Özel Alan Çevirileri II Yrd.Doç.Dr.Betül Parlak II. HAFTA UYGULAMA PAUL K. MOSER -THOMAS L. CARSON, “Introduction”, In Moral Relativism, New York: Oxford University Press, 2001, pp. 1-31

KONU: MORAL RELATIVISM Çeviri için kullandığımız metin, Moral Relativism başlıklı kitabın “Giriş” bölümü, bu kitap konuyla ilgili makalelerden oluşmuş bir seçki. Giriş bölümü Moral Relativism konusunu tanımlıyor. Bu metin giriş bölümü olarak, sadece konuyu tanımlamak ve alanın temel tanımlarını vermekle kalmıyor, aynı zamanda seçkide yer alan makalelerin hangi bakış açısıyla nelerden söz ettiğini de özetlemeye çalışıyor.

Moral/ethical/ethics Bu metinde karşımıza çıkan en önemli terimsel güçlük moral ve ethical sözcüklerinin sıfat olarak kullanımında alacağımız karar ile ilgilidir. Moral sözcüğü kaynak dilde hem sıfat hem de isim olarak kullanılmaktadır. Latince kökenlidir, mores sözcüğünden gelir. Ethics ve ethical sözcüklerinden ilki kaynak dilde isim, ikincisi ise sıfattır. Yunanca ethos sözcüğünden gelir. Türkçede bu sözcüklere seçilen karşılıklar bu etimolojik ayrımı aktarmaz.

Türkçede ahlak-etik ayrımı Türkçede ahlak felsefesi diye de karşılanan etik sözcüğü “karakter” anlamına gelen ethos’dan gelirken; buna karşı Türkçedeki ahlak sözcüğü ise kökence huy, doğa, yaradılıştan olan haslet anlamları taşıyan Arapçadaki hulk sözcüğünden gelmektedir. Bu iki sözcük genelde birbirlerinin yerine kullanılır ve eşanlamlı kabul edilir. Batı dillerinde ahlak sözcüğünün kökeninde yatan mores (Latince) sözcüğü uzlaşılar, pratikler, davranış kodları, belli bir kişinin ya da grubun karakteri gibi anlamlar taşımaktadır.

Kişi ya da grup ahlakı Bu anlamda bir kişi ya da grubun ahlakı denince o kişinin taşıdığı karakter anlaşılmalıdır. Bu noktada toplumsal uzlaşımlardan tümüyle bağımsız gerçek ahlak tasarımından söz edilmektedir.

Ahlak Felsefesi-etik Bu tasarım davranış ve karaktere ilişkin ahlaksal bir kodun ya da bir dizi ahlak kuralının felsefi bakımdan yeterli bir biçimde temellendirilmiş olmasına, temellendirilmiş bu kuralların da ilkece akılcı eleştiriye açık olma özelliği taşımalarına karşılık gelmektedir. Bu tanıma uygun düşen bir ahlakın olup olmadığı sorusu ise geleneksel olarak ahlak felsefesinin yani etiğin alanına girmektedir.

Terimlerin kökensel geçmişleri erek dilde yansıtılabiliyor mu? Yukarıdaki soru, seçtiğimiz sözcükler açısından yanıtlanmaya çalışılırsa, yanıtımız hayır olacaktır. Bu durumda bu ayrımın dilimizde nasıl kullanıldığına bakmakta ve bu doğrultuda bir çeviri kararı almakta fayda vardır. 2003 yılında piyasaya çıkan ve konu uzmanları tarafından hazırlanan Felsefe Sözlüğü’nden aldığımız terimce bu ayrımın dilimizde sağlanıp sağlanmadığını görmek açısından incelenebilir.

Terimce (Felsefe Sözlüğü, Haz., Abdülbaki Güçlü ve diğerleri. Moral agent: Ahlaksal eyleyen Moral act: Ahlaksal eylem Moral agency: Ahlaksal eylemce Moral certainty: ahlaki/sezilen kesinlik Moral dilemmas: ahlaki ikilemler Moral epistemology: ahlaksal bilgikuramı Moral/immoral (distinction): ahlaki ile ahlaksız ayrımı Moral isolationism: ahlaksal yalıtılmışlık Moral judgement: ahlak yargısı Moral law: ahlak yasası Moral luck ahlaki rastlantı Moral/non-moral (distinction): ahlaksal/ahlaksal olmayan ayrımı

Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.) Moral philosophy: Ahlak felsefesi Moral principle: ahlak ilkesi Moral responsibility: ahlaksal sorumluluk Moral scepticism: ahlaksal kuşkuculuk Moral sense: ahlak duygusu Moralism: ahlakçılık Moralist: ahlakçı Morality: ahlaklılık Morals: ahlak Ethical absolutism: mutlakçı etik Ethical empiricism: deneyci etik Ethical naturalism: doğalcı etik Ethical objectivism: nesnelci etik Ethical rationalism: usçu etik Ethical relativism: göreci etik Ethics: etik

Alıştırma I Sekizinci ve dokuzuncu slaytları inceleyin ve terimcedeki kararlar ile ilgili gözlemlerinizi bildirin. Terimcede kaynak dildeki terimler için erek dilde yapılan ayrım konusunda ne düşünüyorsunuz, bu ayrım sizin çeviri kararlarınızı etkileyecek mi? Relativism terimi için erek dilde öneriler karşılıkları inceleyin. Hangi karşılığı çevirinizde kullanmak istediğinizi belirtin, kararınızın nedenini açıklayın.

Alıştırma II Kaynak metinde “true, right ve correct” sözcüklerinin kullanımlarını inceleyin. Erek metninizde bu sözcükler arasında bir farklılaşma yaratmak için ne tür çeviri kararları alabileceğinizi tartışın.

Alıştırma III Kaynak metindeki fiil zamanına dikkat edin. Bu fiil zamanını erek metinde, metin türünü de dikkate aldığınızda nasıl kullanabileceğinizi tartışın.

Alıştırma IV Kaynak metnin biçimsel özelliklerini belirleyin. Bu biçimsel özellikleri erek metinde nasıl yansıtmayı düşündüğünüzü belirleyin.

Alıştırma V Kaynak metindeki terimleri saptayın. Terimlerin anlamlarını (kavramsal içeriklerini) belirleyin. Erek dilde bu alanda bir terimsel tutarlılık olup olmadığını tartışın.