TÜTÜN ve TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE ve KONTROL FAALİYETLERİ TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜTÜN VE BAĞIMLILIK YAPICI MADDELERLE MÜCADELE DAİRE BAŞKANLIĞI TÜTÜN ve TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE ve KONTROL FAALİYETLERİ Dünyada ve Türkiye’de Durum 19 Ekim 2007 - ANKARA

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

SİGARA NEDİR ? Zehirli bir bitki olan tütünün ince bir kağıt içine sıkıştırılarak sarılmış halidir. ÖLÜM KAĞIT-TÜTÜN ZEHİR

Sigara Dumanının İçeriği – Mikroplu bir şırınga Nikotin Katran Aseton Arsenik Sigara Dumanı, 40’ının kanserojen olduğu bilinen 4000 fazla sağlığa zararlı kimyasal madde içerir. Karbon Monoksit Kadmiyum Hidrojen Siyanid

SİGARANIN NEDEN OLDUĞU KANSERLER Ağız Boğaz Ses telleri Yemek Borusu Akciğer Kan Mide Pankreas Böbrek Rahim ağzı Mesane

Akciğer kanseri ölümlerinin de yaklaşık % 90’ı sigaradan kaynaklanmaktadır.

AKCİĞER KANSERLİLERİN % 60’I 1 YIL, % 85’İ 5 YIL İÇİNDE ÖLÜR.

Türkiye’deki kayıplar (Akciğer kanseri için sağlık harcaması) HÜ Hastanesi 1999-2002 yılları Akciğer kanseri – tıbbi harcamalar Tanı için: 1.5 milyar TL Tedavi için: 9.5 milyar TL 1/3 kanser tedavisi – 2/3 komplikasyon tedavisi Toplam 11 milyar TL. Tanıdan sonra yaşam süresi – 7 ay

Türkiye’deki kayıplar (Akciğer kanseri için sağlık harcaması) Tıbbi harcamalar 100 milyon dolar / yıl Dolaylı harcamalar 200 m. dolar / yıl Üretim kaybı, erken ölüm, diğer harcamalar, vs. Toplam 300 milyon dolar / yıl Diğer hastalıklar eklenmeli !!

SİGARA DAMARLARI BOZAR VE DAMAR TIKANIKLIĞINA NEDEN OLUR

65 YAŞ ÖNCESİNDE KALP DAMARI TIKANIKLIĞI NEDENİYLE OLAN ÖLÜMLERİN YARISI SİGARA YÜZÜNDENDİR. SİGARAYI BIRAKANLARDA KALP KRİZİ GEÇİRME TEHLİKESİ BİR YIL İÇİNDE % 50 AZALIR.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı

periferal damar tıkanması hastalığı Aterosklerotik periferal damar tıkanması hastalığı

SİGARA KAN AKIMINI BOZARAK CİNSEL İKTİDARSIZLIĞA NEDEN OLUR.

DÜŞÜK, ÖLÜ DOĞUM, ERKEN DOĞURMA, DÜŞÜK AĞIRLIKLI DOĞUM ANİ ÖLÜM, DAVRANIŞ BOZUKLUĞU, ZEKA PUANINDA AZALMA ÖĞRENME ZORLUĞU, DAVRANIŞ BOZUKLUĞU

Sigara içiminin çocuklar üzerindeki zararlı etkileri Anne ve Babası SİGARA İÇEN ÇOCUKLAR : ASTIM HASTALIĞINA YAKALANMA RİSKLERİ 1.5 KAT DAHA FAZLADIR SOLUNUM YOLU HASTALIKLARINA YAKALANMA RİSKLERİ 2 KAT DAHA FAZLADIR. YILDA 30-80 ADETE YAKIN MİKTARDA SİGARAYI FARKINDA OLMADAN İÇMEKTEDİRLER. Annesi hamilelik sırasında sigara içen çocuklar: ANİDEN ÖLME RİSKLERİ 2 KAT DAHA FAZLADIR.

Sigara içiminin çocuklar üzerindeki zararlı etkileri Eğer anne ve baba sigara içiyorsa, çocukların sigara içme ihtimali anne ve babası içmeyenlere göre üç kat daha fazladır. Sigara içen çocuklarda daha sık akciğer hastalıkları görülmektedir. Gençlik yıllarında içilen sigara akciğerlerde kalıcı zararlara ve genetik değişikliklere neden olmaktadır.

