DAMGA VERGİSİ UYGULAMASI Osman Dereli Gelir İdaresi Başkanlığı Grup Başkanı Mart 2012 Ankara

Damga Vergisi Kısa Tarihçesi İlk defa 1858 yılında yayımlanan “Vakai Sahihe Nizamnamesi” ile yazılı hale getirilmiştir. 1905 yılında kanun halini almış 1324 sayılı Damga Resmi Kanunu (1928 – 1964) 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu (1964 - …)

Damga Vergisinin Konusu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan kağıtlar “kağıt” terimi, yazılıp imzalamak imza yerine geçen bir işaret konmak herhangi bir hususu ispat veya belli etmek ibraz edilebilecek olan elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.

Yabancı memleketlerle Türkiye`deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar, Türkiye`de resmi dairelere ibraz edildiği, Üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü, Herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulur.

Damga Vergisinin Mükellefi Kağıtları imza edenler Bu Kanunun uygulaması bakımından mükellef, “resmi daire” ve “kişi” olarak belirlenmiştir.

Resmi Daire Bu Kanunda yazılı resmi daireden maksat, genel ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve köyler Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz. 

Ayrı tüzel kişilik İktisadilik vasfı Resmi dairelere bağlı olan kuruluşların ; Ayrı tüzel kişilik İktisadilik vasfı Her ikisine birden haiz olanlar resmi daire değil. Bu iki özellikten herhangi birisine sahip olmayan kuruluşlar bağlı oldukları resmi dairenin damga vergisi uygulaması yönünden resmi daire statüsünde. 

Kağıtların Mahiyetlerinin Tayini Öncelikle kağıdın mahiyetine bakılacak Kağıtların mahiyetlerinin belirlenmesinde ise; Şeklî kanunlarla tayin edilmiş kağıtlarda, ilgili kanunlardaki adlarına, Şeklî kanunlarda belirtilmemiş kağıtlarda, üzerlerinde mevcut yazıların içerdiği hüküm ve mana ile kağıdın düzenleniş amacına bakılması gerekmektedir.

Örnek Serbest meslek kazançlarına ilişkin bildirim, damga vergisi uygulamasında mahiyeti itibariyle işletme hesabı özeti olarak değerlendirilerek maktu damga vergisine tabi tutulmaktadır.

Nüsha Aynı hüküm ve kuvveti haiz olmak üzere Birden fazla düzenlenmiş Taraflarınca ayrıca imzalanmış olan kâğıtların her biri nüshadır. Nüshalar, belli bir hususu ispat ve belli etmek üzere müstakilen ve aynı zamanda farklı mekanlarda ibraz edilebilir mahiyettedir.

Suret-Nüsha Ayrımı Suret, nüsha ile aynı ibareleri taşımakla birlikte tarafların imzasını taşımayan örnekleri ifade eder. Suretlerin üzerine noter ya da resmi bir kurumca “aslının aynıdır” şerhinin konulması durumunda da söz konusu kağıtlar damga vergisi uygulamasında suret hükmündedir.

Kağıtların fotokopileri damga vergisine tabi midir? Kağıtların fotokopileri damga vergisine tabi değildir. Ancak, bu fotokopilerin, kağıdın mükelleflerince ayrıca imzalanması halinde, nüsha olarak damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Bir Kağıtta Birbirinden Bağımsız Akit ve İşlemlerin Bulunması Farklı nitelikte veya ayrı ayrı kağıtlarda düzenlenebilecek akit ve işlemlerin tek bir kağıtta toplanması halinde her bir akit ve işlemin ayrı ayrı kağıtlarda düzenlenmiş gibi vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

Örnek İşyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan iktisadi işletmeye dahil bir gayrimenkule ilişkin kira sözleşmesinde ayrıca bu işyerinde üretilecek bir malın satın alınmasına ilişkin hususlar da düzenlenmişse, bu kağıt hem kira sözleşmesi olarak kira bedeli üzerinden, hem de alım-satım sözleşmesi olarak alım-satım bedeli üzerinden ayrı ayrı damga vergisine tabi olacaktır.

Bir Kağıtta Bir Asıldan Doğma Akit ve İşlemlerin Bulunması Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler bir asıldan doğma oldukları takdirde bir arada değerlendirilmekte ve damga vergisi en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınmaktadır.

Örnek Bir hizmet alım sözleşmesinde, sözleşme şartlarının yerine getirilmemesi halinde sözleşme tutarının 2 katı tutarında tazminat ödeneceğine ilişkin bir cezai şarta yer verilmişse, söz konusu sözleşmenin en yüksek vergi alınmasını gerektiren taahhüt olan cezai şarta ilişkin tutar üzerinden damga vergisine tabi tutulması gerekecektir.

