Gelirin Yeniden Dağıtımı: Kavramsal Konular CHAPTER 12 Gelirin Yeniden Dağıtımı: Kavramsal Konular

Türkiye’de Hanehalkı Gelir Dağılımı

Gelir Dağılımında Adaletsizliğin Ölçümü Gini katsayısı; gelir eşitsizliğinin ölçülmesinde kullanılan bir katsayıdır. O ile 1 arasında değer alır. Küçük gini katsayısı daha adil bir gelir dağılımını ifade ederken yüksek gini katsayısı adaletsiz bir gelir dağılımını göstermektedir.

Gelir Dağılımında Adaletsizliğin Ölçümü Gelir dağılımı eşitsizlik ölçütlerinden gini katsayısı bir önceki yıla göre 0,01 puan artış ile 0,415 olarak tahmin edilmiştir. Katsayı, kentsel yerleşim yerleri için 0,405, kırsal yerleşim yerleri için ise 0,380 olarak tahmin edilmiştir.Gelirin nüfusa dağılımındaki eşitsizliğin grafik gösterimi olan Lorenz eğrisi de bir önceki yıla göre gelir dağılımında önemli bir değişim olmadığını eğrilerdeki çakışma ile göstermektedir

Gelir türlerine göre yıllık kullanılabilir fert gelirlerinin oransal dağılımı, 2004, 2005 (15 ve daha yukarı yaştakiler) Gelir Türleri Türkiye Kent Kır 2004 2005 % Toplam  100.0 Maaş ve ücret  38.7 39.2 44.5 45.6 23.9 23.4 Yevmiye  3.5 3.3 2.9 2.8 5.0 4.7 Müteşebbis  31.8 28.8 25.7 22.2 47.5 44.8 Gayrimenkul  2.7 3.2 3.6 1.3 1.2 Menkul kıymet  2.2 2.3 2.0 Transfer  21.2 23.0 21.6 22.8 20.2 23.6

Gelir Dağılımı ile İlgili Verilerin Yorumlanması İstatistik kurumlarının topladığı veriler sadece nakit gelirle ilgilidir. aynî transferler hesap dahilinde değildir (örneğin ev hanımları, ev sahibi olanlar). Resmî veriler vergileri ihmal etmektedir. Bütün veriler vergi öncesidir. Gelir yıllık olarak ölçülmektedir. Halbuki gelir yıldan yıla fark edebilir. Yaşamboyu gelir dikkate alınmalıdır ancak hesaplaması zordur. Gelirden ziyade tüketimin ekonomik refahın göstergesi olarak alınması gerektiği zira tüketicilerin gelirden değil fakat tüketimden fayda sağladıkları ifade edilmektedir.

Fakirliğin Ölçümü (Measuring Poverty) Fakirlik Çizgisi (Poverty line); minimum seviyede yeterli bir hayat standardı için gerekli olan reel gelir seviyesine fakirlik çizgisi denilmektedir. Fakirlik çizgisinin hesaplanmasında ilk adım yeterli standard beslenme için gerekli besin minimum maliyetini hesaplamaktır. İkinci adım değişik büyüklükteki ailelerin gıda harcamalarının gelir içindeki payını bulmaktır. Fakirlik çizgisi bu oranının yeterli diyet maliyeti ile çarpımı ile hesaplanmaktadır.

Basit Faydacı Sosyal Refah Fonksiyonu (Simple Utilitarianism) Basit Faydacı Sosyal Refah Fonksiyonu (Simple Utilitarianism) Faydacı Sosyal Refah Fonksiyonu: W = F(U1, U2, ,,,, Un) Toplamacı Sosyal Refah Fonksiyonu W = U1 + U2 + … + Un Varsayımlar Bireylerin özdeş fayda fonksiyonları vardır ve fayda sadece gelire bağlıdır. Gelirin marjinal faydasının azalan olduğu varsayılmaktadır. Gelirin toplam miktarı sabittir. Bu varsayımlar altında devlet tam eşitlik sağlanana kadar geliri yeniden dağıtması gerekir. Review General Concept of Social Welfare Function Utilitarianism simply means W a function of people’s utility Conventional Welfare Economics posits W = F(U1, U2, …, Un), but this so general it doesn’t tell us much Utilitarians believed in additive welfare function, although W = F( ) is called a utilitarian welfare function

Gelir Eşitsizliği Uygulamaları Gelir Eşitsizliği Uygulamaları Toplumun net kazancı. Paul bu kadar fayda kazanmaktadır. Paul’in marjinal faydası Peter’in marjinal faydası e f Peter’in bu kadar fayda kaybetmektedir. d c MUPeter Peter’den ab’yi al ve Paul’a ver Sosyal Refah Maksimum MUPaul Paul’ün Geliri Peter’in Geliri 0’ a b I* Paul’ün Geliri Peter’’in Geliri

Varsayımların Değerlendirilmesi Varsayım 1; temel olarak bireylerin özdeş fayda fonksiyonuna sahip olduğunu tespit etmek imkansızdır. Çünkü mal ve hizmet tüketmekten elde edilen hazın objektif bir ölçüsü yoktur. Varsayım 2; mallar için marjinal faydanın azaldığı varsayımı gerçekçi iken gelir için aynı şeyi söylemek pek mümkün değildir. Örneğin gelirin marjinal faydası sabit olursa ne olur? Varsayım 3; bireylerin faydaları hem gelire hem de boş zamana bağlı olduğu durumda yeniden dağıtım politikaları bireylerin boş zaman ve çalışma tercihlerini değiştirerek toplam geliri azaltabilir.