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

Türkiye Genelinde Seçilmiş Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) Disability Adjusted Life Year (Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD ) 931.909 Aynı şekilde hesaplamalar DALY’ler açısından yapıldığında yüksek sistolik kan basıncının önlenmesi ile yaklaşık 928.950 DALY önlenebilirken, bu oranlar sırasıyla sigara için 931.909 DALY, obesite için 787.183 DALY, yüksek kolesterol için 566.681 DALY, fizik aktivite yapma alışkanlığının kazandırılması ile 464.627 DALY, alkol kullanımına bağlı bozukluklar için 462.018 DALY, meyve ve sebze tüketiminin arttırılması ile 416.876 DALY, ve su ve sanitasyon koşullarının düzeltilesi ile 182.781 DALY’dir. Bu oranların kadın ve erkekteki değişimleri Grafik 5.3’de görülmektedir. DALYs for a disease are tErhe sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition. The DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of 'healthy' life lost in states of less than full health, broadly termed disability. One DALY represents the loss of one year of equivalent full health.DEFİNİTİONThe Disability Adjusted Life Year or DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of ‘healthy’ life lost by virtue of being in states of poor health or disability (1). The DALY combines in one measure the time lived with disability and the time lost due to premature mortality. One DALY can be thought of as one lost year of ‘healthy’ life and the burden of disease as a measurement of the gap between current health status and an ideal situation where everyone lives into old age free of disease and disability.YEARS OF LİFE LOST PLUS YEARS LOST TO DİSABİLİTYDALYs for a disease or health condition are calculated as the sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition: The years of life lost (YLL) basically correspond to the number of deaths multiplied by the standard life expectancy at the age at which death occurs. The basic formula for YLL (without yet including other social preferences discussed below), is the following for a given cause, age and sex: where: N = number of deaths L = standard life expectancy at age of death in years Because YLL measure the incident stream of lost years of life due to deaths, an incidence perspective is also taken for the calculation of YLD. To estimate YLD for a particular cause in a particular time period, the number of incident cases in that period is multiplied by the average duration of the disease and a weight factor that reflects the severity of the disease on a scale from 0 (perfect health) to 1 (dead). The basic formula for YLD is the following (again, without applying social preferences): I = number of incident cases DW = disability weight L = average duration of the case until remission or death (years) DİSABİLİTY WEİGHTS The disability weights used in the GBD 2000 are listed in detail elsewhere (2). Egalitarian principles were explicitly built into the DALY, and the Global Burden of Disease Study used the same values for all regions of the world (3) . It used the same life expectancy ‘ideal’ standard for all population subgroups and it excluded all non-health characteristics (such as race, socioeconomic status or occupation) apart from age and sex from consideration in calculating lost years of healthy life. Most importantly, it used the same ‘disability weight’ for everyone living a year in a specified health state. Additionally, 3% time discounting and non-uniform age weights which give less weight to years lived at young and older ages were used in calculating DALYs for the original Global Burden of Disease study (3). These value choices have continued to be used for the Global Burden of Disease 2000 study results reported in recent World Health Reports (4). With non-uniform age weights and 3% discounting, a death in infancy corresponds to 33 DALYs, and deaths at ages 5 to 20 to around 36 DALYs. Thus a disease burden of 3,300 DALYs in a population would be the equivalent of 100 infant deaths or to approximately 5,500 persons aged 50 years living one year with blindness (disability weight 0.6)

Türkiye Genelinde Seçilmiş Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) 52.905 ERKEK 1.794 KADIN Grafik’de görüldüğü üzere yüksek kan basıncının kontrol altına alınması ile Türkiye genelinde belirlenen toplam 430.459 ölümden 108.468 i önlenebilecektir. Bu sayılar erkeklerde 47.643, kadında 60.825 ölümdür. Sigara içmenin önlenmesi ile önlenebilecek ölüm sayı ise 54.699 olup erkeklerde önlenebilecek ölüm sayısı 52.905 kadınlardaki ölüm sayısı ise 1.794 olarak saptanmıştır. Kolestrol düzeyinin normal sınırlar içinde tutulması ile 430.459 ölümden 49.029 ölümün engellenmesi mümkün olacaktır. Fiziksel aktivitenin yeterli olması durumunda Türkiye genelinde önlenebilecek ölüm sayısı 45.120 iken, meyve ve sebzenin önerilen miktarda tüketimi ile önlenebilecek ölüm sayısı ise 38.734 olarak belirlenmiştir. 54,699

(UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) Seçilmiş Risk Faktörlerinin Önlenmesi İle Cinsiyete Göre Türkiye Genelinde Önlenebilecek Ölüm ve DALY Sayıları, (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) Önlenen Ölümler   Risk faktörleri Erkek Kadın Erkek+Kadın Obesite (>30, Vücut Kitle İndeksi) 26.006 31.136 57.143 Sigara İçme 52.905 1.794 54.699 Fiziksel aktivitenin yetersiz olma durumu 22.515 22.605 45.120 Düşük düzeyde meyve ve sebze tüketimi 21.668 17.066 38.734 Önlenen DALY ler Obezite (>30, Vücut Kitle İndeksi) 379.980 407.203 787.183 870.603 61.306 931.909 254.555 210.072 464.627 250.660 166.216 416.876 DALY (Disability Adjusted Life Year: Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD)

