HİZMET İŞLEMLERİ Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tel: 0533 482 53 67 E-posta: mceker@cu.edu.tr

BANKA HİZMETLERİ Para Aktarma Hizmetleri Çek-Senet Hizmetleri Kart Hizmetleri Yatırım Hizmetleri Ödeme Hizmetleri Elektronik Bankacılık Hizmetleri

PARA AKTARMA HİZMETLERİ Banka müşterileri adına bankada açılan hesaptan, bu kişinin talimatıyla başka bir hesaba para aktarılması mümkündür. Bu işlem, üç şekilde olabilir. Virman EFT Havale

VİRMAN Virman, mevduat sahibinin bankadaki hesapları arasında kaydi olarak elektronik ortamda para aktarılması işlemidir. Buna göre, müşteriye herhangi bir fiili ödeme yapılmadan hesabından para çekilir, diğer bir hesabına aktarılır. Virman işlemi sonucunda, ne tahsil ne de tediye fişi düzenlenir. Virman işlemi yapılırken düzenlenmesi gereken tek fiş, mahsup fişidir. Mahsup fişi, bankadaki bir hesaptan başka bir hesaba kasadan para çıkışı olmadan para aktarıldığını göstermek amacıyla düzenlenir ve müşteri tarafından imzalanır.

VİRMAN Bankanın mevduat sahibinin hesabından başka bir hesabına para aktarabilmesi için, bu yönde bir talimat alması gerekir. Mevduat sahibinin veya yetkilendirdiği temsilcisinin vereceği bu talimat ile banka, mevduat hesabından belirli bir miktarda para çekme ve bir başka hesaba yatırma yetkisini elde etmiş olur. Virman talimatı olmaksızın bankanın hesaplar arasında para aktarma yetkisi yoktur. Diğer bir deyişle, banka, mevduat hesabındaki para üzerinde kendiliğinden işlem yapma yetkisine sahip değildir. Usulsüz şekilde yapılan virman işlemlerinden dolayı, banka, mevduat sahibine karşı sorumlu olup, uğradığı zararların banka tarafından tazmin edilmesi gerekir

EFT Kısaca EFT olarak adlandırılan elektronik fon transferi yoluyla mevduat sahibinin hesabından dilediği miktarda para, başka bir bankaya aktarılır. Mevduat sahibi başka bir bankada hesabı olan bir kişiye (bu kişi gönderenin kendisi de olabilir) para göndermek istediğinde, hesabının bulunduğu bankaya başvurarak EFT talimatı verir. Bu talimatı alan banka ise, mevduat sahibinin hesabından EFT tutarını mahsup ederek EFT alıcısının bankasına elektronik ortamda gönderir. EFT bankası, gelen bu tutarı alıcının hesabına alacak kaydederek işlemi tamamlar.

EFT EFT işlemi de esas itibarıyla bir havale niteliği taşır. Bu nedenle, BK.m.457 vd. hükümlerine tabidir. Havaleden farklı olarak burada alıcıya ödeme, gönderenin bankasından değil de başka bir bankadan yapılmaktadır. Diğer bir deyişle, havale ilişkisinde (gönderen-banka-alıcı olmak üzere) üç taraf bulunduğu halde, EFT ilişkisinde (gönderen-banka-alıcının bankası-alıcı) ise dört taraf vardır. Havale işlemi, üçüncü bir kişinin aynı banka nezdindeki bir hesabına veya bankanın başka bir şubesinde alıcının adına yapılır. Halbuki, EFT işleminde ise gönderen ile alıcı aynı kişiler olabilir. Bu ihtimalde, EFT işlemi, mevduat sahibinin başka bir bankadaki hesabına virman olarak gerçekleştirilir.

HAVALE Hukuki açıdan havale, bir kişinin kendi hesabına üçüncü bir kişiye nakit, kıymetli evrak veya benzeri şeyleri vermek üzere başka bir kişiyi yetkilendirmesidir. Bankacılık uygulamasında ise, havale, bir yerden başka bir yere para gönderilmesidir. BK.m.457’de havalenin bir sözleşme olduğu ifade edilmekle birlikte, doktrinde ittifakla kabul edildiği üzere, havale, çifte yetkilendirmeyi içeren tek taraflı ve varması gerekli bir hukuki işlemdir. Mevduat sahibi, bankaya verdiği havale talimatı sonucunda, bankayı kendi hesabından belirli bir miktarda para çekip havale alıcısına ödemeye yetkili kılmaktadır. Bunun yanında, havale işleminin özelliği gereği, havale talimatı sayesinde, havale alıcısı da, havale edilen tutarı kendi adına tahsil etme yetkisine kavuşmuş olur.

