Prof. Dr. Nilüfer Narlı Değerlendirme 14 Nisan 2009

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması: Analiz ve Öneriler Bu sunumda kullanılan tablolar Nielsen tarafından yapılan araştırmadan alınmıştır.

Risk kültürümüz içinde bu düşünce ne kadar paylaşılıyor NAZARLIK DEĞİL, SİGORTA BİZİ KORUR!! Risk kültürümüz içinde bu düşünce ne kadar paylaşılıyor? Risk ve güvenlik algısında “İnsanın Güvenliği” çok öne çıkmıyor. Bir birey olarak risk değerlendirme ve risklere karşı önlem alma kültürü olgunlaşma sürecinde. Sigorta ile ilgili algı ve tutumlarda risk kültürünün analizi önem taşımaktadır. Hangi riskler ve endişeler öne çıkıyor? Risklere karşı kişisel tedbir alma sorumluluğu, endişeler ve sigortalı olma arasında nasıl bir ilişki var? Sigorta yaptıranların sosyolojik profili nedir? Hangi sosyolojik etkenler sigortalı olmayı (ve olmamayı) şekillendiriyor? Sigorta algısı, sigorta ile ilgili memnuniyet ve şikayetler nelerdir?

Sigortalı Olma ve Sigorta Bilinci Ülkemizde yaşayan 70 milyon insanın yüzde 75’nin hiçbir sigortası yok, her 4 araçtan 3 aracın kaskosu yok. 14 milyon konutun sadece 2.7 milyonunun DASK’ı var. Sigortalı olmak genelde tasvip ediliyor. Fakat sigorta bilincinin geniş kitlelere ulaşması için bilgilenme ve motivasyona ihtiyaç var. Kampanya ve eğitim çalışmaları önemli! Bunun için ne yapılmalı? Bilgi ve Güven iki Anahtar!

Türkiye’nin Sosyolojik Yapısı Bağlamında Endişeler ile Sigorta Arasında Nasıl Bir İlişki Kurulabilir? Gelecekle ilgili endişelerin sırasıyla ekonomik durum, işsizlik, enflasyon, sağlık ve deprem riskleri üzerinde yoğunlaştığı ve bu endişelerin; –sigorta sahibi olma veya olmama, –sosyal cinsiyet, –yaşanan bölge, ve –SES farklarına göre farklılaştığı görülmüştür.

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 6 Gelecekle İlgili Endişeler İstatistiksel olarak daha yüksek skorların bulunduğu kırılımlar kırmızıyla belirtilmiştir. İlk üç toplamında 1%’in altındaki cevaplar grafikte gösterilmemiştir. Baz= Tüm katılımcılar (n=3033) “S usuzluk”, “küresel ısınma”, “eğitim sistemi” ve “endişem yok” cevapları katılımcıların 1%’i tarafından “diğer” altında belirtilmiştir. Kadın yaş, C2 SES,Sigorta Sahibi Olmayan Karadeniz Kadın,Doğu ve G.D.Anadolu Sigorta Sahibi Olmayan Kadın Erkek, Ege,Sigorta Sahibi Kadın, Sigorta Sahibi Olmayan C2 SES, Sigorta Sahibi Olmayan Kadın Erkek, Sigorta Sahibi AB SES Kadın AB SES Sadece ilk sırada belirtilen değil, belirtilen her üç endişe de dikkate alındığında, sıralama değişmemekle birlikte, terörün ağırlığının arttığı görülmektedir.

Sigorta Yaptıranların Profili I Tüm sigorta sahiplerinin yaklaşık 45%’i üniversite ve üzeri eğitimlidir. Bu incelemeye göre üniversite mezunlarının, erkeklerin ve AB SES grubunun diğer gruplara göre, sigorta yaptırmada, önde geldiği gözlenmektedir. Sigorta yaptırmama: Toplam katılımcıların ise dörtte üçünün bir sigorta ürününe sahip olmadığı ve bu durumun kadınlar ile yaş grubunda daha da yüksek olduğu saptanmıştır. S. 15, 16, 17…