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

18 YAŞ ve ÜZERİNDE TÜTÜN KULLANIMI ORANLARI (TÜRKİYE) % Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması

Türkiye

Türkiye

Türkiye’de sağlık personelinde sigara içme oranları (%)   YER YIL ERKEK KADIN Hekim ve Diş Hekimleri (Sezer E) Elazığ 1988 54.9 39.5 Ebe ve hemşireler (Sezer E) 1991 - 50.8 Tıp Fakültesi Öğrencileri (Kocabaş A) Türkiye 48,3 22,9 Hekimler (Dedeoğlu N) Antalya 1993 52,9 41 Hekimler (Onaran D) 53,4 33.3 Hemşireler (Dedeoğlu N) 50,8 19 Mayıs Üni Tıp Fak. (Demircan C) Samsun 1994 27 9,6 Sağlık Personeli (Dedeoğlu N) 55.6 39.3 Tıp Fakültesi öğrencileri (Öğüş C) 55.2 31 Askerlik yapan doktorlar (Öztürk ) 1995 51.1 Hekim ve Diş Hekimleri (Onaran ) 1996 53.4 Sağlık Ocağı Doktorları (Ergüder T) 1997 66,7 27,3 Sağlık Ocağı Hemşireler (Ergüder T) 47,1 Sağlık Ocağı Ebeler (Ergüder T) 45 Uzman ve Pratisyen hekimler (Bilir N) Ankara 51,2 33,9 Hekimler (Güneş G) Malatya 43,7 20,5 Hemşireler (Ünalan D) Kayseri 24 Doktorlar (Bilir N) 1999 Uzman Hekimler (Bostancı M) Denizli 40 50 Cumhuriyet Üni. (Sezer E) Sivas 2000 47,4 33,3

13-15 yaş grubu öğrenciler arasında SİGARA İÇMEYİ DENEYENLER % 21,5 % 34,9 Öğrencilerin % 29,3’ü en az bir kez sigara içmeyi denediğini belirtmiştir. % 29,3 Sağlık Bakanlığı Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003)

13-15 yaş grubu öğrenciler arasında HALEN SİGARA İÇENLER % 11,9 % 5,0 % 9,1’i halen sigara içmektedir. % 9,1 Sağlık Bakanlığı Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003)

13-15 yaş grubu öğrenciler arasında 10 YAŞINDAN ÖNCE SİGARAYA BAŞLAYANLAR % 33,1 % 22,3 % 29,5 Sağlık Bakanlığı Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003)

SİGARA İÇEN ÖĞRENCİLERİN BÖLGELERE GÖRE ORANLARI Sağlık Bakanlığı Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003) n:15.957

Ülkelere göre sigara içme oranları, Küresel Gençlik Tütün Araştırması, CDC Türkiye Kaynak: Tobacco Control 2006;15(Suppl II):ii1–ii3. doi: 10.1136/tc.2006.015719

Madde Kullanımı İle İlgili Riskli Davranışlar (Lise öğrencileri) Sigara kullanma En az bir kez % 37,0 Halen % 15,6 Alkollü içki içme En az bir defa % 30,0 Son bir ayda en az bir kez % 16,5 Uyuşturucu/uyarıcı madde kullanma Son üç ayda en az bir kez % 4,0 % 2,9 T.B.M.M. Çocuklarda ve Gençlerde Artan Şiddet Eğilimi ile Okullarda Meydana Gelen Olayların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu (10/337, 343, 356, 357) Raporu 2007

1,5 SAATLİK BİR “FORMULA 1 ARABA YARIŞI”NDA, ÇOCUKLAR VE GENÇLER EN AZ 45 DAKİKA SİGARA REKLAMLARINA MARUZ KALMAKTADIRLAR.*(Sağlık İçin Sigara Alarmı, 1(2):45.)

Halen Sigara İçen Öğrencilerin Sigaraya Ulaşabilirlikleri % 50,4’ü marketten sigara almaktadır (erkek : % 53,5 kız : % 42,9). % 86,7’si sigara alırken yaşından dolayı sigara satın alamama gibi bir durumla karşılaşmamaktadır. Sağlık Bakanlığı Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003)

Bölümlere ayırmak İŞE YARAMAYABİLİR ! 2005 Eurobarometer çalışmasına göre Türk halkının % 80’i çevresel dumana maruz kalmakta ve % 50’si de çevresel dumanın zararlarının farkındadır. Yanında başkaları tarafından sigara içilmesi nedeniyle, sigara dumanına maruz kalma oranı % 54.51. Toplu bulunulan ortamlarda sigara dumanına maruz kalma oranı % 55.64. (UHY-ME Araştırması)

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

YASAL TÜTÜN ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ 2002 2003 2004 2005 2006 ÜRETİM 129,9 120,9 117,9 114,9 125,6 İHRACAT 15,3 12,6 8,9 11,6 16,9 TÜKETİM 110,1 108,1 108,8 106,7 107,9 Kaynak: Tekel ve TAPDK, 2006 Verileri

