Süt İşleme Tesislerinde Modernizasyon Halil APAYDIN Gıda İşletmeleri ve Kodeks Daire Başkanlığı Ziraat Y. Mühendisi

AB Müzakereleri Türkiye; 2005 yılında AB'ye katılım müzakerelerine başlamıştır. Katılım Müzakereleri, Türkiye'nin AB Müktesebatını ne kadar sürede kendi iç hukukuna aktarıp, yürürlüğe koyacağının ve etkili bir şekilde uygulayacağının belirlendiği süreçtir. Türkiye ile AB arasındaki Katılım Müzakereleri 35 başlık altında yürütülmektedir. Bunlardan 12 incisini “Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” faslı oluşturmakta ve bu faslın müzakereleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinasyonunda yürütülmektedir. 2

AB Müzakereleri AB Komisyonunca hazırlanan 12 nci faslı oluşturan “Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” konusu ile ilgili tarama sonu raporunda, Türkiye’nin birincil kanunlar, veterinerlik ve gıda güvenilirliği hizmetlerinin düzenlenmesi, hayvan hastalıkları için kontrol önlemleri ve tarımsal-gıda kuruluşlarına yönelik hijyen kurallarında ciddi boşlukların bulunduğu belirlenmiş, mevcut durum ve AB ile Türkiye’deki farklılıklar ortaya konmuştur. 3

AB Müzakereleri Tarama raporundaki en önemli konularından biri, gıda işletmelerinin AB mevzuatına uygun üretim yapmalarını sağlayacak çalışmaların yapılmasıdır. Gıda işletmelerinin AB mevzuatına uyumu 12. faslın açılış ve kapanış kriterleri arasında yer almaktadır. Bu amaçla gıda işletmeleri ile ilgili ülkemiz mevzuatının AB mevzuatına uyumlaştırılması geçiş hükümleri hariçinde tamamlanmış olup, gıda işletmelerimizin bu mevzuata uygun üretim yapmalarının sağlanması gerekmektedir. AB katılım müzakerelerinin başarılı sonuçlanmasının, gıda sektörü için önemli ihracaat fırsatları yaratacağı ve rekabeti artıracağı açıktır. 4

AB Mevzuatı AB mevzuatına (178/2002, 852/2004, 853/2004,) göre işletme tipleri dikkate alınarak gıda işletmelerin kayıt veya onay altına alınması gerekmektedir. Bazı bitkisel orijinli gıda işleyen tesisler, kayıt altına alınmakta, et ve süt işletmeleri, su ürünleri tesisleri ve hayvansal yan ürün işleyen işletmeler onay altına alınmaktadır. 5

AB Mevzuatı Bu bağlamda gıda işletmelerinin genel hijyen kuralları, mikrobiyolojik kriterler, soğuk zincirin korunması, numune alınması ve analiz gibi gereklilikleri yerine getirmeleri beklenmektedir. Gıda işletmelerinin kendi sorumlulukları altındaki gıda ürünlerinin güvenilirliğini izlemek için HACCP ilkelerine dayanan oto kontrol mekanizmaları oluşturup uygulamaları zorunlu kılınmıştır. 6

5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu (178/2002 komisyon tüzüğü) Yayım tarihi: 13 Haziran 2010 RG Sayısı : Yürürlük tarihi: 13 Aralık Uyumlaştırılan mevzuat

Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik ( tarih RG) Gıda Hijyeni Yönetmeliği (EC, 852/2004 ) ( tarih RG) Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği (EC, 853/2004 ) ( tarih RG) Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel Kuralları Belirleyen Yönetmelik (EC, 854/2004 ) ( tarih RG) Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik (EC, 882/2004 ) ( tarih RG) 8 Uyumlaştırılan mevzuat

Uyumlaştırılan Mevzuat - Geçiş Hükümleri - AB mevzuatı ile uyumlaştırılan mevzuatımızın çiğ sütün toplam bakteri ve somatik hücre sayıları ile ilgili mevzuat hükümleri 31/12/2013 tarihinde yürürlüğe girecektir. - Yönetmeliğin yayımından önce faaliyet gösteren; Onay kapsamındaki işletmeler: tarihine kadar onay almak zorundadır. Onay kapsamındaki işletmeler, Modernizasyon planı sunulması halinde onay alma süresi tarihine kadar uzayabilir. 9

TUİK verilerine göre ülkemizde; Üretilen çiğ süt miktarı 15 milyon ton/yıl’dır. Sanayide işlenen süt miktarı 7 milyon ton/yıl’dır Çiftlik Sayısı: (BB) (KB) = adettir. Çiftliklerin %80,9’unda 1-10 baş hayvan bulunmaktadır. Çiftliklerin %1,4 ‘ünde 51 baş ve üzeri hayvan bulunmaktadır. Büyükbaş hayvan sayısı adettir. Sağılan büyükbaş hayvan sayısı adettir. 10 Mevcut Durum

yılları arasında AB mevzuatı dikkate alınarak gıda işletmeleri üzerinde yapılan “gıda işletmelerinin sınıflandırılması” kapsamındaki bir çalışma y apılmıştır. 11 Mevcut Durum SEKTÖRUYGUNUYGUN DEĞİLTOPLAM SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ ET VE ET ÜRÜNLERİ SU ÜRÜNLERİ HAYVANSAL YAN ÜRÜNLER TOPLAM