Sigorta Yaptıranların Profili II Konut ve zorunlu deprem sigortasında 45 yaş üzeri, bireysel emeklilikte yaş, özel sağlık ve hayat sigortasında ise, yaş grubunun üstünlüğü göze çarpmaktadır. Ücretli çalışanların Bireysel Emeklilik, Özel Sağlık ve Hayat sigortası sahipleri içindeki oranının yüksekliği dikkat çekmektedir. AB SES grubu, İşyeri Sigortası hariç tüm sigorta ürünlerinde diğer SES gruplarından daha fazla ağırlığa sahiptir. Toplam sigorta sahipleri arasında aylık kişisel geliri TL arasında olanlar diğer gelir gruplarına göre daha fazladır.

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 9 Eğitim: Tüm sigorta sahiplerinin yaklaşık yüzde 45 i üniversite ve üzeri eğitimli Eğitim, Seyahat, Sorumluluk ve Tarım sigortaları bazın düşük olmasından dolayı (n<30) incelenememiştir.

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 10 Sosyo-ekonomik Statü (SES) AB SES grubu, İşyeri sigortası hariç tüm sigorta ürünlerinde diğer SES gruplarından daha fazla ağırlığa sahiptir. (n=754) Eğitim, Seyahat, Sorumluluk ve Tarım sigortaları bazın düşük olmasından dolayı (n<30) incelenememiştir. 

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 11 Aylık Kişisel Gelir Toplam sigorta sahipleri arasında aylık kişisel geliri TL arasında olanlar diğer gelir gruplarına göre daha fazladır. Eğitim, Seyahat, Sorumluluk ve Tarım sigortaları bazın düşük olmasından dolayı (n<30) incelenememiştir. Kişisel Geliri Olanların Ortalama Geliri 2066 TL* AB2606 TL C11781 TL C21324 TL * Ortalama kişisel gelir hesaplamasında “Cevap yok” ve “Kişisel gelirim yok” diyen katılımcılar hariç tutulmuştur.

Endişeler, Sigortalı Olma, Sosyal Cinsiyet, SES, Bölge Farkları Ekonomi ile ilgili endişeye öncelikle yoğunlaşanlar: Erkekler Ege Bölgesi’nde yaşayanlar Sigortalı olanlar Ekonomi ile ilgili duyulan bilinçli bir endişe ve risklere karşı tedbir alma tutumu, bir kişinin sigorta yaptırmasında önemli bir etkendir.

İşsizlik Endişesi, Gençler, Sigortalı Olma ve SES, Türkiye UNDP 2008 verilerine göre, Genç işsiz oranında 177 ülke arasında 10'uncu sıradadır Ortalama yaşın 28.3 olduğu genç nüfusa sahip ülkemizde, işsizlik gençler arasında yaygın olarak paylaşılan bir endişedir Sigorta sahibi olmayanlar, gençler (16-24 yaş grubu) ve C2 SES grubundakiler “işsizlik” endişesi taşıyor İşsizlik ile ilgili endişenin yaygın olduğu C2 SES grubu, yani alt-orta gelir grubunda yer alanların en başta sosyo-ekonomik özelliklerinden birisi sermaye ve soysal sermaye yoksunu olmalarıdır

Ekonomi ile İlgili Endişeler, Sigortalı Olma ve Sosyal Cinsiyet Kadınlara kıyasla, ekonomi ile ilgili endişeyi sıkça dile getiren erkeklerin; eğitim düzeyi, işgücüne katılımı, mal varlığı ve gelir düzeyi kadınlardan çok yüksektir. İşgücünde erkek oranı % 70; kadın ise % 22; işveren kadın % 13. Yine Türkiye’de parayı ve mülkü elinde tutanların % 92’si erkeklerdir.

Sağlık, Deprem Endişeleri, Sigortalı Olma, Sosyal Cinsiyet, Bölge Farkları kadınlara, sigorta bilgisinin ulaşması özel önem taşırKadınlar sağlık ve depremle ilgili endişeleri daha sık dile getirmiştir. Çoğunluğunun sigortalı olmadığı kadınlara, sigorta bilgisinin ulaşması özel önem taşır. Hırsızlık ve kapkaç kadınlar arasında, Doğu ve Güneydoğu Bölgesi’nde daha fazla sıklıkla vurgulanan endişelerdir. Son 10 yılda mala yönelik suçlardaki artış, kadınlar arasında suç mağduru olma korkusunun yüksekliği ve bu bölgenin diğer bölgelere göre ekonomik dezavantajlı olması açıklayıcı nedenler olarak göz önüne alınabilir. Terör Karadeniz Bölgesi’nde bir endişe olarak karşımıza çıkıyor.