TÜRKİYEDE TÜTÜN KULLANIMI (BİN TON) Türkiye’de yabancı sigara fabrikalarının kurulması Amerikan Sigaraların İthalatı ve Satışı 4207 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesi Tobacco use Smoking is, besides being a widespread form of addiction, a crucial public health problem because of the hazardous effects on human health induced by tobacco and its smoke. In 2001, Turkey consumed 2% of tobacco worldwide and 14% in the WHO European Region (1). Research suggests that the prevalence of tobacco-smoking in Turkey is 33.6%, significantly higher in men (57.8%) than in women (13.5%) (2). Tobacco consumption in Turkey increased by 80% after 1984, in contrast to a 30% decline in the United States (3). The enactment in 1997 of Law 4207 “Preventing the Hazards of Tobacco and Tobacco Products”, under which all tobacco advertising was banned, was a turning point in the attempt to control tobacco consumption. As a result of arrangements stemming from this law, the increase in cigarette consumption fell from 7.7% in 1997 to 2.8% by the end of 1998 (Fig 1) (3). However, tobacco use still has an enormous negative impact on health and the economy: annually, it is responsible for about 100 000 premature deaths and an economic loss of US$ 2.72 billion (4). Fig 1. Cigarette consumption in Turkey, 1980–2002 (thousand tonnes) Source: Sezer E (3). Surveys carried out among young people have shown that 29.6% of girls and 46.4% of boys aged 13–14 years have smoked at some time in their lives, with 4.3%, and 14.1%, respectively, being current smokers (5). Various studies conducted among youngsters of different ages and regions have indicated that the smoking prevalence rates of those who had ever smoked ranged from 0.7% to 21.1% among girls, and from 1.1% to 52.4% among boys (6–9). Kaynak: Tekel ve TAPDK, 2006 Verileri

Ülkemizde kişi başına sigara tüketimi YILLAR NÜFUS (tahmini) TÜİK projeksiyonu Tüketim Miktarı (milyon adet) TAPDK Kişi Başına Tüketim (adet Sigara) 2000 67,420,000 111,710 1,657 2001 68,365,000 111,765 1,635 2002 69,302,000 110,126 1,589 2003 70,231,000 108,157 1,540 2004 71,152,000 108,870 1,530 2005 72,065,000 106,700 1,481 2006 72,974,000 107,900 1,479

1989 - 2006 ARASI YAPRAK TÜTÜN VE SİGARA ÜRETİMİ, SİGARA TÜKETİMİ

Dünya Sigara Tüketimi Ülkeler 2004 (milyar adet) % 1.Çin 1,777 32,9 2. A.B.D 402 7,43 3. Rusya 374 6,92 4. Japonya 279 5,16 5. Endonezya 171 3,16 6. Almanya 127 2,35 7. Türkiye 109 2,02 8. İtalya 99 1,83 TOPLAM 5,407 100

YILLIK SİGARA TÜKETİMİ (KİŞİ BAŞINA) Kaynak: The Tobacco Atlas, 2006, WHO

TÜTÜN VE TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ MEVCUT DURUM Sigara Kullanımının İnsan Sağlığına Etkileri Sigaraya Bağlı Hastalık Yükü Sigara İçme Oranları Sigara Tüketimi Tütün Kontrol Politikaları ve Müdahaleleri Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı

Fiyat ve Vergilendirme Tütün Kontrolü Fiyat ve Vergilendirme

En çok satılan 3 markanın perakende satış fiyatı (YTL) 2002 2004 2005 2006 2007 Tekel 2001 1,30 2,00 2,25 2,50 2,75 Marlboro (Uzun) 3,60 4,10 4,50 4,80 2,30 3,30 3,90 4,25 4,60

€ 8 € 7,5 € 6,5 € 4,5 € 1,5 € 5 € 4 € 1,5 - 2 € 3 € 2,8

2007 Satış Fiyatı Vergi Oranı % YTL Tekel 2001 2,75 73,25 2,01 En çok satılan 3 markanın vergi oranları (YTL) 2007 Satış Fiyatı Vergi Oranı % YTL Tekel 2001 2,75 73,25 2,01 Marlboro (Uzun) 4,80 3,52 4,60 3,37

% 76,10 % 77,79 % 77,69 % 76,08 % 75,01 % 80,39 % 24,4 % 75.16 % 73,5 % 78,08 % 73.47

FİYAT VE VERGİLENDİRME Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

Tütün Kontrolü Uyarı Resimleri

Sigara içmek öldürür Marka 01.01.2006 TARİHİNDEN İTİBAREN PİYASAYA ARZEDİLEN SİGARALARIN GENİŞ YÜZEYİ (Çerçeve hariç paketin % 30 unda uyarı var)   Marka Sigara içmek size ve çevrenizdekilere ciddi zararlar verir Sigara içmek öldürür

Sigara içmek ölümcül akciğer kanserine neden olur 01.01.2006 TARİHİNDEN İTİBAREN PİYASAYA ARZEDİLEN SİGARALARIN DİĞER GENİŞ YÜZEYİ (Çerçeve hariç paketin % 40 unda uyarı var)   Marka Sigara içmek kan akışını yavaşlatır ve cinsel iktidarsızlığa neden olur Sigara içmek ölümcül akciğer kanserine neden olur

RESİMLİ UYARILAR

RESİMLİ UYARILAR TAYLAND BREZİLYA

Ulusal Tütün Kontrol Programı GEREKÇE "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün 56. Dünya Sağlık Asamblesi’nde kabul edilmiştir. TKÇS, 28 Nisan 2004 tarihinde Sağlık Bakanımız Sayın Prof. Dr. Recep AKDAĞ tarafından imzalanmıştır. TKÇS, 5261 sayılı Kanun ile TBMM’de kabul edilerek 30 Kasım 2004 tarihli ve 25656 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Tütün kullanımının artarak dünya çapında sağlığa olan tehdidi ve tütün şirketleri tarafından gelişmekte olan ülkelerde pazar oluşturma stratejilerine karşı olarak geliştirilen ve dünyada tütün kontrolüne yönelik ilk uluslararası anlaşma “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi” 28 Nisan 2004 tarihinde Sağlık Bakanımız Prof. Dr. Recep AKDAĞ tarafından imzalanmış ve 25 Kasım 2004 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabul edilerek, 30 Kasım 2004 tarih ve 5261 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu ülkemizde 4207 sayılı Kanun’dan sonra sigara ile mücadelede atılan en önemli adımdır.

