Hekim sorumluluğu, hekim görevleri

Yararlanılabilecek Kitaplar Tıp Etiğine Giriş: Erdem Aydın, Pegem A Yayıncılık,2001 Ankara. Tıbbi Deontoloji ve Genel Tıp Tarihi: Ayşegül Demirhan Erdemir, Güneş ve Nobel Yayınları, 1996 Bursa.

Etik: İnsan tutum ve davranışlarının iyi – kötü, doğru – yanlış yönünden değerlendirilmesidir. Yunanca bir sözcüktür. Tıbbi Etik veya Tıp Etiği: Tıp alanındaki tutum ve davranışların iyi ya da kötü yönünden değerlendirilmesi çalışmaları veya bilgisi Deonto: Görev, Logia: Bilgi, Deontoloji: görevler, yükümlülükler bilgisi Tıbbi Deontoloji: Hekimlerin bilmek ve uygulamak zorunda oldukları etik değer, ilke ve kuralların bilgisi Değer ,İlke, Kural:

Önemli ilkeler: Yararlı olma – Zarar vermeme (Primum non nocere – Öncelikle zarar verme) Hasta kişiliğine ve özerkliğine saygı ve ‘Aydınlatılmış onam’: Hastayı bilgilendirerek, bilinçlendirerek, hastayı karar sürecine ve sorumluluğuna dahil etmek. Adil olma (Adalet) ilkesi:Organ aktarımı için bir organ bulma (Kullanma şansı) doğduğunda bu organ sırada bekleyen bir dizi hastadan hangisi için kullanılmalıdır? Sorusu, Adalet ilkesiyle ilgilidir). İlkelere ve yüce değerlere uygun davranma ve yaşama (erdemli olma) etiği: -Bilgili ve hünerli olma ile erdemli olma kaynaştırılmalı -Tıbbi bilgi ve hünerlerin karmaşıklığı ve planlı, sistemli, gayretli çabalarla öğrenilebileceği/ -Şefkat, dürüstlük, sadakat, yüreklilik, adalet, ölçülülük, cömertlik, sağduyu, uzağı görebilme, bilgelik gibi erdemlerle (iyi bireysel özelliklerle) kaynaştırılmalı. İlkelere uygun ve erdemli davranma bir çok yerde hekimler için yazılı kural haline gelmiştir.

Gitse Azrail Allah’a şikayet etse kim Hastalarda şürb-i semmiyat (ilaç içimi) ile diş kalmadı Fahr-ı alem artık tekaüt et beni Çünkü etibba çoğaldı, bence bir iş kalmadı Şair Eşref

Bir hazakatzedeyim, midemi tıp tepti benim, Kırk katır tepseydi yıkılmazdı bu muhkem bedenim, Kapladı her yanımı sancı, elem, ağrı, bere, Bir mezar oldu cihan, sanki etibba haşere. Neyzen Tevfik

“San’at bu san’attır, iyi de yapsan, fena da yapsan parayı verirler, işin tersi üzerimize bırakılmaz. Bir kunduracı deriyi yanlış kesse zararı sineye çeker. Biz insan keser, biçeriz, bir söz olmaz. Sanatımızın iyiliği şuradadır ki ölüler sabırlı, hatır sayan, ağzı pek kişilerdir. Hiç birisi ahiretten gelip de cellat tabipten diyet dava etmezler.” Moliere (1622-1673), Zoraki Tabip.

Hammurabi (M:Ö: 188-1750) Kanunları: Madde 219: Bir hekim birisine bronz ameliyat bıçağı ile tehlikeli bir yara açar ve öldürürse veya bir abse açar ve gözü harab ederse iki eli kesilir. Madde 220: Eğer ölen bir esirse hekim onun yerine bir başka esir vermelidir. Madde 221: Gözü harab olan bir esirse hekim bu esirin fiyatının yarısını ödemelidir.

DÜNYA HEKİMLER BİRLİĞİNİN ULUSLAR ARASI TIBBİ ETİK DÜZENLEMESİ World Medical Association International Code of Medical Ethics Dünya Hekimler Birliği’nin 1949’da Londra’da yapılan Üçüncü Genel Kurulunda kabul edilmiş, 1968’de Sidney’deki 22. ve 1983 yılında Venedik’teki 35. genel kurullarında değişikliğe uğramıştır. GENEL OLARAK HEKİM GÖREVLERİ Bir hekim mesleği en yüksek standartlarla icra etmeyi daima sürdürmelidir. Bir hekim, hastaları adına bağımsız ve özgürce vereceği mesleki kararlarının çıkar güdüsünden etkilenmesine izin vermemelidir. Bir hekim, sunduğu tıbbi hizmet tipi ne olursa olsun, yeterli tıbbi hizmeti, teknik ve etik açıdan tam bir bağımsızlıkla, insan onuruna saygı göstererek ve şefkatle sunmalıdır. Bir hekim, hastaları ve meslektaşlarıyla onurlu bir ilişki içinde olmalıdır. Karakter kusuru olan veya yetersiz olan veya aldatma ve dolandırma gibi eylemlere karışan hekimleri açıklamalıdır.