ÇEK-SENET HİZMETLERİ Bankalarca sunulan hizmetlerden biri de çek ve senet işlemleridir. Bu kapsamda aşağıdaki hizmetler verilmektedir: Çek karnesi verilmesi Çek tahsilatı ve ödenmesi Tahsil senetleri İştira senetleri (şehir dışı) Iskonto senetleri (şehir içi)

SENET ISKONTO VE İŞTİRASI Senet ıskontosu ile senet iştirası (satın alınması) birbirine çok benzeyen işlemlerdir. Her ikisinde de, banka, kendisine devredilen senetlerin bedellerini belirli bir komisyon karşılığında vadesinden önce müşteriye ödemektedir. Ancak, senet ıskontosu, sadece, kredi alanın bulunduğu yerde ödenecek olan senetler için yapıldığı halde, senet iştirası, ödeme yeri, şubenin bulunduğu yerden başka bir yerde olan senetlere ait bir işlemdir.

ISKONTO VE İŞTİRA İŞLEMLERİNİN İLKELERİ Iskonto edilecek senetler en az iki imza taşımalıdır. Banka yönetim kurulu üyeleri, denetçileri veya personelinin imzasını taşıyan senetler, kredi teminine yönelik olarak düzenlenmiş olabileceğinden, kabul edilmemelidir. Senet vadesine en fazla 91 gün kalmış olmalıdır. Senetlerdeki ciro işlemleri, birbirini takip eden, kayıtsız şartsız ve usulüne uygun yapılmış olmalıdır. Iskonto edilen senetlere ilişkin olarak yeterli güvence alınmalıdır. Senetler, mevcut bir ticari işlem nedeniyle düzenlenmiş olmalı ve hatır senedi niteliği taşımamalıdır.

HATIR SENETLERİ Hatır senetlerinde borçlu ile alacaklı arasında hiçbir ticari ilişki yoktur. Hatır senetleri, genellikle (500.000.000 TL., 300.000.000 TL. gibi) yuvarlak rakamlar üzerinden düzenlenir. Hatır senetlerinde çapraz keşidelerle karşılaşılır. Yani senetlerde adı geçen kişiler hep aynıdır. Bir senette lehdar (alacaklı) olarak gözüken kişi, diğerinde keşideci (senedi düzenleyen=asıl borçlu), bir diğerinde ciranta (senedi ciroyla devreden) olarak gösterilir. Hatır senetlerinin vadesi ve düzenlenme tarihleri aynı gün veya birbirine yakın günlerdir. Borçlu ve alacaklının aynı soyadını taşıyan kişiler olması, senedin hatır senedi olma ihtimalini güçlendirir. Senet üzerinde imzası olan şirketlerin faaliyet konusu birbirinden tamamen farklı ise, bu senetlerin hatır senedi olma ihtimali yüksektir. “Protestosuz” veya “Masrafsız İade” gibi kayıtlar taşıyan senetler de genellikle hatır senedidir.

KART HİZMETLERİ Banka Kartları: Kredi Kartları Banka kartları, “mevduat hesabı veya özel carî hesapların kullanımı dahil bankacılık hizmetlerinden yararlanmayı sağlayan” plastik kartlardır. Kredi Kartları Kredi kartı, “nakit kullanımı gerekmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan basılı kartı veya fiziki varlığı bulunmayan kart numarasını” ifade etmektedir.

YATIRIM HİZMETLERİ 1. Yatırım fonları 2. Hisse senedi alım satımı 3. Repo 4. Hazine Bonosu ve devlet tahvili 5. Altın

ÖDEME HİZMETLERİ 1. Fatura ödemeleri 2. Vergi ödemeleri 3. Öğrenci harcı 4. Sigorta, tüketici kredisi ve kredi kartı ödemeleri 5. Maaş ödemeleri

ELEKTRONİK BANKACILIK HİZMETLERİ 1. Telefon Bankacılığı 2. İnternet Bankacılığı 3. Televizyon Bankacılığı