VERGİLER VE SİGARA FİYATLARI SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM REKLAMLAR SİGARA DUMANINDAN PASİF ETKİLENİM

Ulusal Tütün Kontrol Programı TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜTÜN VE BAĞIMLILIK YAPICI MADDELERLE MÜCADELE DAİRE BAŞKANLIĞI TÜTÜN ve TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE ve KONTROL FAALİYETLERİ Ulusal Tütün Kontrol Programı 19 Ekim 2007 - ANKARA

Ulusal Tütün Kontrol Programı "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi" kapsamında yapılacak çalışmaların planlanması, Ülkemizde sigara tüketiminin kontrol altına alınarak vatandaşlarımızın ve özellikle gençlerimizin korunması amacıyla, 2006 - 2010 yıllarını kapsayacak şekilde bir "ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI" hazırlanmıştır.

Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrol programı değişik kamu kurum ve kuruluşları, akademisyenler ve sivil toplum örgütlerinden 130 uzmanın katılımı ve işbirliği ile hazırlanmıştır. Program ile hedef ve stratejiler ortaya konmuş ve bunların yerine getirilmesinden sorumlu kamu kurum ve kuruluşları belirlenmiştir.

Ulusal Tütün Kontrol Programı 2006/29 sayılı Başbakanlık Genelgesi (7 Ekim 2006 Cumartesi tarihli ve 26312 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır) HEDEF: 2010 yılına kadar ülkemizde: 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını %80'in üzerine çıkarmak, 15 yaş altında ise %100'e yakın olmasını sağlamaktır.

Ulusal Tütün Kontrol Programı A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim A.2. Sigarayı Bırakma A.3. Fiyat ve Vergilendirme A.4. Çevresel Tütün Dumanı (Pasif İçicilik) A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi B. Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler B.1. Yasadışı Ticaret B.2. Gençlerin Ulaşabilirliği B.3. Tütün Üretimi ve Alternatif Politikalar C. Tütün kullanımı ve Ulusal tütün kontrol programının izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlanması

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim A.1.2. Hedef 2010 yılına kadar toplumun % 90’ında sigara karşıtı bir tutum oluşturmak. A.1.3. Amaç Ulusal Tütün Kontrol Programının kabulünü ve uygulanmasını her düzeyde kolaylaştırmak için tütün ve tütün ürünlerinin sağlık, ekonomik ve sosyal açıdan zararları konusunda halkın bilgilendirilmesi, eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi sağlamak.

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.2. Sigarayı Bırakma A.2.2. Amaç Sigarayı bırakmayı yaygınlaştırmak, tütün bağımlılığının tedavisinde ve tekrar başlamanın önlenmesinde başarı oranını yükseltmek. A.2.3. Hedefler 2007 yılı sonuna kadar toplumda sigara bırakma oranını tespit etmek. 2010 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını % 40’ın üzerine çıkarmak. 2008 yılı sonuna kadar sağlık personelinde bırakma oranlarını %50’nin üzerine çıkarmak. 2010 yılına kadar öğretmenler, din adamları, yöneticiler ve görevle bağlantılı meslek mensuplarında sigara bırakma oranlarını % 50’nin üzerine çıkarmak. 2008 yılı sonuna kadar hamilelik döneminde sigarayı bırakma oranını % 90’nın üzerine çıkarmak.

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.3. Fiyat ve Vergilendirme A.3.2. Amaç Tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünü “yasa dışı ticareti özendirmeyecek oranda” artırarak tütün ürünlerinin fiyatını arttırmak ve bu yolla tütün ürünlerine olan talebi azaltmak. A.3.3. Hedefler Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükünü 2010 yılına kadar % 80’nin üzerine çıkarmak (sigara fiyatlarını tüketimi caydırıcı biçimde arttırmak).

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.4. Çevresel Tütün Dumanı (Pasif İçicilik) A.4.2. Amaç Pasif maruziyetin kanser etkeni olarak kabul edilerek tütün ve tütün mamulleri kullanmadığı halde pasif maruziyet nedeniyle risk altında olan kişi ve toplumların sağlığını koruma altına almak. A.4.3. Hedefler 2008 yılı sonuna kadar “pasif maruziyetin aktif içicilik kadar sağlığa zararlı” olduğu bilgisini toplum geneline yaymak. 2010 yılına kadar gebe ve çocukların pasif maruziyete uğramalarını önlemek. 2008 yılı sonuna kadar kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında tütün mamulü tüketimini tamamen engellemek.

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk A.5.2. Amaç Tütün mamulleri ile ilgili her türlü reklam, promosyon ve sponsorluk faaliyetlerinin önlenmesi. A.5.3. Hedefler 2007 yılı sonuna kadar, sigara ve diğer tütün mamullerinin marka ve firma reklamına aracı olacak her türlü reklam, sponsorluk ve promosyon ihlallerini sıfıra indirmek. 2007 yılı sonuna kadar idari ve adli yaptırımları etkili, adil ve caydırıcı hale getirmek.