Siyasi Kriz Endişesi, Sigortalı Olma, SES Sıklıkla vurgulanmayan siyasi kriz ile ilgili endişeler, AB SES grubunda daha yaygındır. Siyasi krizlerin ekonomik kriz getireceği bilinci, bu kesimin siyasi krize karşı hassasiyet göstermesi nedeni olabilir.

Sigorta Ürünlerini Satın Alma ve Sosyolojik Etkenler Sigorta ürünlerini satın almayı arttıran iki önemli sosyolojik faktör göze çarpıyor: 1.Sosyo-ekonomik statü düzeyi, ki belirleyen indikatörlerden birisi eğitim düzeyi, ve 2. Yaşanan ilin insani ve ekonomik gelişmişlik düzeyi. Bu iki değişkendeki yükseliş, işyeri sigortası hariç tüm sigorta ürünlerini satın almada artış yaratıyor. Sigorta ürünlerini satın alan AB SES grubu sadece yüksek eğitim düzeyi değil, aynı zamanda İnternet kullanımın amacı ve gazete okuması haber alma odaklıdır. Ekonomik ve siyasi gelişmeleri basın ve İnternet kanalları (SS.54-55) ile takip eden AB SES grubu risklere ilişkin bilgileniyor ve bu bilinçle sigorta ürünleri alıyor olabilir..

Ege Bölgesi Farkı Ege Bölgesi’ndeki birçok il (İzmir, Aydın, Denizli Muğla gibi) UNDP verilerine göre insani ve ekonomik gelişmişlik düzeyinde diğer illerden yüksektir. İzmir ve Denizli üzerine konuştuğumuz çalışmanın örneklemi kapsamdadır.

Sigorta Yaptırmaya Bakış. Bir Direnç Yok!! Anket yapılan 3033 katılımcıya göre sigorta yaptırmak öncelikli bir ihtiyaç, gelecek için bir garanti ve bir çağdaşlık göstergesi olarak algılanmaktadır. Yani sigorta yaptırmaya karşı bir direnç yoktur. Azınlıkta olmakla birlikte sigorta yaptırmayı bir zenginlik simgesi olarak yorumlayan bir kitle de bulunmaktadır. S. 12

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 20 Sigortayla ilgili düşünceler Anket yapılan 3033 katılımcıya göre sigorta yaptırmak öncelikli bir ihtiyaç, gelecek için bir garanti ve bir çağdaşlık göstergesi olarak algılanmaktadır. Azınlıkta olmakla birlikte sigorta yaptırmayı bir zenginlik simgesi olarak yorumlayan bir kitle de bulunmaktadır. Sigorta yaptırmak… Baz= Tüm katılımcılar (n=3033) Ortalama (5 üzerinden) Doğu ve G.D.Anadolu, AB SES Sigorta Sahibi C2, Sigorta Sahibi Olmayan Karadeniz, Sigorta Sahibi Sigorta Sahibi İstatistiksel olarak daha yüksek skorların bulunduğu kırılımlar kırmızıyla belirtilmiştir.

Sosyal Güvence ve Sigorta 1.Anket gerçekleştirilen 3033 kişinin %90’ı Sosyal Güvenlik Sistemi’ne dahildir. Sosyal güvence sahipliği C2 SES grubunda daha düşüktür. S katılımcının yarısından fazlası devlet tarafından sağlanan sağlık güvencesinin yeterli olduğunu, ancak bunun yanı sıra özel sağlık güvencesine sahip olmayı da istediklerini belirtmişlerdir. Sadece özel sağlık sigortasının yeterli olacağını düşünenler ise azınlıktadır. S. 25