Birden Fazla İmzalı Kağıtlar Kağıtlara konulan imzanın birden fazla olması verginin tekerrürünü gerektirmez. Bir resmi daire ya da bir gerçek veya tüzel kişi adına kağıtlara konulan birden fazla imzanın bir imza hükmünde olduğu belirlenmiştir.

İstisnalar ve Muafiyetler Damga vergisinden istisna edilen kağıtlar ile kişi ve kurumların muafiyetine ilişkin hükümlere Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yer verilmiştir. (2) sayılı tablonun dışında, diğer kanunlarda da damga vergisi istisna ve muafiyetleri yer almaktadır.

İstisna - Muafiyet Damga vergisinden istisna edilmiş kağıtlarda, ilgili kağıdın taraflarına bakılmaksızın damga vergisi aranılmayacaktır. Damga vergisinden muaf tutulan kişi veya kuruluşların taraf olduğu kağıtlarda ise damga vergisinin tamamı, muafiyeti bulunmayanlar tarafından ödenecektir.

Örnek Resmi dairenin açmış olduğu ihaleyi kazanan müteahhit ile idare arasında düzenlenen sözleşmede, resmi dairenin damga vergisi muafiyeti bulunduğundan sözleşmeye ilişkin damga vergisinin tamamının müteahhit firma tarafından ödenmesi gerekmektedir.

Sorumluluk Birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamından imza edenler müteselsilen sorumludur. Bunlar arasında vergiden müstesna olanların bulunması damga vergisinin eksik ödenmesini gerektirmez.

Vergileme Ölçüleri Damga vergisi nispi veya maktu olarak alınır. Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre bu kağıtlarda yazılı belli para, Maktu vergide ise kağıtların mahiyetleri esastır. Belli para terimi, kağıtların içerdiği veya bunlarda yazılı rakamlar kullanılmak suretiyle hesaplanacak parayı ifade eder. Vergiye tabi kağıtta işlem bedeli açıkça belirtilmemiş olmakla birlikte, başka bir kağıda atıf yapılmışsa ve atıf yapılan kağıtta bedel tespit edilebiliyorsa bu bedel üzerinden vergi alınır.

Örnek 200.000 TL bedelli bir sözleşmenin feshine ilişkin olarak düzenlenen fesihnamede, belli paraya yer verilmese dahi, bu kağıdın damga vergisi matrahı atıf yapılan sözleşmede yer alan tutar olan 200.000 TL olacaktır.

KDV Damga vergisine tabi “kağıtlarda” yer alan belli paranın hesabında katma değer vergisi dikkate alınmayacaktır.

Belli Para Gösterme Mecburiyeti Cari hesap şeklinde açılan kredilerde, Her türlü ikrazata ait taahhütname ve mukavelenameler Bunların temlik, yenileme, devir ve değiştirilmesi Matlupların devir ve temlikine ilişkin mukavelename ve temliknamelerde, ikraz veya temlik edilen para miktarının veya azami haddinin gösterilmesi mecburidir.

Yabancı Paraların Türk Parasına Çevrilmesi Yabancı para cinsinden düzenlenen kağıtlarda; kağıdın düzenlendiği tarihteki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilân olunan cari döviz satış kuru dikkate alınır.

Üst Sınır Her bir kağıttan alınacak damga vergisine ilişkin üst sınır kanunda belirlenmiştir. Üst sınır her yıl yeniden değerleme oranında artırılmaktadır.   Üst sınır her bir nüsha için ayrı ayrı aranacaktır.

Mukavelenamelerin Değiştirilmesi Sözleşmenin diğer unsurları aynı kalmak şartıyla sözleşme miktarının değiştirilmesidir. Sözleşmedeki tutarın artırılması halinde, artan tutar üzerinden aynı nispette vergi hesaplanırken, tutarın azaltılması durumunda damga vergisi aranılmayacaktır.

Sözleşmenin Devri Sözleşmenin devri, kağıdın taraflarından birinin değişmesidir. Devir esnasında düzenlenen kağıdın veya konulan şerhin, sözleşmenin aslından alınan verginin dörtte biri nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekir.

Sözleşme Süresinin Uzatılması Sözleşme süresinin uzatılması, belli bir süre için düzenlenen sözleşmenin diğer hükümlerinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın, düzenlenecek başka bir kağıtla ya da mevcut sözleşmeye konulacak bir şerhle sadece süresinin uzatılmasıdır. Bu durumda süre uzatımına ilişkin kağıdın ya da süresi uzatılacak kağıda konulacak şerhin, sözleşme ile aynı nispette vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

Sözleşme Süresinin Kendiliğinden Uzaması Sözleşmede yer alan hükme veya ilgili kanun hükmüne istinaden sözleşmenin süresinin kendiliğinden uzaması halinde, ilave bir kağıt düzenlenmediği ya da sözleşme mahiyetini iktisap eden bir şerh konulmadığı için, süre uzaması nedeniyle ayrıca damga vergisi aranılmayacaktır.