A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi A.6.2. Amaç Sigara dumanında ve diğer tütün ürünlerinde bulunan kanserojen maddelerin, katkı maddelerinin ve zehirli bileşenlerinin bilimsel olarak değerlendirilmesi, ürün standartlarına ilişkin düzenlemelerin getirilmesi ve tütün ve tütün mamullerinin içeriğindeki zararlı maddeler hakkında tüketicinin bilgilendirilmesi. A.6.3. Hedefler 2007 yılından itibaren tütün ve tütün mamullerinin içeriği, emisyonlarının değerlendirilmesi ve ölçülmesi için ulusal ve uluslar arası standart ve düzenlemeler doğrultusunda akredite laboratuar kurmak ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bünyesinde faaliyet gösteren TobLabNet (uluslararası laboratuar, test ve analiz ağı) ile koordinasyon halinde çalışmalar yapmak. 2006 yılından itibaren mamullerin içeriği ile ilgili toplumu bilgilendirmek. 2007 yılından itibaren mamullerin içerik olarak standartlara uygunluğunun düzenli olarak izlemek.

B. Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler B.1 Yasadışı Ticaret B.1.2. Amaç Tütün ve tütün mamullerinin her türlü yasadışı ticaretinin önlenmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde önlemlerin alınması. B.1.3. Hedefler 2007 yılı sonuna kadar Türkiye’de yasadışı ticaretin boyutunu kanıta dayalı yöntemlerle saptamak. 2010 yılına kadar, tespit edilen yasadışı ticareti ortadan kaldırmak.

B. Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler B.2. Gençlerin Ulaşabilirliği B.2.2. Amaç: Onsekiz yaş altındaki bireylerin tütün ve tütün mamullerine satış ve dağıtım yolu ile ulaşmasının engellenmesi. B.2.3. Hedefler 2010 yılına kadar 15 yaş altı gençler arasında sigara içme oranını 0’a, 15 –18 yaş arası gençlerde ise mevcut durumun en az yarısına indirmek.

B. Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler B.3. Tütün Üretimi ve alternatif politikalar B.3.2. Amaç Tütün üretiminin kontrolü, izlenmesi, tütüne alternatif tarım ürünleri ve ekonomik faaliyetlerin belirlenmesi, tütün üreticiliğinden alternatif ürünlere geçen üreticilere ekonomik varlıklarını sürdürebilecekleri desteklerin sağlanması. B.3.3. Hedefler 2010 yılına kadar, tütün üretiminden vazgeçen veya vazgeçirilen üreticiler ile sektörden uzaklaşmak durumunda kalan tütün işçilerinin alternatif ürünlere ve ekonomik faaliyetlere geçişleri tamamlamak, sürdürülebilir alternatif geçim yollarının geliştirilmesini sağlamak

C. Tütün Kullanımı Ve Ulusal Tütün Kontrol Programının İzlenmesi, Değerlendirmesi Ve Raporlanması C.2. Amaç Ulusal tütün kontrol programının süreç ve çıktılarının izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlanması için model oluşturulması. C.3. Hedefler 2007 yılı sonuna kadar Ulusal Tütün Kontrol Programının izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlanması için ulusal bir veri sistemi kurmak, 2010 yılında Ulusal tütün kontrol politikalarının etkililiğinin değerlendirilmesi ve raporlanması

AMAÇ, HEDEF ve STRATEJİLER

Ulusal Tütün Kontrol Programı GÖREVLER Sağlık Bakanlığı (36) TAPDK (28) İçişleri Bakanlığı (14) Milli Eğitim Bakanlığı (7) Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (6) Maliye Bakanlığı (4) RTÜK (4) Gümrük Müsteşarlığı (4) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı – Reklam Kurulu (2) Sivil Toplum Örgütleri (1) TEKEL (1) Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (1) Devlet Bakanlığı (1) Türkiye İstatistik Kurumu - TUİK (1) Yüksek Öğretim Kurumu (1)

Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrol Programı" (c) bendi “Tütün kullanımı ve Ulusal Tütün Kontrol Programı’nın eylem planlarının hazırlanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve raporlanması amacıyla, 08/02/2007 tarih ve 1491 sayılı Onay ile “Tütün Kontrolü Ulusal Komitesi” kurulmuştur.

Tütün Kontrolü Ulusal Komitesi Kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri (TAPDK 7-8 kişi ile çalışmalara katıldı) Ülke genelindeki akademik kurumlardan, tütün ve tütün ürünleri mücadelesi ve kontrolü konusunda deneyimli halk sağlığı, psikiyatri ve göğüs hastalıkları uzmanları ile diğer uzmanlık dalları uzmanlarından oluşmuştur.

