Kuram Oluşturma Durum Çalıması Eylem Araştırması Alımlama Çalışması Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Kuram oluşturma Kuram oluşturma deseni olgulara ilişkin kuramlar ortaya koymaya odaklanır. Kuram oluşturma çalışmaları “grounded theory” olarak da adlandırılır.

Kuram oluşturma çalışmaları sağlık biliminde yapılan çalışmalardan ortaya çıkmıştır. Bu ilk kuram oluşturma çalışmasında yaşamlarının son günlerini yaşayan hastalarla birlikte yürütülen çalışmalarda uzmanların bu hastalarla olan etkileşiminin boyutları ortaya konarak bu etkileşime ilişkin yeni açıklamalara ve kavramlara ulaşılmıştır.

Kuram oluşturma deseni olgubilim deseniyle benzerlik göstermektedir Kuram oluşturma deseni olgubilim deseniyle benzerlik göstermektedir. Ancak olgubilim çalışmaları daha olguları anlamlandırmakla ilgilenir, kuram ortaya koymaya çalışmaz.

Kuram oluşturma çalışmalarında veri toplama ve analizi işlemleri birlikte yürütülür. Bu çalışmalarda “karşılaştırmalı analiz” denilen bir yönteme başvurulur. Karşılaştırmalı analizde toplanan veriler hemen analiz edilir. Ulaşılan kavram, olgu ve bulgular sonraki veri toplama sürecinde kullanılır.

Kuram oluşturma çalışmalarında elde edilen kavram ve temalar kuramın ilk işaretçileridir. Araştırmacı elde edilen bu kavram ve temalarla ilgili veri toplama ve analiz etme işlemlerini devam ettirir. Bunlar topladığı ek verilerle sürekli olarak test eder ve açıklamalar geliştirir.

Kuram oluşturma çalışmalarında veri toplama aracı olarak kullanılan gözlem ve görüşme formları çalışmanın sonuna kadar son biçimini almaz, değişikliğe uğrar.

Durum çalışması Durum çalışmaları belirli bir duruma ilişkin sonuçlar ortaya koymaya odaklanmıştır. Durum olarak bir birey, bir kurum, bir grup ya da bir ortam ele alınabilir. Durum çalışmaları “case study” olarak da adlandırılmaktadır.

Durum çalışmaları nitel ya da nicel çalışmalar olabilir Durum çalışmaları nitel ya da nicel çalışmalar olabilir. Nitel durum çalışmalarında durum çeşitli yönleriyle anlaşılmaya ve ortaya konulmaya çalışılır.

Belirlenen durumun araştırmanın amacına uygun olup olmadığı araştırmacı tarafından kararlaştırılır.

İncelenen durumlar birbirlerinden farklı olduğu için genelleme söz konusu değildir. Ancak elde edilen bulguların benzer özellikteki durumlara yönelik deneyim oluşturması beklenir. Durum çalışmalarının genellenememesiyle ilgili sorun ancak dikkatli tasarlanmış çalışmaların tekrarlanmasıyla kısmen de olsa aşılabilir.

Durum çalışmaları sosyoloji ve antropoloji alanlarında yapılan “doğal araştırma” geleneği içinde yer almaktadır.

Bir anlamda durum çalışmaları pozitivist bakış açısına tepkidir Bir anlamda durum çalışmaları pozitivist bakış açısına tepkidir. Durum çalışmalarını yürüten bilim insanları bir durumun değişmez ve genellenebilir yasa ve ilkelerle anlaşılamayacağını savunmaktadır.

1916 yılında yapılan ilk örneklerden birinde Amerika’da yaygın olarak hissedilen bir olgu olan göç olgusu ve göçün şehirleşmeye olan etkisi incelenmiştir.

Durum çalışmaları bir anlamda kültür analizi çalışmalarına benzerlik göstermektedir. Ancak durum çalışmalarında araştırmacının katılımlı gözlem ile incelediği grup içinde bulunmasına her zaman gerek olmayabilir. Durum çalışmasını yürüten bir araştırmacı gerektiğinde belge incelemesiyle ya da telefonla görüşme yoluyla bile veri toplayabilir.

Eylem araştırması Eylem araştırması uygulamada ortaya çıkan sorunların anlaşılması ve çözümlenmesine odaklanmıştır. Eylem araştırmalarının temelinde eleştirel bakış açısı bulunmaktadır.

Eylem araştırmaları araştırma ve uygulamayı bir araya getirdiğinden araştırma sonuçlarının uygulama aktarılmasını kolaylaştırır.

Eylem araştırmalarında araştırmacının veriye yakın olması ve süreci yakından tanıması önemlidir. Diğer bir deyişle eylem araştırmaları işin içinde bulunan kişilerce ya da en azında bu kişilerle birlikte yürütülür.

Eylem araştırmaları ile belirli bir kuramsal çerçeve içinde kalarak bir uygulamayı test edilebilir, uygulamada ortaya çıkan sorunlar ve sorunların çözümleri belirlenebilir.

Eylem araştırmalarında bir sorunun anlaşılmasının yanı sıra çözüm seçenekleri de ortaya çıkarılır. Çözümün belirlenip uygulanması da eylem araştırmaları kapsamında olabilmektedir.

Eylem araştırmaları eğitim alanında sıklıkla yürütülmektedir Eylem araştırmaları eğitim alanında sıklıkla yürütülmektedir. Bu araştırmalar eğitim sorunlarına yönelik çözümlerin geliştirilip uygulamaya aktarılmasına yardımcı olmaktadır.

Alımlama analizi Alımlama analizleri, izleyicilerin medyanın sunduklarından nasıl anlam ürettiğini incelemektedir.

Alımlama çalışmaları iletişim bilimleriyle ilgilenen araştırmacılar tarafından yaygın biçimde yürütülmektedir.

Alımlama analizinin kuramsal temellerine göre, mesajlar mesajın üreticileri tarafından belli kodlar içine yerleştirilerek kodlanır. Mesajın alıcıları ise, bu kodlamayı yine belli kodları kullanarak açımlar ve mesajı anlamlandırır.

Yani alımlama analizinde izleyiciler yalnızca medya içeriğinin tüketicileri olarak değil, anlamın üreticileri olarak görülürler.

Örneğin muhalif okumalar ya da kodaçımlamalar, mesajın onu üreten ve gönderen tarafın baskın hale getirmeye çalıştığı kodlara uygun şekilde değil de alternatif kodlarla açımlanması sonucu ortaya çıkar. Böylelikle kodlanan mesaj ile kurulmaya çalışılan baskın anlamlara karşı bir direniş ortaya çıkmış olur.

Alımlama çalışmalarına örnek olarak bir filmin izleyici ve okuyucular tarafından nasıl alımlandığının, sunulan mesajları nasıl algılandığının, filmde geçen olay ve karakterlere yönelik düşüncelerin nasıl olduğunun incelenmesi verilebilir.

Uygulama Size verilen nitel çalışma örneklerini aşağıdaki açılardan inceleyiniz: Araştırmanın amacı Araştırmanın deseni Araştırmanın yöntemi Araştırmanın örneklemi/çalışma durumu Araştırmada kullanılan veri toplama araçları Araştırmanın bulguları