Ödeme Şekilleri 1- Basılı damga konulması, 2- Makbuz verilmesi, 3- İstihkaktan kesinti yapılması, usullerinden birisiyle ödenmesi gerekmektedir. Kanuna göre verginin asıl ödeme usulü makbuz verilmesi şekliyle ödemedir.

Zorunlu Olarak Sürekli Mükellefiyet Tesis Ettirecek Kişi, Kurum ve Kuruluşlar Özel Bütçeli İdareler İl Özel İdareleri-Belediyeler Döner Sermayeli Kuruluşlar Kamu İktisadi Teşebbüsleri Devlet ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri İştirakleri Özerk Kuruluşlar Diğer Kamu Kurumları Anonim Şirketler Bankalar

İhtiyari Olarak Sürekli Mükellefiyet Tesis Ettirebilecek Kişi, Kurum ve Kuruluşlar Kurumlar Vergisi Kanununa Tabi Diğer Mükellefler Kollektif ve Adi Komandit Şirketler Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlar İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutanlar Serbest Meslek Erbabı

Sürekli Mükellefler Bakımından Ödeme Zamanı Bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisinin, ertesi ayın yirmiüçüncü günü akşamına kadar sürekli mükellefiyet kaydının bulunduğu vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirilip yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekmektedir.

Süreksiz Mükellefler Bakımından Ödeme Zamanı Süreksiz mükellefler, düzenledikleri veya taraf oldukları kağıtlara ilişkin damga vergisini, kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde ilgili vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirecek ve aynı süre içinde ödeyeceklerdir.

Süreksiz Mükelleflerde Ödeme Usulü Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerin, düzenledikleri kağıtlara ilişkin damga vergisini, gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine beyan edip ödemesi gerekmektedir.

Genel bütçeli idareler ile kişiler arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisi uygulaması İhale kararlarında; Verginin mükellefi olan müteahhitlerce, genel bütçeli idarelere hizmet veren saymanlıklara veya mükellefin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine, ihale kararının müteahhide tebliğinden itibaren en geç 15 gün içinde, beyanname verilmeksizin, makbuz karşılığı ödenmesi gerekmektedir.

İhale kararı dışında kalan kağıtlarda; Anılan idarece kağıdın mahiyeti ve nispi veya maktu vergi tutarını gösteren formüle edilmiş bir yazıyla, kişinin tabi olduğu ödeme usulüne bakılmaksızın, kişiler tarafından, kağıdın düzenlenmesinden önce peşin olarak, genel bütçeli idarelere hizmet veren saymanlıklara veya mükellefin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine makbuz karşılığı ödenmesi gerekmektedir.

Sürekli damga vergisi mükellefleri ile süreksiz mükellefler arasında düzenlenen kağıtlara ilişkin damga vergisinin sürekli damga vergisi mükellefleri tarafından beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.

İstihkaktan Kesinti Şekliyle Ödeme Usulü İstihkaktan kesinti suretiyle ödeme, bu Kanunun 19 uncu maddesi kapsamındaki kişi ve kurumların münhasıran ödemelerinde kullanılan ve nispi vergiye tabi bulunan makbuzlarla bu mahiyetteki kağıtlara ait vergilerin ödenmesi usulüdür.

19 uncu madde kapsamındakiler Genel ve özel bütçeli idareler İl özel idareleri Belediyeler Bankalar, İktisadi kamu teşekkülleri ile bunların iştirakleri ve müesseseleri Benzeri teşekkül, iştirak ve müesseseler

İstihkaktan Kesinti Suretiyle Ödemede Beyan Genel bütçeli daireler dışında kalan ve istihkaktan kesinti yapmak durumunda bulunanlar tarafından bir ay içinde kesilen damga vergisi, ertesi ayın yirmiüçüncü günü akşamına kadar ödemenin yapıldığı yer vergi dairesine muhtasar beyanname ile beyan edilerek yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekmektedir.

Genel bütçeli daireler, Kanunun 19 uncu maddesine istinaden istihkaktan kesinti suretiyle tahsil ettikleri damga vergileri için beyanname vermezler.

Vergi ve Cezada Sorumluluk Vergiye tabi kağıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması gereken vergi ve cezadan kağıtları ibraz edenler sorumludur. Mükelleflere rücu vardır.