Sigorta Şirketlerine güvenenlerin oranı, nötr veya olumsuzların toplamından geridedir! “Genel olarak katılımcılar, sigorta şirketlerine güvenip güvenmedikleri sorulduğunda daha nötr ve kararsız ifadelere başvurmaktadırlar.” Anket yapılan 3033 katılımcı nezdinde sigorta şirketlerine güvenenlerin oranı, nötr veya olumsuzların toplamından geridedir. Zararın tam olarak karşılanması konusunda güven nispeten daha düşüktür. S.13 Özellikle Marmara Bölgesi’ndeki kişiler sigorta şirketleriyle ilgili olumlu düşüncelere ve güvene sahiptir. Bu güven oranı Ege Bölgesi’nde ve erkeklerde azalmaktadır. Buna rağmen Ege’de sigortalı olma oranı yüksektir.

Sigorta Tutum ve Davranış Araştırması Sayfa 23 Sigorta şirketleriyle ilgili düşünceler Anket yapılan 3033 katılımcı nezdinde sigorta şirketlerine güvenenlerin oranı, nötr veya olumsuzların toplamından geridedir. Zararın tam olarak karşılanması konusunda güven nispeten daha düşüktür. Özellikle Marmara Bölgesi’ndeki kişiler sigorta şirketleriyle ilgili olumlu düşüncelere ve güvene sahipken, bu oran Ege Bölgesi’nde ve erkeklerde azalmaktadır. Sigorta şirketleri… Baz= Tüm katılımcılar (n=3033) Ortalama (5 üzerinden) Marmara İstatistiksel olarak daha yüksek skorların bulunduğu kırılımlar kırmızıyla belirtilmiştir. Ege, Sigorta Sahibi Marmara Ege, Erkek Marmara Erkek Marmara Ege, Erkek 50% 53% 54% 56%

Sigorta Sahibi Olmama Nedenleri: “Maddi İmkansızlık” ve SES Özel sigorta sahibi olmayan 2214 katılımcının sigorta yaptırmama sebeplerinin başında “maddi imkansızlık” gelmektedir. Bu durum C2 SES grubu özelinde çok sıklıkla dillendirilmiştir S. 46

Sigorta Yaptırmama Sebepleri: Yoksulluğun Alt Kültürü Yoksulluk sınırı altında olanların sigorta yaptırmama sebebi yoksulluk alt kültürünün en önemli özellikleri olarak karşımıza çıkıyor: Uzun dönemli plan yapmama, yapamama Kadercilik ve teslimiyetçi yaklaşım Bireysel sorumluluk alacak bilinç eksikliği

Sigorta Yaptırmama Sebepleri, Sosyal Cinsiyet ve Bilgi Eksikliği Sigorta yaptırmama sebeplerini anlatan S.45’deki veriler: Sigorta yaptıramayanlardan “yüzde yedi oranında bir grup kadının “sigorta ürünleri hakkında bilgi sahibi değilim” demesi; düşük gelir faktörüne, bilinçsizliğin ve bilgi eksikliğinin çarpan etkisi yaptığını gösteriyor Sigorta türlerinin bilinirliği S.27de görüldüğü gibi AB SES grubunda ve erkekler arasında yüksektir Kadınlar arasında bilgilendirme çalışması özel önem arz eder

Sigorta Yaptırmama Sebepleri, Bilgi Eksikliği ve Olumsuz Deneyim Sigortanın bilinmemesi ve eksik bilinmesi veya yanlış bilinmesi, sigorta yaptıranların düşük oranda olmasını açıklıyor. Sigorta konusundaki kısmen bilgisizlikten, kısmen yaşadığı olumsuz deneyim veya bu tür olumsuz sigorta deneyimleri ilgili duyduklarından dolayı kazanılan güvensizlik sigorta ürünleri alım ve talebindeki düşük oranları açıklayan faktörlerdir.

