin hizmetine sunan bir köprü görevi gördüklerinin altı çizilmiştir. Teknoloji donanımlı öğrenme merkezlerinin yaratılması, önemli bir ölçüt olarak belirtilmiştir.

BULGULAR Profesyonel Uygulamada Mükemmelliğe İlişkin Görüşler Katılımcıların çoğu, eğitim lideri olarak teknolojik kaynakları en iyi şekilde kullanmaya çalıştıklarını, kadrolarındaki eğitimciler de bu konuda kendilerini yetiştirmeleri konusunda destek verdiklerini dile getirmişlerdir. Bu görüşmelerde dikkat çeken nokta; her bir katılımcının farklı özelliklere sahip okullarda görev yaptıkları ve bu bağlamda profesyonel uygulamada mükemmellik konusunda da her birinin kendi koşullarına özgü çözümler ürettikleridir.

BULGULAR Sistematik Gelişim İlişkin Görüşler Devlet okullarındaki yöneticiler, Sistematik Gelişim Ana Performans Göstergesi altında yer alan “verilerin toplanması, analiz edilmesi, yorumlanması ve paylaşılması” alt göstergesinin e-okul kapsamında kısmen uygulandığını belirtmişlerdir. Okulların başka okullarla iş birliği yapmaları ve bu ortaklıklar sayesinde birbirlerine alt yapı, eğitim gibi destekler sunmalarına yönelik örnekler verilmiştir. Bu konuda İstanbul’da bazı özel okulların gelişmekte olan ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan bazı devlet okullarına kaynak aktarımı yaptıkları dile getirilmiştir.

BULGULAR Dijital Vatandaşlığa İlişkin Görüşler Odak grup görüşmelerinde ve yüz yüze görüşmelerde teknoloji liderliğinin beraberinde etik liderliği gerektirdiği düşünceleri aktarılmıştır. Tüm görüşmelerde ortaya çıkan öncelikli konulardan birisi kaynak yetersizliğidir. İlköğretim okullarının kendi bütçelerinin olmamasıyla kaynak bulma kaygısının okul müdürlerini zaman zaman etik dışı davranışlara sürüklediğinden söz edilmiştir. Sosyal ilişkiler konusunda katılımcıların yaklaşık yarısı öğrencileriyle msn ve twitter gibi sosyal paylaşım ağlarında etkileşimde bulunduklarını belirtmişlerdir. Internette resmi dilin kaybolması ve ilişkilerin yozlaşmasına ciddi bir tehlike olarak işaret edilmiştir.

SONUÇ ISTE (2009) teknoloji liderliği standartlarının Türkiye Şartlarına uygun olduğu konusunda katılımcılar hemfikridir. Ancak bu standartların uygulanması aşamasında yaşanan veya yaşanabilecek sorunlar göz önüne çıkmıştır.

Okul yöneticisinin teknoloji konusundaki yetersizliği ve kendilerini teknoloji alanında yeterli görmeleri vizyoner liderliği olumsuz etkilemektedir. Türkiye'nin merkeziyetçi bir eğitim politikası izlemesi yöneticilerin büyük sorumluluklar almasına ve bu da teknoloji liderliği konusunun geri planda kalmasına neden olmaktadır. Vizyoner liderlik konusunda devlet okulları ile özel okullar arasında da farklılıklar saptanmıştır. Özel okullarda farklıllarşma politikasından yöneticiler teknolojiyi vizyonlarına dahil ederken devlet okullarındaki yöneticiler maddi kısıtlılıklar nedeniyle uzun dönemli hedefler belirleyemeişlerdir. Dijital Çağ Öğrenme Kültürü performansının yüksek olması okul yöneticisinin çevresini iyi tanıması ve bulunduğu çevre koşullarını göz önüne alarak teknoloji planlaması yapması gerekmektedir. Profesyonel Uygulamada Mükemmellik performansının gerçekleştirilebilmesi için okul yöneticisi, denetmen ve öğretmenlerin sorunlarını, kendi uygulamalarını ve tecrübelerini paylaştıkları internet tabanlı ya da yüz yüze toplantıların yapıldığı paylaşım toplulukları arttırılmalıdır.

Sistematik Gelişim performans göstergelerinde MilliEğitim Müdürlükleriyle yapılan ortaklıklar, farklı ekonomik düzeydeki okulların ve farklı teknolojik yetkinliğe sahip yönetici ya da öğretmenlerin işbirliği içinde olmaları teknoloji alanda gelişmeyi sağlamaktadır. Maddi imkânsızlıkların önüne geçmek için teknik ve eğitim desteği verecek donanım bakımı sağlayacak birimler açılmalıdır. Teknoloji alt yapısının işlerliğini sürdürmek üzere, teknik ve eğitim desteği sağlayıcı bir birimin kurulmasının faydalı olacağı dile getirilmiştir. Dijital Vatandaşlık konusunda “bilgi teknolojileri kullanımı ve teknoloji kullanımında etik” konularına öncelik verilmelidir.

IŞILTAN ERGENE