Tütün Kontrolü Ulusal Komitesi ÜYELER Başbakanlık (Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü) Sağlık Bakanlığı (Sekretarya) İlgili Kurum ve Kuruluş(lar)dan 38 KİŞİ Akademik kurumlardan uzman kişiler 47 KİŞİ

TÜTÜN KONTROLÜ ULUSAL KOMİTESİ YÜRÜTME KURULU Uzm. Dr. Hasan Irmak Uzm. Dr. Kemal Macit Hisar Uzm. Dr. Ayşegül Erdoğan Dr. Toker Ergüder Uzm. Dr. Ahmet Fevzi İnceöz Doç. Dr. Dilek Aslan Prof. Dr. Hilal Özcebe Prof. Dr. Elif Dağlı Prof. Dr. Ali Kocabaş Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Erol Sezer

YILLIK EYLEM PLANLARININ HAZIRLANMASI (7 Çalışma Grubu) Tütün Kontrolü Ulusal Komitesi toplantıları sonucunda 7 çalışma grubu oluşturulmuştur: Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim Çevresel Tütün Dumanı (Pasif İçicilik) Sigarayı Bırakma Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk Gençlerin Ulaşabilirliği Tütün Üretimi, Vergilendirme, Ürün Kontrolü, Tüketicinin Bilinçlendirilmesi ve Yasadışı Ticaret Tütün kullanımının izlenmesi ve değerlendirilmesi

YILLIK EYLEM PLANLARININ HAZIRLANMASI Hangi eylemlerin ilk 6 ay veya 1 yıl içerisinde yapılacağının tespiti, Net beklentilerin ve kilometre taşlarının tespiti, Sorumlu kişi, kurum veya birimlerin tespitiyle sorumluluk alanları ve rollerin tespiti, Eylemlerin ne zaman ve nerede yapılacağının tayini, Kaynak ihtiyacının tespiti ve bu kaynakların nereden sağlanacağının tespiti, İletişim sisteminin belirlenmesi, Oluşturulan Stratejilerin ve Eylem Planının izlenip değerlendirilmesi.

YILLIK EYLEM PLANLARININ HAZIRLANMASI Amaç (lar) Hedefler (beklenen sonuçlar) Stratejiler İlgili Kurum ve Kuruluş(lar) ve Kişiler Etkinlikler (Faaliyetler) Gereksinim duyulan kaynaklar ve işbirliği yapılacak kuruluşlar Tamamlanma tarihi Olası engeller ve gerekli mevzuat düzenlemeleri İlerleme göstergeleri İzleme ve kontrol için toplanması gereken veriler A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim UTKP kabulünü ve uygulanmasını her düzeyde kolaylaştırmak için ürünlerinin sağlık, ekonomik ve sosyal açıdan zararları konusunda halkın bilgilendirilmesi, eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi. 2010 yılına kadar toplumun % 90’ında sigara karşıtı bir tutum oluşturmak 1. Tütün ve tütün mamulleri kullanımı ile mücadele konusunda örgün ve yaygın eğitim politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Yasemin Açık Prof. Dr. Gülşen Güneş Prof. Dr. Mehmet Bostancı Doç. Dr. Metin Özkan Selma Bıyıklı Kürün Prof. Dr. Tezer Kutluk 2. Tütün mamullerinin tüketiminin itibar düşürücü olumsuz bir davranış olduğu mesajının topluma verilmesi, Kaynak: WHO: Building Blocks for Tobacco Control: A handbook. 2004.Sah: 67-73

Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı Komitenin sekreteryasını 29/11/2006 tarih ve 13258 sayılı Onay ile oluşturulan “Tütün ve Tütün Ürünleri Mücadele ve Kontrol Şube Müdürlüğü” yapmaktadır. Şube, 05/07/2007 tarih ve 7741 sayılı Onay ile “Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı”na dönüştürülmüştür.

YILLIK EYLEM PLANLARININ HAZIRLANMASI Grup Başkan ve Raportörleri ile bir araya gelinip (Ekim 2007), Eylem Planlarına son hali verildi. (TAPDK’dan Sn. Hikmet Doydum ve Sn. Refik Yel) Son hali verilen Eylem Planlarının kurumlara ve Başbakanlığa onay için gönderilmesi 2008, 2009 ve 2010 yılları için “Türkiye Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planlarının” Sayın Bakanımız tarafından bir basın toplantısı ile kamuoyuna duyurulması (Kasım 2007). Somut faaliyetlerin izlenmeye başlanması

Ulusal Tütün Kontrol Programı

TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ (FCTC) DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ (FCTC) II. TARAFLAR TOPLANTISI 30 HAZİRAN – 6 TEMMUZ 2007 Bangkok-Tayland

AVRUPA BÖLGESİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE ATAMA 5 Temmuz 2007 tarihinde yapılan Avrupa Bölgesi toplantısında, Türkiye Avrupa Bölgesi Grup Koordinatörlüğüne aday gösterilmiştir. Öneri oybirliği kabul edilmiştir. Avrupa Bölgesi Başkanlık görevi Ekim-Kasım 2008'de düzenlenecek 3. Taraflar Toplantısının sonuna kadar ülkemizde olacaktır.   