Buna göre 5156 adet hayvansal gıda üreten gıda işletmesinin 402’ü yani %7,9’unun AB mevzuatına uygun olduğu tespit edilmiştir. Geri kalan 4754 adet gıda işletmesinin yani %92,2’sinin, AB mevzuatına uygun olmadığı belirlenmiştir adet hayvansal gıda üreten gıda işletmelerinin tanesini süt işletmeleri oluşturmak olup, bu işletmelerin 69 tanesinin yani %3,1’nin AB mevzuatına uygun olduğu tespit edilmiştir. 12 Mevcut Durum

Süt işleme tesislerimizin; - % 28,86’sını günde 5 tondan az, - %57,15’ini günde 5-30 ton arasında, - % 5,48’ini ise günde ton arasında - %8,51’i ise günde 50 ton ve üzeri süt işleme kapasitesine sahip işletmeler oluşturmaktadır. 13 Mevcut Durum

Modernizasyon Nedir? 14

Modernizasyon : Bir faaliyet, süreç veya tedarik zincirinin bireysel bileşenlerinin yüksek bir operasyon standardına yükseltildiği bir değişim yönetimi ve yatırım süreci olarak tanımlanabilir. Gıda işleme bağlamında modernizasyon; fiziksel binaları, uygulanan teknolojiyi, tesis ve proses ekipmanlarını, tedarik zincirini, personel eğitimini ve ilgili prosedürel hususları içerecek şekilde ele alınmaktadır. Bu hususlar gıda güvenilirliğini ve üretilen gıda maddelerinin kalite standartlarını etkileyen hususlardır ve üzerinde ağırlıklı durulduğu gıda işleme operasyonunu oluşturmaktadır. 15 Modenizasyon Nedir?

Modernizasyon planının genel amacı; AB ve diğer ticaret ortaklarının gıda güvenilirliği ve çevre ile ilgili gerekliliklere uyan ve aynı zamanda yurt içi talebi karşılayan katma değerli, kaliteli gıda ürünleri sağlayan, uluslararası rekabet gücüne ve piyasa odaklı işletmelerden oluşan sağlam bir gıda işleme sektörünün geliştirilmesi ve yüksek düzeyde gıda güvenilirliği ve kalitesinin iyileştirilmesine yönelik bir çerçeve sunmak olmalıdır. 16 Niçin Modernizasyon

Bu amaçla AB mevzuatı ile uyumlaştırılmış olan mevzuatımıza uygun olmayan hayvansal gıda üreten işletmelerin (%92) modernizasyon planı ile geliştirilerek uygun hale getirilmesi sağlanacaktır. Bunun içinde yasal gerekliliklerin etkili şekilde uyulması ve uygulanması gerekmektedir. 17 Niçin Modernizasyon

Her işletmenin modernizasyon planı farklıdır ve kendine özgüdür. Bu nedenle her işletme modernizasyon planını kendisi hazırlamalıdır. Modernizasyon planının hazırlanmasında; mevcut ve gelecekteki olası piyasa ihtiyaçları ve hem dağıtım hem hammaddeler dahil olmak üzere tedarik zinciri kapasitesi dikkate alınmalıdır. Modernizasyon planı; yapılacak olan yatırımın gıda güvenilirliği gereklilikleri, işletmenin stratejik amaçları ve çevresel hususların yönetimine uygun olmalıdır. 18 Modernizasyon

Modernizasyon planı, zaman çizelgesi, finansal kaynaklar, kabul edilen yasal önlemler, insan kaynakları, uyum durumundaki değişimlerle ilgili düzenli güncellemeleri içermelidir. Modernizasyon planının hazırlanmasında; AB mevzuatı ile uyumlaştırılmış olan mevzuatımıza göre gıda işletmesinin eksikliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. 19 Modernizasyon

Gıda işletmelerinde genel olarak tespit edilmiş olan eksiklikler genel şu şekilde sıralanabilir. - Proses ve prosedür ile ilgili eksiklikler, - Kalitesiz ve uygun olmayan ekipman kullanımı, - Bina yerleşim planlarının ve koşullarının uygunsuzluğu - Personel eğitimi - Bilgi ve motivasyon eksikliği 20 Modernizasyon

Gıda işleme tesislerinin yeterli miktarda ve kalitede hammaddeye düzenli olarak ulaşabilirlik rekabetçilik açısından temel gerekliliklerden birisidir. Bu amaçla süt işleme tesislerinin modernizasyonunun yanı sıra bu tesislere yeterli miktarda ve kalitede çiğ süt temin edecek çiftliklerin bulunması gerekmektedir. Ülkemiz süt hayvancılığı işletmelerinin yapısı ve çiğ sütün kalitesi, toplanması gibi hususlar dikkate alındığında süt çiftliklerinin de modernizasyona ihtiyacı bulunmaktadır. 21 Modernizasyon

22 Dikkatiniz İ çin Te ş ekkür Ederim