Maximin Kriteri (Rawlscı Sosyal Refah Fonksiyonu)(The Maximin Criterion) Sosyal Refah Fonksiyonu W = Minimum(U1, U2, …, Un) Maximin kriteri – Sosyal hedef minimum fayda düzeyine sahip bireyin faydasını maksimize etmektir. En iyi yeniden dağıtım politikası toplumda en kötü durumunda olanın durumunu iyileştiren politikadır. Rawlsyan sosyal refah fonksiyonu orjinal durum kavramına dayanmaktadır. Rawls insanların toplumdaki yerlerinin ne olduğunu bilmedikleri bir durumdan hareket etmektedir. Buna “cahillik peçesi” (veil of ignorance) denilmektedir. Only important consideration is the utility of the least well-off member. Society’s objective is to maximize the utility of the person with the least utility. This implies there should be complete equality except to the extent that departures from equality increase the welfare of the worst-off person. No inequality acceptable unless it works to the advantage of everyone. Original position – “behind the veil of ignorance” – people will adopt maximin because of the insurance it gives against disastrous outcomes Criticisms Should decision made in original position have any special claim to ethical validity Are people really that risk adverse? It can lead to some weird outcome. “A new opportunity arises to raise the welfare of the least disadvantaged by a slight amount, but almost everyone else must be made substantially worse off, except for a few individuals who would become extremely wealthy.” Because all that is relevant is the welfare of the worst-off person, the maximin criterion indicates that society should take advantage of the opportunity

Pareto Etkin Gelirin Yeniden Dağıtımı Yeniden dağıtım her zaman birilerinin durumunu kötüleştirir mi? Hem toplamacı, hem de maximin kriterine göre gelir dağılımı pareto iyileştirme değildir. Ancak bireyler diğergam (alturistic) ise bu taktirde fayda fonksiyonu aşağıdaki gibi olur. Bu tipik bir dışsallık problemidir. Fayda Fonksiyonu Ui = F(Xi, U1, U2, …, Ui-1, Ui+1, …, Um) Gelir Dağılımı Kamusal Bir Maldır. Zira eşitsizliğin derecesi herkesin faydasını etkilemektedir. Sosyal güvenlik ağı. Herkes kendi kontrolünün dışındaki sebeplerle fakir duruma düşebilir. Bu fikir 17. yüzyıl düşünürü Hobbes’a aittir. Sosyal istikrar. Eğer insanlar çok fakir duruma düşerse bu taktirde suç, talan ve başkalarının malına tecavüz olayları artabilir. Assumption that utility depends on your income only implies that al redistribution must hurt at least one person so redistribution can never be a Pareto improvement. If we assume that utilities depend not only on their own income, but those of others, then redistribution can be a Pareto improvement.

Gelir Dağılımı ile İlgili Diğer Düşünceler Sürece karşı Çıktı Gelir dağılımının adil olması, gelir dağılımını belirleyen süreçler ve gelirin yeniden dağıtılması yöntemleri gözlemlenerek yargılanmalıdır. Robert Nozick Toplumun geliri yeniden dağıtması gibi bir durum söz konusu değildir zira toplumun yeniden dağıtılacak bir geliri yoktur. Sadece bireylerin geliri vardır. Hareketlilik (Mobility) Gelir gurpları arasında bir üst veya daha üst gelir gruplarına geçme durumu olduğunda gelir dağılımı ahlaki bir konu olmaktan çıkmaktadır. Örneğin ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, 1960 yılında en düşük gelir gurubunun çocukları 1990 yılında yetişkin olduklarında daha yüksek gelir grupları arasında yer almaktadırlar [Hertz 2006]. Yolsuzluk (Corruption)Glaeser, Scheinkman ve Shleifer [2003] kanun hakimiyetini olmadığı ülkelerde gelir dağılımındaki eşitsizliğin ekonomik büyüme üzerine çarpıtıcı etkilerinin olduğu tespit etmişlerdir.

Harcama Yansıması (Expenditure Incidence) Devlet vergilendirme ve harcama politikası ile gelir dağılımını etkilemektedir. Cari harcamaların reel gelirin dağılımı üzerine etkisine harcama yansıması denilmektedir. Harcama yansımasının tespit etmek birkaç nedenden dolayı son derece zordur. Nisbi fiyat etkisi (Relative price effects) Kamusal Mallar (Public goods) Aynî transferlerin değerlendirilmesi (Valuing in-kind transfers)

Aynî Transferler (In-kind Transfers) Peynirin Kilosu 2 TL Diğer Malların Fiyatı 1 TL Diğer Mallar H 420 E3 340 A F U 300 260 E1 B D 20 40 60 150 210 Aylık Peynir Miktarı

Aynî Transfer (In-kind Transfers) Diğer Mallar H 420 A F 300 E5 168 E4 136 B D 82 126 150 210 Aylık Peynir Miktarı

Aynî Yardımların Nedenleri Fırsat Eşitliği (Commodity egalitarianism); örneğin herkesin içinde yaşanabilir bir eve sahip olması. Refah Dolandırıcılığını Azaltmak (Reduce welfare fraud); ihtiyacı olmayanlara yardım yapılmasını engelleyebilir. Politik Faktörler (Political factors); sadece yardımı alana değil ancak malı üreten açısından bir kazanç olduğu için politik olarak arzulanır.