Aşağıdaki uygulamalar veya eylemler etik sayılmaz: - Ulusal Yasalar veya Ulusal Tabipler Birliği düzenlemeleri özel olarak izin vermedikçe hekimlerin kendi reklamlarını yapmaları veya yaptırmaları, - Bir hastanın bir yere tavsiyeyle (sevkle) gönderilmesi için para verme veya alma veya çıkar sağlama. Bir hekim, hastalarının, meslektaşlarının ve birlikte çalıştığı diğer sağlık profesyonellerinin haklarına saygı duyacak, hasta sırlarını saklayacaktır. Bir hekim, hastanın fizik veya zihni durumunu zayıflatma olasılığını da içeren tıbbı hizmeti sunarken sadece hastaya yararlı olma düşüncesiyle hareket edecektir. Bir hekim, keşifleri, yeni teknikleri veya tedavileri meslek dışı kanallar aracılığıyla duyururken çok dikkatli olmalıdır. Bir hekim sadece bizzat saptadığını veya sağlamasını yaptığını belgelemelidir.

HASTALARA KARŞI HEKİM GÖREVLERİ İnsan yaşamını koruma zorunluluğunu daima aklında tutmalıdır. Hekim tüm bilimsel gücünü hastalarına borçludur, bu borca sadık kalmalıdır. Hastaları öldükten sonra bile hastaları hakkında bildiklerini saklı tutmalıdır. Acil durumlarda, yardımı güvenceye almış başkalarının yokluğunda, acil yardım tüm hekimlerin insanlık görevidir.

HEKİMLERİN BİRBİRLERİNE KARŞI GÖREVLERİ Bir hekim meslektaşlarına onların kendisine nasıl davranmasını istiyorsa öyle davranmalıdır. Meslektaşların hastalarını ayartmamalı, kendine çekmemelidir. Her hekim Cenevre Bildirgesine (Hekim Yeminine) uyacaktır.

CENEVRE BİLDİRGESİ (HEKİM YEMİNİ) 1948’de Dünya Hekimler Birliği İkinci Genel Kurulunda kabul edilmiştir. 1968, 1983 ve 1984 Genel Kurullarında bazı değişikliklere uğramıştır. Türkiye’de kullanılan Tıp Fakültesi Hekim Yemini Cenevre Bildirgesinin çevirisi özelliğindedir. (Türkçe yemin için Kaynak: Aydın E. Tıp Etiğine Giriş. Pegem A Yayınevi, 1. Baskı: Şubat 2001, Ankara) Hekimlik mesleği üyeleri arasına katıldığım şu anda Hayatımı insanlık yoluna adayacağımı açıkça bildiriyor ve söz veriyorum. Hocalarıma saygı ve gönül borcumu her zaman koruyacağıma, Sanatımı vicdanımın buyrukları doğrultusunda dikkat ve özenle yerine getireceğime, Hasta ve (toplumun) sağlığını baş görev sayacağıma, Benden hizmet bekleyen kimselerin sırlarına saygılı olacağıma ve onları saklayacağıma, Hekimlik mesleğinin onurunu ve temiz töresini sürdüreceğime, Meslektaşlarımı kardeş bileceğime, Din ,milliyet, ırk, siyasal eğilim, ya da toplumsal sınıf ayırımlarının görevimle hastam arasına girmesine izin vermeyeceğime, İnsan hayatına kesinlikle saygı göstereceğime Baskı altında kalsam bile Tıp bilgilerimi insanlık değer ve yasalarına karşı kullanmayacağıma, Açıkça, özgürce ve namusum üzerine and içerim.

DECLARATION OF GENEVA Adopted by the 2nd General Assembly of the World Medical Association, Geneva, Switzerland, September 1948 and amended by the 22nd World Medical Assembly, Sydney, Australia, August 1968 and the 35th World Medical Assembly, Venice, Italy, October 1983 and the 46th WMA General Assembly, Stockholm, Sweden, September 1994 and editorially revised at the 170th Council Session, Divonne-les-Bains, France, May 2005 AT THE TIME OF BEING ADMITTED AS A MEMBER OF THE MEDICAL PROFESSION: I SOLEMNLY PLEDGE to consecrate my life to the service of humanity; I WILL GIVE to my teachers the respect and gratitude that is their due; I WILL PRACTISE my profession with conscience and dignity; THE HEALTH OF MY PATIENT will be my first consideration; I WILL RESPECT the secrets that are confided in me, even after the patient has died; I WILL MAINTAIN by all the means in my power, the honour and the noble traditions of the medical profession; MY COLLEAGUES will be my sisters and brothers; I WILL NOT PERMIT considerations of age, disease or disability, creed, ethnic origin, gender, nationality, political affiliation, race, sexual orientation, social standing or any other factor to intervene between my duty and my patient; I WILL MAINTAIN the utmost respect for human life; I WILL NOT USE my medical knowledge contrary to the laws of humanity, even under threat, I MAKE THESE PROMISES solemnly, freely and upon my honour.

