ÇOCUKLUK DÖNEMİ KASITSIZ YARALANMALARININ TANIMLANMASI (BİR EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ACİL SERVİS BAŞVURULARI ÜZERİNDEN) MUSTAFA SONER YILMAZ*, SEVİL İKİNCİ*, BİRGÜL PİYAL*, MİNE ESİN OCAKTAN*, RECEP AKDUR*, SAFA ÇELİK** *ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ, HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI ** DIŞKAPI YILDIRIM BEYAZIT EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ, ACİL SERVİSİ Giriş ve Amaç:Çocukluk dönemi kasıtsız yaralanmaları dokuz yaşından dokuz yaşından sonraki çocuklarda başlıca ölüm nedeni, gelir düzeyi yüksek ülkelerde son yıllarda %50’lere varan azalma sergilerken, düşük gelir düzeyli ülkelerde aksine artış gözlenmektedir. Bu çalışma, çocukluk dönemi kasıtsız yaralanmalarının oluşturduğu ulusal yüke ilişkin öngörü sağlayabilmek ve risk etmenleri ile epidemiyolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç- Yöntem: Tanımlayıcı tipteki bu çalışmaya, Ankara’daki bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin, acil servis travma bölümüne, Ekim-Kasım 2010 tarihlerinde yaralanma nedeniyle başvuran, 18 yaş altı 275 çocuk dahil edilmiştir. Başkaları tarafından kasıtlı olarak yaralanan çocuklar (örneğin; bıçaklanma, ateşli silahla yaralanması, fiziksel şiddet ve cinsel istismar), ya da madde, alkol kullanımı ile bağlantılı yaralanmalar, çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. Bulgular: Çalışma grubunu oluşturan 275 çocuğun 207’si erkek (% 75,3), erkeklerin % 39,1’u 11-15, kızların % 35,3‘ü 6-10 yaş grubundadır. Yaralanma tipi olarak düşme hem erkek (% 48,3) hem de kız (% 50,0) çocuklarda ilk sırayı almakta ve en sık 11-15 yaş grubunda (%32,8) görülmektedir. Yaralı çocuklar acil servise en çok (% 42,9) özel otomobil ile ve anneleri tarafından (% 35,6) ulaştırılmışlardır. Çalışma grubunun yaralanmalarının yarıya yakını (% 44,0) okulda gerçekleşmiştir. Çalışma grubunu oluşturanların %69,4’ünün hastanede tedavisine devam edildiği, üçünün acil ameliyata alınması (araç dışı trafik kazası) gerektiği belirtilmiştir. Yüksekten düşen bir çocuk acil serviste ölmüştür. En çok öngörülen yaralanma sonuç etkisi (%44,7), kısa süreli engelliliktir (6 hafta ve daha kısa ). % Tablo.1 Araştırma Grubundaki Çocukların Yaralanması Esnasındaki Koşullar İle İlgili Özellikleri Düşme Çarpma, sıkışma, burkulma Yabancı cisim, kesici-delici alet ile yaralanma Üzerine yabancı cisim düşmesi Araç dışı trafik kazası Araç içi trafik kazası Diğer Toplam n % Çocuğun hastaneye ulaştırılma şekli Özel araç 55 41,0 46 46,9 10 62,6 1 20,0 2 15,4 3 50,0 33,3 118 42,9 Toplu taşıma 31 23,1 36 36,7 4 25,0 - 72 26,1 Ambulans 23 17,2 4,1 5,7 60,0 9 69,2 42 15,3 Taksi 16 12,0 3,1 16,7 24 8,8 Yaya 6,7 9,2 19 6,9 Çocuğu hastaneye getiren kişi Anne 48 35,8 37 37,8 6 37,5 98 35,6 Baba 20 14,9 17 17,3 12,5 7,7 41 Diğer aile bireyleri/ebeveyn birlikte 52 38,8 31,6 5 31,3 23,0 66,6 66,7 Arkadaş/Öğretmen 8 6,0 7,4 4,5 6,2 7 53,9 18 6,5 Yaralanmanın olduğu yer Okul 59 60,2 120 43,6 Ev 40 29,9 22 22,5 80,0 100 73 26,5 Açık alan 21 15,7 6,1 13 53 19,3 Spor/Oyun alanı 12 8,9 10,2 8,0 Kamu ve Sanayi Binaları 1,0 2,6 Sonuç: Düşme, burkulma, çarpma sonucunda ekstremitelerde kırık ve yumuşak doku yaralanmaları ile daha sık karşılaşılmış olması, grubun çoğunluğunun erkek ve adolesan dönemde olmaları ile (hareketli ve risk alıcı davranışlara girme eğiliminde olmaları nedeniyle) ilişkili olabilir. Yaralanan çocukların %5,1’i engelli, % 15,3’ü de son 1 yılda, bir ya da daha fazla kaza geçirmiş olması, bu gibi yaralanma riski yüksek çocuklar için ailelerin ve öğretmenlerin; kazaları önlemeye yönelik koruyucu önlemler almaları, çocukların kazalara yol açacak riskli davranışlar konusunda eğitilmesi ve güvenli yaşam alanları sağlanması (kaygan zeminler ile engelli ve riskli davranış gösterebilecek çocuklar için okul ve ev eşyaları ile ilgili düzenlemeler) önerilebilir Çocukluk dönemi kasıtsız yaralanmaları, risk etmenleri doğru irdelendiğinde, standart bir sürveyans sistemi oluşturulduğunda, temel ve birincil koruma önlemleri alındığında büyük ölçüde önlenebilir ve kontrol edilebilir. Böylece ciddi ama ilgi çekmeyen bir halk sağlığı sorunu olan kasıtsız çocukluk dönemi yaralanmalarının önlenmesi, prevalanslarının azaltılması yolunda ilerleme sağlanabilecektir.