Diğer Tütün Kontrolü Aktiviteleri 31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü aktiviteleri Radyo televizyon programları ve seminerlerin organize edilmesi Poster, afiş ve posterler yoluyla Halkı bilgilendirme kampanyalarının yapılması Sağlık personelinin eğitimi Sigarayı bırakmak isteyenler için Sigara bırakma merkezlerin kurulması Uluslar arası kuruluşlarla işbirliği Küresel Gençlik Tütün Araştırması (GYTS) Bırak Kazan Kampanyaları 93 93

TBMM gündeminde bulunan 4207 sayılı Kanun’un SONRAKİ ADIMLAR ? TBMM gündeminde bulunan 4207 sayılı Kanun’un güncelleştirilmesi çalışmalarına yeniden başlanılması ve gündeme alınması, Kanun’un yeniden (?) gözden geçirilmesi Bu Kanun ile, Tütün ürünlerinin tüketilmesinin yasak olduğu yerlerin genişletilmesi (restoranlar, kafeler ve kahvehaneler) Sinema ve televizyon filmlerinde rol gereği de olsa sigara içmenin yasaklanması Cezaların uygulanılabilirliğin sağlanması 94 94

Tütün Mevzuatı

Başbakanlık tarafından 07 Ekim 2006 tarihli ve 26312 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ulusal Tütün Kontrol Programı” konulu 2006/29 sayılı Genelge. Tütün Kontrol Önlemleri hakkında 2006/119 Sayılı Genelge (29 Kasım 2006 tarih ve 16741 sayı ile Hukuk Müşavirliğinden) Tütün Kontrol Önlemleri kapsamında Özel Sağlık kurum ve kuruluşları dahil olmak üzere illerdeki sağlık kuruluşlarının denetiminin yapılması için 18.12.2006 tarih ve 19429 sayılı 81 İl Valiliğine verilen talimat. 21.03.2007 tarih ve 3248 sayı ile sigara içme odası haricinde tüm kapalı alanlarda tütün ve tütün ürünlerinin yasaklandığını belirtir “Genel Müdürlük Genelgesi” İllerde Tütün Kontrol Kurulu Kurulması hakkında 2007/38 sayılı Genelge (24.05.2007 tarih ve 11083 sayı ile Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden)

KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ Tütün üreticilerin gelir kaybı ve farklı ürünlere geçişin olamaması Vergi gelirlerinin kaybı (?) Sağlık Bakanlığının sigara ile mücadele konusunda politik kararlılığının devamı, TBMM’de bekleyen 4207 sayılı Kanun’un yasalaşması, bu amaçla kamuoyu oluşturmak ve halkın bilinçlendirilmesi (tüm kapalı alanlarda sigara içilmemesi), Sektörler arası destek ve işbirliği, (TORAKS Derneği, HASUDER, STK) TKÇS’nin geleceği (yönetmelikler) ve DSÖ’nün tutumu (FİNANSAL), Tütün Endüstrisinin yeni politikaları. Tütünle mücadelede finansman kaynakları (Tütün satışından elde edilecek fonlar vb)

Sigara Mücadele Faaliyetleri Ulusal Tütün Kontrol Programı Sağlık Bakanlığı Tütünle Mücadele ve Kontrol Daire Başkanlığı Tütünle Mücadele ve Kontrol Şube Müdürlüğü İl Tütün Koordinasyon Kurulu Dünya Sağlık Örgütü Bloomberg Küresel Girişimi Ulusal Tütün Kontrolü Program Sorumlusu UTEP Proje Destekleri Mevcut Durumun Belirlenmesi 1.Yetişkin Sigara Anketi 2.Sağlık Çalışanları Anketi 3.Tütün Ekonomisi Çalışması Yerel Yönetimler Sivil Toplum Örgütleri Medya Ulusal Tütün Eylem Planı

ENDONEZYA Ülkemizde sigara içenlerin % 64,1’i, içmeyenlerin % 91,1’i halka açık yerlerde sigara içilmesinin yasaklanması gerektiğini düşünmektedir (KGTA 2003)

KENYA

% 100 SİGARASIZ ORTAM, HİÇ BİR YERİNDE SİGARA İÇİLMEYEN KAPALI ALANLAR ANLAMINA GELMEKTEDİR. SİGARA ODALARI İÇEREN MEKANLAR KABUL EDİLMEMEKTEDİR. KENYA

İRLANDA Kanunun uygulamaya girdiği 2005 yılından bu yana sadece 86 kez kanuna karşı hareket edildiği saptanarak cezai işlem uygulanmıştır.

İRLANDA

“çalışanların sağlığı için kapalı alanlarda sigara içmeyin” İRLANDA

İRLANDA 2004 yılında bar çalışanlarının sağlığının korunmasından yola çıkılarak hazırlanan ve kapalı alanlarda sigara içilmesini yasaklayan kanuni düzenleme büyük bir başarı ile uygulanmakta olup hapishane, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri ve otel odaları haricinde hiç bir kapalı alanda sigara içilmemektedir. İRLANDA

TAYLAND Bangkok - Tayland’da taksiler dahil tüm kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaklanmış durumda ve yasaklara uyulmakta.

Teşekkür Ederiz TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜTÜN VE BAĞIMLILIK YAPICI MADDELERLE MÜCADELE DAİRE BAŞKANLIĞI TÜTÜN ve TÜTÜN ÜRÜNLERİ İLE MÜCADELE ve KONTROL FAALİYETLERİ Dünyada ve Türkiye’de Durum