HİPOKRAT’IN HEKİM YEMİNİ (Kaynak: Aydın E. Tıp Etiğine Giriş. Pegem A Yayınevi, 1. Baskı: Şubat 2001, Ankara.) Hekim Apollo, Aesculapius, Hygia, Panacea adına ant içerim ve tüm tanrı ve tanrıçaları tanık tutarım ki, bu yemini kendi yetenek ve hükmümde yerine getireceğim. Bana bu sanatı öğreteni babam gibi tutacağım. Onun dostu olacağım ve maddiyatımı onunla paylaşacağım. Onun çocuklarını kardeş bileceğim. İstedikleri takdirde bu sanatı onlara karşılıksız öğreteceğim. Tıbbi bilgilerimi yalnızca çocuklarım, hocamın çocukları ve bu mesleğe girip kurallarını kabul etmiş olanlarla paylaşacağım. Yetenek ve hükmüm doğrultusunda hastalarımın iyiliği ve yararı için diyet uygulayacağım ve kimseye zarar vermeyeceğim. Ne ölümcül ilaç isteyene böyle bir amaçlı ilaç vereceğim ne de ölümüne neden olacak bir tavsiyede bulunacağım. Bir kadının çocuk düşürmesine yardım etmeyeceğim. Sanat ve hayatımın temizliğini koruyacağım. Mesaneden taş alma müdahalesi yapmayacağım, bunu uzmanına bırakacağım. Girdiğim her ev, hastamın iyiliği içindir. Özgür veya köle olsun hiçbir insana tacizde bulunmayacağım. Eğer bu yeminimi tutarsam insanlar arasında her zaman hürmet göreyim, eğer tutmazsam aksine uğrayayım.

İhmal ve hataları önleyici veya caydırıcı mekanizmalar İhmalin, hatanın, bilgisizliğin veya acemiliğin yaptırımının olması Vicdani yaptırım Toplumsal etik yaptırımlar Mesleki etik yaptırımlar (Meslek kuruluşunun yaptırımları) İdari yaptırımlar Hukuki yaptırımlar

Hekimin İdare Hukuku yönünden sorumluluğu: Hekimin Medeni Hukuk yönünden sorumluluğu Hekimin Ceza Hukuku yönünden sorumluluğu: Hekim hastasının sağlık ve yaşamına zarar verecek olursa, suç işlemiş kişi olarak ceza hukukuna ait hükümler doğrultusunda kusurlu davranış nedeniyle yargılanabilir. Bu tip suçlar, genellikle kasıd omaksızın gerçekleşmiş, taksir suçu kapsamındadır. Hekimin mesleki taksir suçu, mesleki uygulamada dikkatsizlik, özensizlik- tedbirsizlik, meslek veya sanatta acemilik, mevzuata (bağlayıcı düzenlemelere) uymamak olabilir. Hekimin taksir suçları, ağırlıklarına göre şöyle tasnif edilmektedir: Ağır taksir: Genellikle herkes tarafından tahmin edilen bir sonucu tahmin edememek Hafif taksir: Normal olarak dikkatli ve özenli kişilerin tahmin edebileceği bir sonucu tahmin edememek Çok hafif taksir: Üstün bir özen ile tahmin edilebilecek bir sonucu tahmin edememek

Medeni Hukukla ilgili Borçlar Kanunu’nun 41 Medeni Hukukla ilgili Borçlar Kanunu’nun 41. maddesi: “ Bir kimseyi ister bile bile ister ihmal yoluyla hukuka aykırı olarak zarara uğratan kişi, bu zararı karşılamakla yükümlüdür. Hastaların gördükleri zararı tazmin ettirmek ve tazminat almak üzere açtıkları davalar malpraktis davaları olarak isimlendirilir. Tıbbi müdahalelerle ilgili beklenen yararların ve tehlikelerin hastaya söylenmesi, müdahale seçeneklerinin açıklamalı olarak anlatılması, ve gerekli önemli bilgiler hastaya verilmesi ve ancak bunlardan sonra yapılacak müdahaleyle ilgili olarak hastanın izninin alınması (aydınlatılmış onam) hekimleri koruyucu olmaktadır. Aydınlatılmış onam hasta için de bir hasta hakkıdır. Hekim, hasta veya ailesinin rızasını (iznini) almadan mesleğini uygularsa, genellikle tıbbi fiilin hukuka aykırılığı sonucunu doğurur.