Sahip Olunan Sigortadan Duyulan Memnuniyet ve Sigorta İle İlgili Şikayetler Sahip olunan 1652 poliçeden sadece %2’si hakkında memnuniyetsizlik belirtilmiştir. AB SES grubunun ise diğer SES gruplarına göre daha yüksek oranda nötr yanıt vermesi dikkat çekicidir. S. 36. Sahip oldukları sigortayla ilgili memnun olmadıklarını belirten sigorta sahiplerine neden memnun olmadıkları sorulmuştur. Memnuniyetsizlik sebeplerinin başında beklentiyi karşılamayan teminat tutarı ve yetkililerin bilgi vermekteki eksikliği gelmektedir. S. 37

Sigorta İle İlgili İlgili Şikayetler, devam Mevcut sigorta sahibi ve geçmişte sigorta sahibi olan 819 katılımcı arasında herhangi bir şikayet gerçekleştirmeyenler coğunluktadır. Şikayet gerçekleştirmiş olan 45 katılımcının şikayetlerinde kasko ve trafik sigortaları başı çekmektedir. S.39

Genç Nüfus, Sosyal Riskler ve Sigorta Bilinci Türkiye gibi sosyal risklerin göreceli olarak yüksek olduğu ve genç nüfusa sahip bir ülkede, sigorta bilincinin geliştirilmesi adına aşağıdaki insiyatiflerin alınması son derece yararlı olacaktır. UNDP Turkey 2008 Youth Report gençlerin sorunlarına dikkat çekmekte ve gençlerin iş yaşamında bilinçsizce kendilerini risklere açtıklarını ve iş kazalarına karşı korumasız olduklarını ortaya koymaktadır.

Kritik Öneme Sahip Kitle: Gençler, ve Kadınlar; Örgün Eğitim Müfredatında Sigorta ve Seminerler Eğitim olanaklarının genişlemesiyle özellikle kadınların ve genç nüfusun (16-24 yaş)* aktif işgücüne katılımının artış potansiyeli yüksektir. Kritik öneme sahip hedef kitle olan gençlere, sigorta bilincinin aşılanması için sigortanın erken yaşlarda örgün eğitim müfredatında yer alması özel önem kazanır Risk ve sigorta konusunda bilgilendirici ve bilinç yükseltici ders ve seminerlerin ilköğretim ve lise eğitim müfredatı kapsamına alınması kadar yetişkin kadınlara örgün eğitim dışında ulaşılması önemlidir “Tüketicilerin yaklaşık üçte biri de ilköğretim müfredatında sigorta yaptırmanın faydalarının aşılanmasının ve seminer/konferanslar. düzenlenmesinin uygun olacağını vurgulamıştır.” *”Türkiye'de işgücüne katılım oranı: yaş grubunda % 38,7; yaş grubunda % 59,3, yaş grubunda da % 30,8. OECD ortalamasının ise sırasıyla yüzde 49,4, yüzde 80,7, yüzde 54,2 seviyesinde. Buna göre Türkiye'de işgücüne katılımın en fazla orta yaş grubunda yaşandığı görülüyor.” (Prof. Dr. Muammer Kaya, 2006).

Öneriler: Basın, Kampanyalar ve Ulusal Mekanizmalar  Yazılı ve görsel medyanın sigorta konusundaki bilgilendirme ve bilinç yükseltme çabalarına katkıda bulunması. Yerel medyanın da destekleyici olarak kullanılması faydalı olacaktır  “Katılımcılara ülkemizde sigorta yaptırma bilincinin gelişmesi için ne gibi aktiviteler yapılabileceği sorulduğunda öncelikle televizyon programları ve gazeteler yoluyla bilgi verilmesini tavsiye etmişlerdir.”  Risk ve Sigorta Bilinci için ulusal mekanizmaların yaratılması. İzleme mekanizmalarının oluşturulması ile deprem sigortası gibi hayati sigorta hizmetlerinin izlenmesi

Öneriler: Sigorta Şirketlerinin Katkısı Sigorta şirketlerinin bilgilendirme ve bilinç yükseltme çalışmalarına aktif katılımı ile doğru ve eksiksiz bilginin geniş kitlelere ulaşması Sigorta şirketlerinin kitleler nezninde daha fazla güven kazanması Sigorta sahipliğini artırmak için yapılacak iletişim aktivitelerinde sigorta yaptırmanın geri dönüşünün yüksek olduğu ve düşünüldüğü kadar pahalı olmadığının altının çizilmesi tavsiye edilmektedir

Teşekkürler