Fritillaria

İlkbahar başında sürerek, kırağılardan pek etkilenmeyen cm. uzunlukta sapları üzerinde yaprak çelenginin arasından 5 cm. büyüklükte kırmızı-portakal, bronz, kırmızı veya saru-ı çiçeklerini sarkıtır. Soğanları rahatsız edici kokulu F.imperialis'a "pis kokulu zambak" da denir. Zambak yapılı yapraklar yaz başında ölür. gayet değerli hoş bir bitkidir.

Eskiden Hollandalılarca çok sevilirdi. Anayurdu İran olan bu bitkinin çiçeği pembe, kırmızı, sarı ve beyaz noktalı olur. Çoğunun kültürü yapılmaz. İki tanesi alaca yapraklıdır, seyrek olarak rasrlanır. Biri altın diğeri gümüş yapraklı olur

, F.meleagris, ilkbaharda açar. Büyük nehir kenarlarında yabanisine raslanır. En çok yetişritilenidir. Boyu 30 cm. kadar ve askıda çan biçimli 4 cm. büyüklükteki çiçekleri mor ve beyaz blok karelidir. "Alba" temiz beyazdır. Bazı kültür türleri, mor- siyah çiçekli "Charon" beyaz, "Pomona" eflatun bloklu ve "Poseidon" mor-pembe, kahve renk blokludur.

. Doğal olarak çim sahalarda yabanileşmeye bırakılabilir. Bir çok çeşidinin ana yurdu Kuzey Amerika olup, başka yerlerde nadiren iyi gelişebilirler. Aşağıda anılan bazı türler, bazen kataloglarda yer alırlar:

F.pudica, 15-22,5 cm. boylanıp 2,5 cm. büyüklükte çiçeklidir. renkleri biraz morumsudur. F.recurva, cm. yükselip, kızıl renkte 2,5 cm. çapında olan çiçekleri sarı blokludur. Bunlar ilkbaharda çiçek açarlar. F.persica, güçlü büyüyen bir İran türüdür. 90 cm. boylanıp uzun saplı askılı koyu eflatun çiçekleri sıkı başaklı olur.

Bir kültür çeşit "Adıyaman" gayet güzel olup, F.imperialis ile güzel bir kompozisyon oluştururpH derecesi 6,0-7,5 olan topraklarda gelişmesi iyi olur. Yarı gölgede veya günün en sıcak zamanında gölge olan yerde severek büyür. Soğanları yazın dikilmelidir. Yatağına biraz kum ve ayrıca, üstüne de kum serpilir.

Daha sonra toprak atılır. Bu şekilde sürmesini engelleyecek olan suyun içinde kalması da önlenmiş olur. Suyu çok iyi geçiren toprağın olması aranan bir şarttır. Arada bir çürük komposto ve yıllanmış ahır gübresi veriler. Diğer çeşitleri 8-10 cm. mesafeyle dikilip, üzeri 8-10 cm. toprakla örtülür.

. F.meleagris, diğerlerine nazaran biraz daha nemli yer sever. ilkbaharda sürünce, az miktarda suni gübre verilir. Yerinde toprakta kışlayarak yıllarca kalabilir.

ÇOĞALTILMASI Büyük soğanın etrafında oluşan soğancıklarla çoğaltma işlemi yapılır. Ancak, F.imrerialis'i yerinde rahatsız etmek pek doğru olmaz. Olgun tohumu da hemen ekilmelidir. Bunlar dört veya beş yıl sonra çiçeklenme durumuna gelebilir. önemli bir özellik olarak, soğanların kokusu köstebekleri kaçırır.

Fritillaria imperialis

Ters lale Dünya'nın en değerli çiçeklerinden biridir. Dünyada bu cinse ait 100 tür vardır. Daha çok kuzey yarı kürede dağılım gösterirler. Ters lalenin gövde boyu 30 ile 100 cm arasında değişmektedir. Soğanları hafif basıktır. Yapraklar gövdede kiremit dizilişlidir. Gövdenin üst yarısında dairesel dizilişli olup mızrak şeklindedir. Çiçekleri çan şeklinde olup 1 ile 5 adet arasında değişmektedir. Çiçek açma dönemleri iklim şartlarına göre mart ve nisan aylarıdır. Çiçek rengi kırmızı turuncu ve nadiren sarıdır.

Soğanların dikim zamanı 15 Eylül ile 30 Ekim arasında değişmektedir. Dikim zamanına kadar, serin, havadar, güneş görmeyen yerde korunmalıdır. İyi işlenmiş tarlaya veya bahçeye cm lik sıra dikim yöntemiyle lale soğanları cm derinliğe dikilir. Çok az olmak üzere iyi yanmış küçük baş hayvan gübresi kullanılabilir. Genelde sulanmaz. Şayet mevsim çok kurak giderse bahar ayında 15 günlük aralıklarla iki defa sulanabilir.

Çiçek açma zamanı mart-mayıs aylarıdır. Geçmişte yaşamış Asurilerin, her sabah göbeğinden su çıkardığı için Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği sırada, Meryem ananın göz yaşlarından yere akan damlalarla yetiştiğine inanılan Ters Laleler, aynı zamanda Hıristiyan aleminin kutsal çiçeği olarak da kabul ediliyor.