Sürekli Mükellefiyette Sorumluluk Sürekli damga vergisi mükellefi olanlar, taraf oldukları işlemlere ilişkin kağıtlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar. Verginin ödenmemesi veya noksan ödenmesi durumunda vergi, ceza ve fer'ileri sürekli mükelleflerden alınır. Sadece vergi için diğer işlem taraflarına rücu hakkı vardır.

Resmi Daire ve Noterlerin Sorumluluğu Resmi daireler veya noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan ve damga vergisi hiç alınmayan veya noksan alınan kağıtların vergisi ve cezası düzenleyen noter veya resmi daireden alınır. Sadece vergi için mükelleflere rücu hakkı bulunmaktadır.

İmza Edenlerin Sorumluluğu Kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamının ödenmesinden imzalayanların her biri müteselsilen sorumludurlar. Taraflar arasında, damga vergisi muafiyeti olanların bulunması, bu kağıda ait verginin noksan ödenmesini gerektirmemektedir. Bu durumda, verginin tamamı muafiyeti bulunmayanlar tarafından ödenecektir.

İbraz Edenlerin Sorumluluğu Vergisi mükelleflerince kanuni süresi içerisinde ödenmemiş veya noksan ödenmiş olan kağıtların, mükellef olmayan kişilerce ibraz edilmesi halinde, vergi ve cezanın tamamının ödenmesinden ibraz edenler sorumlu olacaklardır. Bu durumda, kağıtları ibraz edenler ödedikleri vergi ve cezanın tamamı için mükelleflere rücu edebileceklerdir.

Döviz Kazandırıcı Faaliyetler Damga Vergisi Kanununun Ek 2 nci maddesinde, döviz kazandırıcı faaliyetlere ilişkin işlemlerle ilgili olarak düzenlenen kağıtların damga vergisinden müstesna olduğu hükme bağlanmıştır. Döviz kazandırıcı faaliyetlerin neler olduğu ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından birlikte tespit edilir.

Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi İhracat Diğer döviz kazandırıcı faaliyetler

Damga Vergisinin Vergi Gelirleri İçindeki Payı YILLAR TOPLAM VERGİ GELİRLERİ DAMGA VERGİSİ PAYI 2007 152.835.111 3.642.047 2,38% 2008 168.108.960 3.945.061 2,35% 2009 172.440.423 4.169.006 2,42% 2010 210.532.315 5.082.634 2,41% 2011 275.377.302 6.514.764 2,37% TOPLAM 979.294.111 23.353.512

Yeminli Mali Müşavir ve Mali Müşavirlerin Damga Vergisi Karşısındaki Durumu Sözleşme nüsha sayısı Her yıl yenilenmeyen sözleşmelerin durumu Damga vergisi beyanını e-beyanname olarak verebilmek Sözleşmede bedel belirtilmeden asgari ücret tarifesine atıf yapılması

Kredi işlemleri nedeniyle düzenlenen kâğıtlar Kredilerin temini ve bunların teminatları ile geri ödenmelerine ilişkin düzenlenecek kâğıtlar damga vergisinden istisnadır. Yargı maddeyi bu şekilde yorumlamıyor.

Hükmünden Faydalanma Kavramı Kavramın çerçevesi çok geniş. Yurt dışında düzenlenen kağıtlar Yurt içinde düzenlenen kağıtlar

İptal Edilen Sözleşmeler, İhale Kararları Sözleşmenin veya ihalenin iptal edilmesi ile sözleşmenin veya ihale kararının bir hususu ispat veya belli edilecek belge olma niteliğini ortadan kaldırmayacağından damga vergisinin iade edilmesi mümkün bulunmamaktadır.  

Damga Vergisinin Yurt Dışı Uygulaması Damga Vergisi Uygulayan Ülkeler: İngiltere, İrlanda, Danimarka, Belçika, Portekiz, Avustralya, İspanya Damga Vergisi Uygulamayan Ülkeler: Almanya, Hollanda, İsveç ve Lüksemburg Sınırlı olarak uygulayanlar; Fransa ve ABD

D.V.’nin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı (%)   D.V.’nin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı (%) Portekiz 3,00 İngiltere 1,68 Kıbrıs Rum Kesimi 1,00 Belçika 0,96 Yunanistan 0,87 İtalya 0,75 Slovak Cumhuriyeti 0,64 İsveç 0,63 0,44 Polonya 0,14 Romanya 0,11

Kayıt Dışı Ekonomi ve Damga Vergisi Kayıt dışı ekonomiyi artırıcı etkisinin olduğu söylenebilir. Damga vergisi nedeniyle bütçeye dahil olan gelir 2011 yılında yaklaşık 6.5 milyar liradır. Damga Vergisi Kanunu’nun yeniden gözden geçirilmesi ihtiyacı vardır.

TEŞEKKÜRLER